"Монгол Улс хүний генетикийн хувьд хоцорчихсон байна"
УИХ-ын гишүүн Ж.Чинбүрэн:
–Монголын анагаах ухааны хөгжлийн гол шалгуур нь молекул генетикийн оношилгоог эрүүл мэндийн салбарт хэрхэн ашиглаж байна вэ гэдэг том сорил. Энэ чиглэлээр бидэнд хамгийн сайн хийж чадаж байгаа зүйл нь хавдрын эс доторх генетикийн өөрчлөлтүүд, түүнд зориулж тухайн эмчилгээ хийх түвшинд явж байна. Аутизмтай, эсвэл жирэмсэн, тэр битгий хэл гэрлэхэд нь тухайн хос хоёроос ургийн гажигтай хүүхэд төрөх эрсдэлтэй эсэхийг үздэг. Тэр хөгжилд бид хүрээгүй нь харамсалтай.
Түүнчлэн таны ууж буй эм танд хэрхэн үйлчлэхийг молекул генетикийн түвшинд тодорхойлж эм өгдөг болсон. Энэ түвшинд хүрэхийн тулд энэ салбарыг илүү хөгжүүлэхгүй бол малын генетийн хэмжээнд мундаг хөгжсөн хэрнээ хүний генетикийн хэмжээнд хоцорчихсон байна. Хөгжүүлж дэвшүүлэхийн тулд генетикийн том лаборатори байгуулж, тухайн хүний нууцлалыг хамгаалах зорилгоор тогтоолын төсөлд заалт оруулж байна.
ЭМЯ-ны Салбарын эрдэм шинжилгээ, судалгаа төлөвлөлт хариуцсан мэргэжилтэн Э.Оюунсүрэн:
-2016-2020 оны хооронд 384 мянга, 534 хүүхэд төрсөн. Үүний 0.8 хувь буюу 3266 нь төрөлхийн гажигтай гэж статистикт бүртгэлтэй байна. ЭХЭМҮТ-д 2012 онд Засгийн газраас Молекул биологийн лаборатори байгуулж өгсөн. Энэ лаборатори хромосомын түвшинд оношилгоо эмчилгээ хийж байна. Өнөөдрийн дэвшүүлж буй молекулын түвшинд оношилгоо эмчилгээг нэвтрүүлснээр ходоодны хавдартай хүмүүсийн 54 хувийг, уушгины хавдартай хүмүүсийн 79, улаан хоолойн хавдартай хүмүүсийн 59-ийг урьдчилан сэргийлж чадна. Бидэнд молекул генетикийн цогц лаборатори хэрэгтэй байгаа юм. Дэлхийн ирээдүйн чиг хандлага генетикийн түвшинд оношилдог болсон. Үүнийг дагаж гарах хуулийг сайжруулснаар өнөөгийн байгаа түвшинг 30-60 жил урагшлуулж чадна. Хүний нөөц хангалттай бий, гэхдээ лаборатори байхгүй учраас ашиглах боломжгүй байна.
УИХ-ын гишүүн Ц.Туваан:
-Хүн судлалын салбар манайд байхгүй болчихсон. Хүнээ малаасаа дор үздэг болчихсон асуудал бий. Монгол хүний удмын сан, гентэй холбоотой ярих асуудал цагаа олсон. Монгол хүний өвчлөлийг генийн түвшинд судлахгүй бол үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлөөс гаргасан аймшигтай тоо гарсан. Тухайлбал, 10 мянган жирэмслэлт тутамд 1200 амьгүй ураг бүртгэгдсэн. Бага насны хүүхдийн тархины бусад төрлийн хортой хавдрууд зэрэг анхаарах асуудал олон байна. Сонин хэвлэлээр цус ойртолт талаас нь харж байна. Энэ бол нэгээхэн хэсэг нь.
УИХ-ын гишүүн Х.Болорчулуун:
-Удмын санд нөлөөлдөг хамгийн чухал зүйл нь хоол хүнс байх. Монгол Улсад хүнсний аюулгүй байдал хангалтгүй байна. Гаднаас орж ирж буй бүтээгдэхүүн шаардлага хангахгүй байгааг Мэргэжлийн хяналтынхантай уулзаж байхад хэлж байсан. Жимс, ногоо маш хяналт муутай орж ирж байна. Генийн өөрчлөлттэй хүнс Монголд чөлөөтэй орж ирдэг. ОХУ генийн өөрчлөлттэй хүнсийг худалдаалбал эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээр хуульд тусгачихлаа.
