Циркийн төлөө дуугарах байтугай дурсах ч хүнгүй болох нь!

Дэлхийн орчин цагийн цирк байгуулагдсан тэмдэглэлт өдөр дөрөвдүгээр сарын 4-нд тохиов. Монгол Улс уг нь цирктэй байлаа. Улсын циркийг Д.Дагвадорж менежментийн хувьчлалаар авахаас өмнө. Харамсалтай нь, үйл ажиллагааг нь сайжруулна гэж Улсын циркийг Д.Дагвадорж аваад үүд хаалгыг барьчихна гэж циркийн жүжигчид, циркэд дуртай үзэгчид ч төсөөлөөгүй байх. Улсын циркийг шинэчлэх нэрээр жүжигчдийг нь шахаж гаргаснаас хойш Монголын цирк гудамжинд гарсан гэж болно.

Анх ТӨХ-ны дарга асан Д.Сугар Японд эхнэрээ эмчлүүлэхдээ сүмогийн аварга Д.Дагвадоржийн тусламж, дэмжлэгийг хүртсэнийхээ хариуд Улсын циркийг үнэгүй шахуу өгсөн гэх шүүмжлэл тасардаггүй. Өнөөдрийг хүртэл улсын циркийг тойрсон хэрүүл тасрахгүй байна.

Циркийн асуудал хөндөгдөх бүрт хотын дарга Д.Сумъяабазар шинэ байр барьж өгнө гэж ам тагласаар өдийг хүрсэн. Тэрчлэн энэ талаар ярьсан, дуугарсан хүмүүсийн амыг албан тушаалаар хаасан гэх яриа ч соёл урлагийн салбараас сонсогдож байна. Соёлын сайдаар анх Ч.Номинг томилогдох үед циркийн жүжигчид одоо л орон байраа эргүүлж авах байх гэсэн хүлээлттэй байв. Салбарын сайдын циркийг чиг үүргийнх нь дагуу ашиглах ёстой гэсэн үг ч нөлөөлсөн байх. Харамсалтай нь, энэ үгээ Ч.Номин сайд мартсан уу, эсвэл Д.Дагвадоржид дарамтлуулсан уу, ямартай ч ахин энэ талаар үг дуугарахаа больсон.

Циркийн байрыг нэхдэг, асуудаг цөөн хүмүүсийн нэг нь Монгол Улсын консерваторийн Циркийн тэнхимийн багш, найруулагч Ю.Гэрэлбаатар. Түүнийг саяхан нийслэлийн харьяа Улаанбаатар чуулгын даргаар томилогдсон тухай уран бүтээлчид хэлж байгаа юм.

Ю.Гэрэлбаатар 2019 онд "“Аса” циркийн асуудал хуучин циркийн сургуультай ямар ч хамаагүй болсон. Яах вэ хамтарч ажиллаж буй гурвалсан гэрээний дагуу тэнд бэлтгэл сургуулилалтаа хийж байгаа. Улсын циркийн барилгын менежмент хувьчлалын асуудлаар төр засгийн байгууллага нь ярина. Өнөөдөр амжилттай явж буй нь энэ урлагийг байгууллагыг хувьчилж аваад байна. Бидний зүгээс мэргэжлийн стандартад нийцсэн сургалтын байр хөөцөлдөж байгаа ч сая бүтсэнгүй" гэх мэдээллийг өгч байсан.

Циркийн уран бүтээлчдийг төлөөлөн эсэргүүцлээ илэрхийлж байсан тэрбээр сүүлд ярилцлага өгөхдөө "Аса" циркээс хуучин байсан орон зайг нь томруулж, орчныг нь сайжруулахаа хэлж буй. Бид хийж байгаа ажлыг нь үгүйсгэж чадахгүй шүү дээ. Цаашдаа хамтран ажиллана гэдэгт итгэлтэй байна.

Дэлхийн улс орнууд хотынхоо нэрээр нэрлэсэн цирктэй байдаг шүү дээ. Жишээлбэл, Москвагийн цирк гэх мэт. Үүнтэй адил Хотын дарга Д.Сумъяабазарын санаачлагаар Улаанбаатар хот өөрийн гэсэн цирктэй болох гэж байна. Нийслэл хот гэхэд нийт 1.4 сая хүн амтай болж өргөжин тэлсэн. Тийм учраас хотын дүүрэг болгонд цирктэй байх боломж бий. Заавал улсдаа ганцхан цирктэй байх албагүй шүү дээ” гэж тэс өөр байр суурийг илэрхийлж байв.

