Монголчуудын анхны сонгууль гэж хэлж болохуйц Тусгаар тогтнолын төлөөх санал асуулга 1945 онд болжээ. Санал асуулгад 494 мянга 74 хүн бүртгэгдэв.  Тэдгээрээс 487,285 хүн буюу нийт сонгогчдын 98.6 хувь нь саналаа 100 хувь тусгаар тогтнолынхоо төлөө өгчээ.

Гадны нөлөөнд байхдаа ч монгол хүний зүрх, сэтгэлд тусгаар тогтнолын дархлаа ямар хүчтэй оршин байсныг энэхүү санал асуулгын үр дүн гэрчилдэг. Харин өдгөө энэхүү дархлаа хэвээрээ бий юу? Дээрх шиг санал асуулга болвол тусгаар тогтнолынхоо төлөө бидний 98,6 хувь нь эрс шийдэмгийгээр санал өгч чадах болов уу? Ялангуяа залуусын гэгддэг эх орны маань оролцоо ямар байх бол?! Гурил цацагчаас эхлээд тэднийг дэмжигчид хэрхэх бол? Бусдын мэдэлд байснаараа бид хожино гэх болов уу, Буурай ч өөрсдийн эрхэнд зовсон нь дээр гэж үзэгсэд давамгайлах болов уу?

Залуусынх нь оролцоо муугаас тэтгэвэрт гарсан ч ирээдүйн төлөө зам, чиг болж, болзошгүй аюулаас сэргийлэн жагсаж буй нэгнийнгээ буртагласан. Эрх чөлөөг нь авчиралцсан хүнийг ташуурдана гээд хэвлэлийн хурал зарлагч, тэрийг нь шууд дамжуулан түгээгчид яг хэний эрх ашгийг хамгаалаад буй хэрэг вэ?

Жагсаалын эсрэг жагсагчид үзэл бодлоороо эсэргүүцээд байна уу, үнэ хөлсөөр яваад байна уу?!

Э.Бат-Үүл "Намынхаа залуучууд, төөрөлдөж яваа гишүүдийг Д.Сосорбарам ахынхаа мөрөөр намдаа эргэж ирээрэй” гэж уриалжээ. Харамсалтай нь эрх баригч болоход энд тэндээс гарч ирээд элдэв зөвлөх нэрийдлээр албан тушаалд томилогдож, идсэн уусан хэргээр шалгагдаж байсан АН-ын залуус ирж, гудамжинд гарсан намаа тойглох болов уу? Намын үзэл бодол, үнэт зүйлс байтугай тусгаар тогтнолоо үл хүндлэгчид олширсон энэ үед тэд гарч ирэх болов уу? Нам намаар дутахгүй гээд гэртээ бүгэж, утасны цаанаас хоосон цэцэрхэж суух болов уу?

Ерөнхийлөгчийг мод тарихад дагаад залуу насаараа чимж, зургийг зүүсгэл болж яваа залууст Монгол “ок” байгаа нь ойлгомжтой.

Гэтэл Засгийн эрх авсан ах нартаа таалагдах гэж залуусын нэр барин залуусаа үгүйсгэж, засрахгүй архичид болчихсон мэтээр цамнаж байгаа холбооны ерөнхийлөгч шиг сэтэртэн нөхдүүд төрийн албанд томилогдоод идэж, уухын хүслээр төсвийн мөнгийг үрэн таран хийсээр байхад залуус хаана явна вэ?

Ажлаа хийсэн шиг хийж, амьтан хүний асуудлыг шийдсэн тухай жишээ болохоор ганц ч болтугай албан тушаалтан АН, МАН-ын залуус байна уу? Хийх гээд зүтгэхээр бохир муухай улстөржилт, боомилж, тушсан бодлого, шийдвэр нь ажил хийх боломж олгохгүй байна гээд авсан шигээ ажлаа өгсөн залуус сонсогдсон уу, Эсвэл хөгшин хүнээс долоон дор зан гарган ажилчдаараа долоолгуулах гэж агсамнасан залуус олширсон уу?

Хамгийн сүүлийн УИХ-ын сонгуулиар гаргасан тоогоор, сонгуульд оролцож санал өгөх нийт иргэнээс 18-24 насны 324 мянга гаруй, 25-45 насны 1 сая орчим, 45-аас дээш насны 740 мянган иргэн байжээ. Судалгаагаар 60-аас дээш насныхны хувьд 100 хүн тутмын 97 нь санал хураалтад оролцдог аж. Өөрөөр хэлбэл, сонгуулийн насны 10 залуу тутмын гурав нь санал өгч байхад, 10 ахмад тутмын ес нь санал өгөөд байгаа хэрэг.

Залуусын оролцоог гэрчлэх бодит баримт гэвэл энэ. Өөрсдөө ингэж сонгуульд оролцчихоод бурууг бусдаас хайх нь хэр зохимжтой бол оо? Эсвэл арав тавхан төгрөг, албан тушаал сэлтээр төр барих эрхээ арилжчихаад үсээ "үхэр долоосон мэт" толийлгоод, гоё сүрчиг, үнэтэй хослол өмсөөд цүнх баригчаас "хурган" дарга болоод албан тушаалаасаа халагдах вий гэсэн айдастайгаар хайран сайхан залуу насаа үрэх үнэндээ харамсалтай биш гэж үү?

Дурласан ч өөрийнхөө, хаягдсан ч толгой гудайдаггүй, алдсан ч, оносон ч, унаж, бүдэрсэн ч урагшаа босоод гүйнэ гэдэг шунхан улаан залуу нас биш бил үү?

Шударга зүйл хийж байж л шударга болдгоос ахыг аялдан дагаж, асуудал тулгарвал зугтаад, босоход нь бөөрөнд нь ирж наалддаг бэртэгчин үзлээсээ одоо салах юм биш үү, залуус аа.

Аль болгон ах нарынхаа араар орж, амьтан хүн царайчилж, ая эвийг нь олох гэж “амьтан” болж явах вэ?

МАН-д “Ах ах” гэж явсаар бүхэл бүтэн үе гээгдээд, доод үе нь түрээд гараад ирлээ. Алдагдсан үеийнхэн одоо ах нар тэтгэвэртээ бүү гараасай гэж залбирч байна.

Бусдад өөрсдийн цаг үеэ булаалгаад, дуугүй байлаа гээд бүтэж үхэхгүй гэх маягтай бүхний ард нуугдаж суухаа хэзээ болих вэ, залуус аа?