-УИХ-ын гишүүн Т.Энхтүвшин:
-Говийн сумдад цус ойртолтын асуудал их гарч байна. Тиймээс аймаг сумаар нь нэрлэж өгөх бололцоо байна уу. ЕБС-ийн сурагчдад сургалт оруулах боломжтой юу?
УИХ-ын гишүүн Ж.Чинбүрэн:
-НҮБ-ын Хүний эрхийн тунхаглал 1948 онд батлагдсан. Энэ тунхаглалын 16 дугаар зүйлд насанд хүрсэн эрэгтэй, эмэгтэй хүн арьс өнгө, үндэс угсаанаас шалтгаалахгүйгээр, ямар нэг хязгаарлалтгүйгээр гэрлэх эрхтэй. Хүний эрхийг удам зүйн шинж чанараар нь ялгаварлан гадуурхах, нэр төр эрхэнд нь халдахыг хориглоно хэмээн гэж заасан. Тиймээс цус ойртолтыг тухайн сумаар зарлан тунхаглах нь таатай зүйл биш.
УИХ-ын чуулганы үдээс хойших хуралдаан эхэллээ
УИХ дахь МАН-ын бүлэг тав хоногийн завсарлага авлаа
МАН-ын бүлгээс дээрх хуультай холбоотой асуудлаар тав хоног завсарлага авлаа.
УИХ дахь МАН-ын бүлгийн дарга Д.Тогтохсүрэн:
-Энэ хуулийг өргөн барихдаа ФАТФ-ын зөвлөмжийн дагуу боловсруулсан гэж ойлгож байна. Хэлэлцүүлгийн явцад гишүүд олон санал оруулж буй учраас УИХ дахь МАН-ын бүлэг тав хоногийн завсарлага авч, бүлэг дээр ярилцах шаардлагатай.
"Монголын асуудлыг төр өөрөө мэдмээр байна"
УИХ-ын гишүүн Ш.Раднаасэд:
-Энэ гаднынхны орчуулсан хууль уу. Энэ хуульд цөөнхийн эрх ашгийг хамгаална гэсэн үг явж байна. Цөөнхийн эрх ашгийг хамгаална гэдэг өөр агуулгаар явсан юм уу. 2018 онд Чөлөөт ахмадын холбоо, араас нь оюутны холбоо орж ирээд, ордны цонхыг хагалж байсан. Энэ бол ТББ-ын ард нуугдсан улс төрийн үйл ажиллагаа байсан. Давхардсан холбоодууд байх юм. Нэг хүнд 34 ТББ байгуулагдсан байна. Өнөөдөр үүссэн асуудлыг шийдэх хууль болсон гэж харагдахгүй байна.
Хууль зүй, дотоод хэргийн яамны Хууль зүйн бодлогын газрын дарга П.Сайнзориг:
-Энэ орчуулгын хууль биш. ТББ-ын хуульд үндэслэн хийсэн хууль. Нийтэд тустай үйл ажиллагаанд 16 үйл ажиллагаа багтсан. Цөөнх буюу магадгүй хүйсийн баримжаа бэлгийн цөөнх гэж ярьдаг, цөөнхийн үйл ажиллагааг хамгаалдаг ТББ-ын асуудлыг оруулж өгсөн. Эдийн засгийн холбоод байгаа. Банкуудын, нефть үйлдвэрлэгчдийн холбоо зэрэг. Магадгүй бусад оронд хязгаартай байдаг байх. Нийтлэг байдлаар оруулж өгсөн. Нэгэнт практик эдийн засгийн холбоо үүссэн байна.
УИХ-ын гишүүн Ш.Раднаасэд:
-1996 оны хуулиас нэлээн хөндийрүүлсэн байна. Нийтэд тустай үйл ажиллагаа явуулахад төлбөртэй байна гэж байна. Хэн мөнгө төлөх вэ?
