Одоогоос 125 жилийн өмнө Монгол Улсад харилцаа холбоо анх үүсч, тэр үеийн анхны морзын аппаратнаас эхлүүлээд гар аргаар холбодог телефон станц, гудамжинд байрлуулдаг шуудангийн төмөр сав гэх мэт маш сонирхолтой үзмэрүүдийг 20 метр квадрат хүрэхгүй өрөөнд байрлуулжээ. Учир нь Холбооны анхны байшинд байрлаж байсан музей 1996 оноос хойш Баянгол дүүргийн 19 хороонд байрлах "Мэдээлэл холбооны сүлжээ" компанийн байрны нэг өрөөнд байрласан нь энэ.

Холбооны анхны байшинг 10 жилийн хугацаанд долоон шүүх дамжсаны эцэст улсын өмчид авч, музейн зориулалтаар ашиглахаар болсон юм.

Тиймээс энэ удаа Холбооны анхны байшингийн талаар сурвалжлага бэлтгэлээ. Өнгөрсөн хугацаанд музейн сан хөмрөг, үзмэрийг зорин очсон цөөн тооны хүмүүс л сонирхдог байсан бол удахгүй музейн зориулалтаар Холбооны анхны байшиндаа нүүж, олон нийтийн хүртээл болох аж.

Монгол Улсын телефон холбооны түүх 1914 оноос эхтэй. Тэртээ 1913 онд Ерөнхий сайд, Сайн ноён хан Т.Намнансүрэн Оросод гурван сар зочлохдоо телефон утасны аппаратыг ихээхэн сонирхож байж. Түүнийг нутаг буцахад нь Оросын Николай хаан 25 номерын гар багтаамжийн станц бэлэглэжээ.

Ийм аппараттай болсноор 1914 оны арванхоёрдугаар сарын 15-ны өдөр “Өргөө хотын Монгол Улсын телефон сүлжээ ашиглах дүрэм”-ийг баталсан байдаг. Тэр төхөөрөмжөө авч ирээд Холбооны анхны байшинд 1914 онд тэнд монтажилж, ашигласан байдаг.

 ХОЛБООНЫ АНХНЫ БАЙШИНГАА ЗАСВАРЛАЖ, МУЗЕЙГ ШИЛЖҮҮЛНЭ

Харилцаа, холбооны түүхэн замналын музейн ажилтан Г.Шаравдэмбэрэл: 

-Холбооны анхны байшинг 1994 онд улсын соёлын өвд бүртгэж авсан. Сая 2000 онд хувийн эзэмшлийн компани буруу сэтгэлээр хувьдаа шилжүүлж авсан байдаг. Үүнийг нь 2019 онд Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газраас тогтоож, 2023 оны нэгдүгээр сард Цахим харилцаа, хөгжлийн яам өөрийн мэдэлд авлаа.

1991 онд Ардын хувьсгалын 70 жилийн ойгоор улсын харилцаа холбооны тоног төхөөрөмж, салбарын хөгжлийг харуулахаар хувь хүн, бэлэг дурсгалын эд зүйлсийг цуглуулсан. Тухайн үеийн хотын дарга байсан Л.Энэбиш даргаас холбооны анх байшинд музей байгуулахаар зөвшилцсөн юм билээ. Тэгээд Ардын хувьсгалын 71 жилийн ойгоор холбооны музей байгуулж, үзэсгэлэн дэлгэсэн.

Музей маань 1996 он хүртэл холбооны анхны байшиндаа байж байгаад хотын захиргааны шахалтаар Баянгол дүүргийн 19 дүгээр хороонд байрлах "Мэдээлэл холбооны сүлжээ" компанийн байранд үзмэрээ нүүлгэн шилжүүлж, ирсэн. Ирэх хавраас Холбооны анхны байшингаа засварлаж, музейгаа байранд нь шилжүүлнэ гэдгийг хэлж байв.

ЭНЭ БАЙШИНД 1996 ОН ХҮРТЭЛ ХОЛБООНЫ МУЗЕЙ БАЙРЛАН АЖИЛЛАСАН

Энэ байшинд 1921 оны долдугаар сараас эхлэн 1998 он хүртэл Холбооны музей байрлан ажиллаж байсан. Гэвч 2000 оны эхээс өдийг хүртэл тус байшинд хувийн компани хууль бусаар хоолны газар, хүнсний дэлгүүр ажиллуулж ирсэн. Саяхнаас уг түүхэн дурсгалт байшинг хуулийн дагуу төрийн өмчид эргүүлэн авч, Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яамд хүлээлгэн өгөөд буй.

Түүхэн дурсгалт байшинг өмчлөх эрх 2004 онд хууль бусаар “Ванхүү” компанид шилжсэн.

Ийнхүү хууль бусаар эзэмшиж байсан компанитай 2022 оны арваннэгдүгээр сараас хойш зургаан удаа шүүх хурлаар орж, эцэст нь төрд эргүүлэн авахаар шийдвэрлэжээ. Одоо түүхэн дурсгалт барилгыг сэргээн засварлаж, музейн зориулалтаар ашиглах боломжтой болж байгаа юм.

Энэ байшинг 1913 онд барьсан бөгөөд 1914 онд баруун талын залгааг барьж дуусгажээ. 1913 онд тус барилгад Үнэн алдартны шашны сүмийн хөгжимчид байрлаж, зарим үед Богд хааны зуны ордонд тоглодог байсан гэдэг.

60 НОМЕРТОЙ 24 ХЭРЭГЛЭГЧТЭЙ ТЕЛЕФОН СТАНЦ ЭНЭ БАРИЛГАД БАЙРЛАЖЭЭ

Сайн ноён хан Т.Намнансүрэн хаант Оросын нийслэл Петербургээр зургаан сар орчим явж ирэхдээ 10 дугаартай телефон утасны жижиг станц авчирч анхны утасны хороог байгуулсан түүхтэй. Тэртээ 19 онд Нийслэл хүрээнд 60 номертой 24 хэрэглэгчтэй телефон станц анх байгуулж энэ барилгад байрлах болжээ. Тэр цагаас уг барилгыг Төмөр утасны хороо байрлаж байсан барилга буюу Холбооны анхны барилга хэмээн нэрлэсэн байна.

Анхны холбооны байшингийн баруун талын залгаж барьсан байшинд Монгол Улсын анхны хоёр маршалын нэг Г.Дэмид жанжных суудаг байжээ. Г.Дэмид бол 1921 оны партизан бөгөөд Тверийн морин цэргийн сургуулийг онц гарамгай суралцаж төгсчээ. Гамингийн үед тус барилгыг эзлэн цэргийн штаб болгон ашиглаж байсан.

1921 оны долдугаар сард Ардын журамт цэрэг, улаан армийн ангиуд Нийслэл хүрээнд орж ирээд Утасны хороог эзлэн авснаар Цэргийн холбоо байрлах болж, дараа нь Холбооны музей байрлажээ.

Харин 1970-аад онд Ардын цэргийн арын алба, Цэргийн шүүх, прокурорын байгууллагууд байрлаж байв. Түүхэн дурсгалт байшинг анх Улаанбаатар хотын Ардын Депутатуудын Хурлын Гүйцэтгэх захиргааны 1987 оны 326 дугаар тогтоолоор хотын хамгаалалтад авч байсан бол хамгийн сүүлд Засгийн газрын 2008 оны 175 дугаар тогтоолоор нийслэлийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгалд бүртгэн авчээ.

Гэрэл зургийг Б.Эрдэнэбилгүүн