УИХ-ын гишүүн Ж.Бат-Эрдэнээс Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн талаар тодрууллаа.

-МАН-ын бүлэг өнгөрөгч Даваа гаригт Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн талаар хэлэлцүүлэг хийсэн. Хуралдаанаас ямар шийдвэр гарсан бэ. Үндсэн хуулийг өөрчлөх хүрээ, хязгаарыг тогтоож чадсан уу. Үнэмлэхүй олонх Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг дэмжиж байгаа юу?

-100 гаруй мянган иргэнээс Үндсэн хуулийг өөрчлөх санал гаргасан. Мөн улс төрийн намууд хоорондоо ярилцаж, санал солилцсоны эцэст Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах тунхаг бичигт гарын үсэг зурлаа. Энэ хүрээнд МАН-ын бүлгээс олон нийтийн дунд Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлттэй холбоотой санал асуулга явуулах шийдвэр гаргасан.

Иргэд болон намуудын саналыг бид зүгээр орхиж болохгүй. Хэлэлцэх хэрэгтэй. Тиймээс цаашид иргэдийн дунд хэлэлцүүлэг явуулж Үндсэн хуулийг өөрчлөх үү, үгүй юу гэдгээ шийдвэрлэнэ.

-Үндсэн хуулийг 2019 онд өөрчилсөн. Одоо дахиад өөрчилнө гэвэл Үндсэн хуулийн Журмын тухай хуулийг өөрчлөх шаардлага гарна. Журмын тухай хуулийг ямар байдлаар өөрчлөх юм бэ?  

-МАН “ялалтын” төлөө бодлого боловсруулдаг биш улс орны хэмжээнд бодлого боловсруулъя гэж байгаа юм. Тэгэхийн тулд ганц намын асуудал биш олон намын хоорондын асуудлыг ярьж, хамтын шийдлүүдийн хүрээнд Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах том алхмыг хийх гэж байна.

-Сонгуулийн тогтолцоо, гишүүдийн тоог нэмэх асуудалд та ямар байр суурьтай байна вэ?

-Гишүүдийн тоог нэмэх, давхар дээл, пропорциональ тогтолцоог оруулахаар ярьж байна. Аливаа тогтолцоо хоёр талтай. Жишээ нь, гишүүдийн тооны хувьд өнөөдөр Монгол Улс 3.3 сая хүн амтай болсон байна. Гурван сая хүнтэй улсын хувьд 76 гишүүн бага гэсэн судалгаа гарч ирсэн. 15-20 мянган иргэнийг төлөөлөх бололцоог авч үзэхэд гишүүдийн тоог 150 руу дөхүүлэх хэрэгтэй гэсэн судалгаа бий.

Гэхдээ гишүүдийн тоог нэмэх асуудлыг ард иргэдээр хэлэлцүүлж, тоон дээрээ тогтоно. Мажоритар тогтолцооны сул тал нь “тойргоо услах” буюу шийдвэрүүд тойргийн хэмжээнд гардаг. Тиймээс энэ байдлыг халж, холимог тогтолцоотой болох нь зөв. Дэлхийн бусад улс орнууд ч мөн сонгуулийн холимог тогтолцоо руу орох хандлагатай байна.

-Үндсэн хуулийн Цэцийг улс төрөөс хараат бус болгох өөрчлөлт яригдаж байгаа. Та үүнийг дэмжиж байгаа юу?

-Үндсэн хуулийн Цэцийг УИХ-аас хамаарлыг багасгах талаас нь өөрчлөлт орох ёстой. Яагаад гэхээр Цэц бол Үндсэн хуулийн манаач байх ёстой. Цэц Үндсэн хуулиа манаж байх тогтолцоог нь цэвэршүүлье гэж байгаа юм. УИХ-тай холбогдоод байдаггүй “захиалга” авдаггүй цэврээр манах боломжийг бүрдүүлье. Үндсэн хууль гэдэг бол ард иргэдийн эрх ашгийг хамгаалдаг, улс орны хөгжлийг бүхэлд нь харж, тэгш байдлыг бий болгох гол хууль шүү дээ.

Тиймээс эрх мэдлийн тогтолцоог зөв хуваарилах ёстой. Хэн нэгний эрх мэдэл нь илүү болбол авторитар тогтолцоо руу орно. Ардчилсан тогтолцоо, эрх мэдлийн хязгаар, тэнцвэрийг барих нь Үндсэн хуулийн гол зорилго гэж харж байгаа.