Хүмүүс цирк үздэг байснаа дурсан ярихаас биш өнөө цагт Монголынхоо циркчдийн тоглолтыг хэзээ үзсэнээ ч санахаа больсон. Монгол Улсын циркийн уран бүтээлчид бэлтгэл сургууль хийх байргүйгээс хэдэн хэсэг болж хуваагдан, тарж бутраад олон жил болж буй. Учир нь Улсын цирк 2008 онд хувийн өмчид шилжсэн. Менежментийн гэрээнд үндэслэн худалдах, худалдан авах гэрээ хийснээр “Аса” групп энэ барилгыг эзэмшин Монголын үндэсний циркийг байгуулсан.

"Аса" циркийн зүгээс "Удахгүй бүтээн байгуулалтын ажлын талаар олон нийтэд мэдээлэл өгнө" гэсэн юм.

“УЛСЫН ЦИРК НЬ АРХИТЕКТУР УРЛАГИЙН ӨВӨРМӨЦ БАЙГУУЛАМЖ”

Тэртээ 1971 онд одоогийн “Аса” циркийн барилгыг Румын улсын тусламжаар барьж, ашиглалтад оруулсан түүхтэй. Монголын циркийн барилгын зураг төслийг Монгол Улсын зөвлөх архитекторч Я.Шархүү гуай хүрээ хүүхнүүдийн малгайнаас санаа авч дугуй хэлбэртэй байхаар гаргаж байсан гэдэг.

Тэрбээр “БНМАУ-ын Сайд нарын зөвлөлийн нэгдүгээр орлогч дарга Д.Майдар гуай 1968 оны арванхоёрдугаар сард намайг дуудан, Улсын циркийн барилга хариуцсан архитектороор томилсон. Тухайн үед Соёлын яамны сайдаар С.Сосорбарам гуай, циркийн даргаар С.Сосор гуай нар ажиллаж байлаа. Тэр үеийн Улаанбаатар хот 180-аад мянган хүн амтай, ганц гудамжтай “Эсгий хот” нэрээсээ салаагүй байлаа. Миний бие 1968 оны эцсээр Румын улсад албан томилолтоор очиж, Бухарест хотын зураг төслийн институтын архитектор Н.Берхович тэргүүтэй мэргэжилтнүүдтэй олон удаа уулзан, Монголын циркийн барилгын зураг төслийг манай орны онцлогт тохируулан гаргасан.

Румын улсын зээлийн хөрөнгөөр Улаанбаатар хотод Улсын циркийн шинэ барилгыг барих асуудлыг хоёр тал харилцан тохиролцсон. Тэр үеийн гурван сая рубль гэдэг нь ойролцоогоор тухайн үеийн ханшаар 23.4 сая төгрөг буюу 7.4 сая ам.доллар юм болов уу.

Монгол Улсын соёл урлагийн нэгэн томоохон төрөл болох циркийн урлаг 1960-1970-аад онд хөгжлийнхөө өндөр түвшинд хүрч, дэлхийн урлагийн тавцанд зохих байр сууриа эзэлсэн байв. Монголын циркийн барилгын гадна, дотор орон зай, тоглолтын талбайн хэмжээ, диаметр нь олон улсын стандартад нийцсэн 13 метрээс багагүй, үзвэрийн танхимын өндөр нь 21 метр байхаар төлөвлөж, хийсэн. Мөн агаарт эргэх, нугарах, утас олсон дээр тэнцвэр тоглолт хийх, илбэ үзүүлэх зэрэг тоглолтод жүжигчдийн аюулгүй байдлыг хангасан архитектур урлагийн өвөрмөц байгууламж болсон” тухай ярьж байлаа.

УЛСЫН ЦИРКТ ЖИЛДЭЭ 890 МЯНГАН ХҮН ҮЙЛЧЛҮҮЛДЭГ БАЙЖЭЭ

Хүүхэд залуучуудын очих дуртай газрын нэг Улсын цирк нь 1971 оноос хувьчлагдах 2008 он хүртэлх хугацаанд найруулагч, туслах найруулагч, зураач, туслах зураач, оёдолчин, цахилгаанчин, мужаан, бүжиг дэглээч, дархан гээд бүхий л мэргэжлийн хүмүүс ажилладаг байсан.

Мөн 50 гаруй уран бүтээлч цалин авдаг, 80 уран бүтээлч гэрээгээр ажилладаг, 50 толгой мал, ан амьтантай, хоёр ээлжээр ажилладаг байсан тухай циркийн уран бүтээлчид хэлсэн байдаг.