Цар тахал болон Орос-Украины асуудлууд дотоодын эдийн засагт сөргөөр нөлөөлж буй. Харин үүнийг ашиглан зарим улстөрч Төв банкны хараат бус байдалд халдах оролдлого хийж байгаа нь эдийн засгийн эсрэг үйлдэл юм.

Хараат бус төв банк эдийн засагт МАШ сайн үр дүн авчирдаг

Аливаа улс орны төв банк хараат бус байх нь эдийн засаг сайн байх нэг чухал нөхцөл болдог. Тухайлбал, Alesina & Summers (1993) нарын судалгаагаар төв банкны хараат бус байдал болон инфляци хоорондоо урвуу хамааралтайг тогтоосон байдаг. Тодруулбал, төв банкны хараат бус байдлын хэмжүүр өндөр улс орнуудад 1955-1988 оны дундаж инфляци бага байжээ. Инфляци бага байх нь ард иргэдийн амьжиргаа сайн, эдийн засаг тогтвортой байх үндэс болдог тул төв банкны хараат бус байдлыг бэхжүүлэх нь чухал юм.

Зураг 1: Төв банкны хараат бус байдлын индекс ба 1955-1988 онд дундаж инфляцийн урвуу хамаарал

Төв банкны хараат бус байдал гэж юу вэ?

Эрдэмтэн судлаачид төв банкны хараат бус байдлыг дараах 3 зүйлээр тодорхойлдог байна. Үүнд:

1. Зорилгын хараат бус байдал: Төв банкны зорилтыг хуулиар тогтоож өгөх нь олон улсад түгээмэл. Ихэнх улс орнуудын хувьд төв банкны зорилт үнийн тогтвортой байдал буюу инфляци байна. Инфляцийг тогтворжуулах үүргийг төв банк хэмээх мэргэжлийн байгууллагад даалгаснаар илүү үр дүнд хүрдэг байна.
2. Хэрэгслийн хараат бус байдал: Төв банк зорилгоо биелүүлэх хэрэгсэл буюу бодлогын шийдвэрээ бие даан гаргах нь зүйтэй байдаг. Харин мэргэжлийн байгууллагын шийдвэрт хөндлөнгөөс нөлөөлөх нь сайн үр дүнд хүргэхгүй юм.
3. Үйл ажиллагааны хараат бус байдал: Төв банкинд ажлаа тогтвортой хийх бололцоо олгох, үйл ажиллагааны тогтвортой байдлыг хангах үүднээс удирдлагыг бүрэн эрхийнх нь хугацаанаас өмнө огцруулахгүй байх, төв банкны санхүүгийн бие даасан байдлыг мөн хангаж өгөх нь чухал байдаг. Ингэснээр төв банк мэргэжлийн шийдвэрийг хараат бусаар гаргах нөхцөл бүрдэнэ гэж үздэг байна.

Монголбанкны хараат бус байдал руу дайрсан үйлдэл

Монголд зарим улстөрчид “Бодлогын хүүг өсгөх хэрэгтэй”, эсвэл “Монголбанкны ерөнхийлөгч огцор” гэх мэт мэдэгдэл хийн төв банкны бодлогод нөлөөлөлөхийг оролдох, эсвэл төв банкны удирдлагыг үндэслэлгүй шалтгаанаар огцрохыг шаардах үзэгдэл цөөнгүй тохиолддог. Энэ нь төв банкны үйл ажиллагааны хараат бус байдалд халдсан үйлдэл гэж дүгнэж болно. Төв банкны хараат бус байдалд халдана гэдэг нь инфляцийг нам дор, эдийн засгийг тогтвортой байлгахын эсрэг үйлдэл гэж дүгнэж болох юм.

Б.ЖАРГАЛ