"Чөлөөт бүсэд казино байгуулах хуулийн төсөл яригдаж байгаа"

Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдаан /2022.03.16/ үргэлжилж байна. Өнөөдрийн хурлаар Хөшигийн хөндийн эдийн засгийн чөлөөт бус байгуулах тухай асуудлаар хэлэлцэж байна. Энэ үеэр гишүүд асуулт асууж хариулт авч байна.

10 : 51

2022-3-16

Дагуул хот байгуулах шийдвэртэй нийцүүлж шинэ чөлөөт бүс байгуулна

УИХ-ын гишүүн С.Чинзориг:

-Зарчмыг бол дэмжчихмээр байна. Бид өмнө Замын-Үүдийн чөлөөт бүс байгуулах тухай зөндөө ярьсан. Алтанбулагийн чөлөөт бүс байна. Эд нар амь орохгүй одоо болтол үйл ажиллагаа явуулж, бэхжиж байгаа юм алга. Өмнөх чөлөөт бүс байгуулна гэсэн шийдвэр бодитой ажил хэрэг болохгүй байна вэ. Засгийн газар энэ дээр ямар дүгнэлт өгч байгаа юм. Юунаас болоод эдийн засгийн агуулгаар хөгжиж чадахгүй байна вэ. Дүгнэлт хийж чадаж байна уу.

Хоёрдугаарт, дүгнэлтэд үндэслээд Хөшгийн хөндийд чөлөөт бүсийг эдийн засгийн агуулгаар нь хэрэгжүүлж чадна гэсэн итгэл үнэмшил хэр байна вэ. Чөлөөт бүс байгуулахад хөрөнгө санхүү орно. Танилцуулгыг харахад төсөв мөнгөтэй холбоотой асуудал харагдахгүй байна Б.Жавхлан сайд аа. Ямар эх үүсвэрээр ямар хугацаанд барьж байгуулна гэж тооцож байна вэ. Чөлөөт бүс байгуулагдсанаар татвар санхүүгийн бодлогод өөрчлөлт орох уу?.

Сангийн сайд Б.Жавхлан:

-Сүүлийн үед эдийн засгийн чөлөөт бүсийг тойрсон төрийн бодлого алдагдсан. Тийм ч учраас УИХ-д 2022 оны төсвийг батлах явцад Эдийн засгийн хөгжлийн яамыг шинээр Загсийн газрын бүтцэд оруулж ирж эдийн засгийн чөлөөт бүсийн асуудлыг яамны хэмжээнд ач холбогдол өгч төрийн бодлогод оруулж ирэх ёстой гэсэн бодлогын шийдвэр гаргаад ажилдаа ороод эхэлж байна.

Өмнө байгуулагдсан чөлөөт бүсээс олон улсын харилцааны ойлголт руу дөхөж очиж байгаа нь Замын-Үүдийн чөлөөт бүс юм байгаа юм. Замын-Үүдийн чөлөөт бүс нь Хятадын чөлөөт бүсийн бодлоготой нийцүүлж явж байгаагаар арай жоохон урд нь яваа. Алтанбулагийн чөлөөт бүс зөвхөн манай талд газраа шийдчихсэн, тухайн бүс дотор хэдхэн "duty free" ажилладаг, архи согтууруулах ундаа худалддаг ийм цэгийн эдийн засгийн чөлөөт бүс болчихсон байгаа юм.

Тиймээс цаашид хуурай замын боомтуудад нэгэнт байгуулсан чөлөөт бүсийг эргэлтэд оруулах тал дээр Засгийн газрын хувьд Шинэ сэргэлтийн бодлогын хүрээнд онцгой анхаарч ажиллахаар төлөвлөж байна. Хөшигийн хөндийн чөлөөт бүс нь Чингис хаан нисэх онгоцны буудал буюу агаарын боомтыг тойрсон газар нутгийг түшиглэж Улаанбаатар хотын дагуул хот байгуулах шийдвэртэй нийцүүлж шинэ чөлөөт бүс байгуулахаар бодлого оруулж ирж байгаа юм.

Тухайн бүсэд татвар болон салбарын бодлогоор дэмжих дунд хугацааны төлөвлөлтөд бүгдийг багтаасан. Агаарын боомтын эдийн засгийн чөлөөт бүс байгуулахад хамгийн тулгамдсан асуудал нь газрын асуудал. Ер нь бол Шинэ сэргэлтийн бодлогын хүрээнд яригдаж буй боомтын сэргэлтийн томоохон бүтээн байгуулалтын ажил төсвөөс хөрөнгө оруулах ажил маш бага байгаа. Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт, төр хувийн хэвшлийн түншлэл, эрх зүйн хүрээнд концессоор шийдэгдэх асуудал байгаа.

Энэ жил УИХ-аас тогтоол гаргаж, төсөв бэлэн болоод ирэхээр 2023 оны төсөвт багтааж болох стратегийн хувьд оролцох ёстой газар доорх дэд бүтэц, бусад зөөлөн дэд бүтцийг хөрөнгө оруулалтын ажилд оролцоно. Тэрнээс газар дээрх ил бүтээн байгуулалт, хот төлөвлөлтийн ажлуудад аль болох төр оролцохгүй бизнесийн зарчим дээр тулгуурлана.

УИХ-ын гишүүн Д.Батлут:

-2002 онд Алтанбулаг, 2004 онд Алтанбулаг, 2005 онд Цагааннуур боомт байгуулсан. Өнөөдөр тэнд татвараас чөлөөлөгдсөн хэдэн аж ахуй нэгж байж байх жишээтэй. Хэдэн хашаа хашчихсан дүр зурагтай байна. Бүрэн хөгжих боломж нь юунаас шалтгаалж удааширч байгаа юм бэ. Чөлөөт бүсийн хөрөнгө оруулалтын асуудал тодорхой бус байна. Ямар эх үүсвэрээс хөрөнгө оруулалт хийх юм бэ.

Хөшигийн хөндий дэх бүтээн босголтын асуудал хариуцсан Засгийн газрын Бүрэн эрхт төлөөлөгч Д.Оюунхорол:

-Хөшигийн хөндийд байгуулагдах чөлөөт бүс нь нисэх онгоцны буудлыг дагасан чөлөөт бүс байж худалдаа үйлчилгээ, шинжлэх ухаан, технологид суурилсан санхүүгийн төвийг байгуулж ажилласнаар амжилттай хэрэгжих боломжтой гэж үзэж байгаа. Хөшигийн хөндийд 31 мянган га газрыг улсын хэрэгцээнд авсан. Өнөөдөр зөвхөн 1000 га газарт эдийн засгийн чөлөөт бүс байгуулах саналыг оруулж ирж байна.

Гол нь аялал жуулчлалын салбар, соёлын бүтээлч үйлдвэрлэлийг түлхүү хөгжүүлсэн төлбөрт бооцоо тоглоомын дагалдах үйлчилгээг хуульчилж оруулж ирсэн. Эрүүл мэндийн аялал жуулчлалыг хөгжүүлсэн, залуус очиж ажиллаж амьдрах боломжтой ажлын байр бий болсон хөгжлийн агуулга бий болно. Өмнөх алдааг давтахгүйн тулд төр хувийн хэвшлийн түншлэлээр явагдах хууль эрх зүйн орчин санхүүжилтийн механизмыг маш тодорхой болгож тогтвортой байдлын гэрээ байгуулж газар олголтыг дэмжих ёстой юм билээ.

Хөшигийн хөндийн эдийн засгийн чөлөөт бүсийн 1000 га газарт санхүүгийн чадавхтай төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэх чадвартай аж ахуй нэгжүүдэд дуудлага худалдаагаар олгох, шилэн байлгах бололцоог олгоно гэсэн бодолтой байна. Нөгөө талаас тус чөлөөт бүсэд мэдээлэл технологийн төвийг байгуулахаар Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулж буй IT чиглэлийн компаниудтай уулзалт хийхэд бүрэн боломжтой гэж үзсэн.

УИХ, Засгийн газраас өмнө батлагдсан Чөлөөт бүсийн тухай хууль түүнийг дагаж татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтүүд хангалттай сайн боловсруулагдсан юм билээ. УИХ эдийн засгийн чөлөөт бүсийн нэмэлт өөрчлөлтийг оруулсан хууль бол эдийн засгийн чөлөөт бүсүүдийг амь “орох” ажиллах бүх боломжийг хангасан юм билээ. Тиймээс санхүүгийн төв байгуулах олон улсын санхүүгийн төвийг бий болгох асуудлыг Засгийн газар, УИХ-тай зөвшилцөж тодорхой шийдвэр гаргах шаардлага бий.

Аялал жуулчлалыг татсан бизнесийг бий болгох, хүний урсгалыг Монгол руу татан оруулахын тулд Казино байгуулах хуулийн төсөл өргөн барина. Хуулийн төсөл нь явж байгаа. Энэ дээр ажлын хэсэг сайн сууж ажиллаж байж оруулж ирэх байх.

Эдийн засгийн байнгын хорооны дарга Ж.Ганбаатар:

-Эдийн засгийн хөгжлийн яамны Төрийн нарийн бичгийн даргаас асууя. Хөшигийн хөндийн чөлөөт бүс дэд бүтцийн хувьд ямар шийдвэртэй байна вэ. Газраа дуудлага худалдаагаар зарлаа гэхэд дэд бүтэц байхгүй бол хөгжихгүй шүү дээ. Онгоцны буудлаасаа хол. Онгоцны буудлын дэд станц олон газрыг хангах хүчин чадал байхгүй ганц хоёр байшинг хангах хүчин чадалтай. Тэгэхээр Эдийн засгийн хөгжлийн яам юуг төлөвлөсөн бэ. Ямар хөрөнгө оруулалтаар дэд бүтэц татах вэ? Ямар ч тэнэг хүн ирээдүйд болчих юм байна гээд хоосон газарт хөрөнгө оруулахгүй.

УИХ-ын гишүүн Б.Энхбаяр:

-Хөшигийн хөндийн гол асуудал бол газар. Хөшигийн хөндийд Дамбын Хишгээ гэж нөхөр том газар авсан. Энэ газрыг авчхаад чөлөөт бүс болонгуут улсад өөрийнхөө газрыг шахах гэж байна гэж ойлгоод байна. Ийм зүйл байгаа юу. Улсын төсвөөс Дамбын Хишгээд мөнгө өгөх үү. Энэ нөхөр хэдэн га газар авчихаад улсад зарна гэж мөнгө угаалт хийх гээд байгаа юм.

УИХ-ын гишүүн Ж.Бат-Эрдэнэ:

-Чөлөөт бүс байгуулахыг дэмжиж байгаа. 1000 га газар ямар ч маргаангүй гээд байх шиг байна. Шинэ нисэх буудлыг байгуулахаас эхлээд ерөнхий төслийг нь би удирдаж байсан. Урьдчилан газрын асуудлыг харсан ухаантай юм. 20 орчим га талбайг улсын хэрэгцээнд авсан. Үүний дараа Засгийн газрын шийдвэр гарсан. Ар дээр нь “цаадуул” чинь гүйж очоод аймаг, сумын удирдлагаас газар авч маргаан үүсгээд шүүх дээр очсон. Юун тэр Засгийн газрын тусгай хэрэгцээ манатай. Ингээд хувийн “юм руу” ороод замбараагүй болчихсон. 1000 га газрыг маргаангүй яаж шийдсэн юм.

Дээрх шиг юм болохгүй гэх баталгаа байна уу үгүй юу. Таавар бооцоот тоглоомын газар гээд байгаа нь казино мөн үү. Казиногийн тухай хууль, Хурдан морины хууль зэрэгт гадаадын хөрөнгө оруулалт орж байж аялал жуулчлалыг татна. Тэгэхгүй бусдыг дуурайгаад ийм ч төв гээд байгуулснаа аялал жуулчлалыг татахгүй шүү дээ. Тэгэхээр хөрөнгө оруулалтын асуудлыг яаж шийдэх вэ. Одоо бид концесс хийхгүй гээд хатуу бодлого бариад байгаа боловч хөрөнгө оруулалтын асуудал хаанаас яаж шийдэгдэх юм?

Хөшигийн хөндий дэх бүтээн босголтын асуудал хариуцсан Засгийн газрын Бүрэн эрхт төлөөлөгч Д.Оюунхорол:

-Хөшигийн хөндийн 1000 га газарт маргаан байхгүй. Ямар нэг аж ахуй нэгж хашаа татаж хумьсан юм байхгүй. Яг одоо хоосон тал газар байгаа. Давхцалтай газар бол УИХ-аас шийдвэр гарч буй учраас тухайн байгууллагад нөхөн төлбөр олгох асуудал хуулиар шийдэгдэх боломжтой. Газартай холбоотой давхцалын асуудалд Б.Мөнхбаатар сайдаар ахлуулсан ажлын хэсэг гаргасан тооцоо судалгааг та бүхэнд ирүүлнэ.

Хөшигийн хөндийн нисэх онгоцны буудлыг дагасан чөлөөт бүс байгуулснаар 3000 орчим хүн ажиллаж үйл ажиллагаа явуулах боломжтой. Чөлөөт бүсээ байгуулчихвал тэнд төрийн үйлчилгээний нэгдсэн төв байгуулаад үйл ажиллагаа явуулахад 8-9 төрийн байгуулах, бизнесийн байгууллага үйл ажиллагаа явуулах боломжийг нь бүрдүүлээд өгөх боломжтой.

1000 га газрын хэсэгчилсэн төлөвлөгөөг хийгээд эхлээд энэ төслийг “амь” оруулах хэрэгтэй гэдэгтэй санал нэг байна. Одоогийн нисэх буудлын ашиглалтад орсон дэд станц, дэд бүтцийг ашиглах боломж эхний ээлжид байна. Нисэх онгоцны 600 ажилтны орон сууцны барилгын ажил эхлэхээр явж байгаа юм билээ.

УИХ-ын гишүүн Х.Булгантуяа:

-Чөлөөт бүс байгуулахыг дэмжиж байгаа. Юу бидэнд хөгжил авчирна тэр болгоныг судлах ёстой. Өмнө нь алдаа гаргасан гээд гурав дахь боломжийг хааж болохгүй. Олон парк чөлөөт бүс хоорондоо яаж уялдах юм бэ. Эмээлтийн парк гэж байгаа. Одоо ямар зориулалттай явж байгаа юм. Улаанбаатар хотоос зах худалдааны төвийг гаргана гэж яриад байгаа. Хаашаа гаргахын бэ. Газрын асуудал маргаантай асуудал болчихоод байгаа юм. Удахгүй Газрын багц хууль орж ирнэ гэж ойлгож байгаа. Ялангуяа Хөшигийн хөндийн стратегийн асуудалд улс давуу тал эдлэх боломж бололцоо ямар байдаг юм бэ.

Эдийн засгийн хөгжлийн яамны дэд сайд С.Наранцогт:

-Боомт, бодлогын асуудал хаягдаж явсан юм билээ. Бид эхлээд боомтын цогц ерөнхий төлөвлөгөөг цогцоор нь авч үзнэ. Чөлөөт бүсийн ажил дөнгөж эхэлж байна. Ний нуугүй хэлэхэд яам Чөлөөт бүсийн асуудлыг саяхнаас шилжүүлж аваад хүн хүчний асуудал руу орж байгаа. Нөхцөл байдал ямар байна гэхээр чөлөөт бүсүүдэд газрыг замбараагүй олгочихсон юм билээ. Ерөнхий төлөвлөлтөө нарийвчилж гаргаагүй хэрнээ санамсаргүй байдлаар дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалт оруулдаг. Нарийвчилсан үйл ажиллагааны чиглэл , төлөвлөгөө хийгдээгүй хэрнээ аж ахуй нэгжүүдэд газрыг олгоод эхэлчихсэн. Тухайлбал, Алтанбулагийн чөлөөт бүсэд нэг компанид 100 га газрыг олгосон гэдэг юм уу. Бид сайдаас чиг үүрэг шилжиж ирсний дараа бүх боомтод газар олголтын ажлыг ерөнхий төлөвлөгөө гартал зогсоо гэдэг бичиг өгсөн. Одоо яг ерөнхий төлөвлөгөөний ажил хийгдэж байна.

Эдийн засгийн байнгын хорооны дарга Ж.Ганбаатар:

-Манай хөгжлийг харж байхад төр аливаа асуудалд уянгын халилтай асуудалд ханддаг. Асуудалд прагматик байдлаар хандахгүй ярьсаар байгаад дуусдаг. Олон талаас нь ухаантай хүмүүс яриад л байна. Ажлаа хийдэггүй. Асуудалд прагматик хандах ёстой. Сүүлийн үед ПР-аа хамгийн том ажил гэж ойлгодог болсон байна. Ажил хийгээд тэр нь миний өмнөөс ярина гэдэг гол утга хаягдаж байна.