Хууль зүй, дотоод хэргийн яамны Хууль зүйн бодлогын газрын дарга П.Сайнзориг:
-Холбоо гишүүнчлэлгүй байхаар нэг этгээд хуулийн этгээд байгуулдаг, өөрсдийгөө мэргэжлийн холбоод гээд нэрлэчихдэг. Үүнд доод тал нь тав гэдэг шаардлага тавьж байна. Олон улсын жишгээс харахад холбоо гишүүнчлэлтэй байна гэх чиг хандлагаар явдаг юм байна лээ. Энэ дагуу бид оруулж ирсэн. Төлбөртэй байж болно. Зорилгодоо нийцүүлэн санхүүжүүлж болохыг оруулж ирж буй.
УИХ-ын гишүүн Ж.Бат-Эрдэнэ:
Хууль зүй, дотоод хэргийн яамны Хууль зүйн бодлогын газрын дарга П.Сайнзориг:
-ТББ-ын нэрээр хандив цуглуулаад, компани цуглуулаад явдаг үзэгдэл байна. Энэ байдал цаашдаа байхгүй болж буй. Аж ахуйн үйл ажиллагааг 30 хувиас хэтрүүлэхгүй байх гэдэг олон улсын чиг хандлага байдаг. Энийг эх газрын эрх зүйн тогтолцоотой орнууд барьдаг. Иргэний нийгмийн байгууллагын гол асуудал нь санхүүжилтийн ил тод байдлыг дэмжихгүй байна гэж байна. Энэ заалтыг авах боломжгүй.
УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан эхэллээ
УИХ-ын гишүүн Н.Алтанхуяг:
-Хэлэлцэх асуудалд нэг асуудал оруулах гээд гурав дахь удаагаа санал гаргалаа. Төрийн байгууллагын албан тушаалтнууд хууль зөрчиж буй асуудлыг УИХ дээр ярилцъя гэдэг санал гаргаж байна. Улсын дээд шүүх Ардчилсан намын асуудлаар шийдвэр гаргалаа. Дээд шүүхийн 20 гаруй шүүгчид баярлаж байна. Хоёр нам байхгүй байгааг тогтоосон байна.
МАН-ынхан төрийн байгууллагаар тоглож байна. Ялангуяа гадаадын хөрөнгө оруулалтын компанийн тамгыг хоёр хувааж байна. АН-ыг хоёр хувааж тоглосон. Бүртгэлийн байгууллагаар тоглож байгаа нь тоглоом биш. Дээд шүүгчдийн шийдвэрийг худлаа бичээд явуулдаг, 17 шүүгчийн нэг нь хөөгдсөн нөхөр. МАН хулгайч дээрэмчдээсээ салмаар байна. "Суганы үснүүд" очиж Монголын төрөөр тоглож болохгүй. Нийтийн сонсгол гэж МАН-ынхан жүжиг тоглолоо. МАН-ын хоёр зөвлөх нийтийн сонсголд орж ирээд жүжиг тоглосон.
УИХ-ын гишүүн Ц.Мөнх-Оргил:
-Н.Алтанхуяг гишүүнтэй санал нэг байна. Дараагийн долоо хоногийн хэлэлцэх асуудалд оруулахад бэлэн байна. Ажлын хэсгийн ахлагчийн хувьд хувийн чөлөө аваад, долоо хоногоор хойшлуулсан. Хууль зүйн байнгын хороо хэлэлцэнэ.
УИХ-ын гишүүн Ш.Адъшаа:
-2020 оны сонгуулийн дүнгээр байгуулагдсан УИХ хоёр жил боллоо. Сонгуулийн дараа УИХ дахь төрийн багана болсон АН-ын бүлэг хоёр жилийн хугацаанд хууль, төрийн эрх барих байгууллага, нийт ард иргэдийн төлөө явуулах хүчин чадал гаргаж ирсэн. Сонгуулийн дараа АН хоёр дарга, тамгатай болж, энэ асуудалд цэг тавихыг УИХ, гишүүд дэмжигчид харж байгаа. Өнөөдөр АН хоёр тамгатай болж, АН-ын бүлэг хоорондоо хагаралдах нөхцөл үүссэн. УИХ ардчилсан парламент мөн юм бол олонх, цөөнхийн үгийг сонсч ажиллах ёстой. АН-ын удирдлагыг сольсон тухай бичиг өгөөд хоёр сар болсон.
УИХ-ын дарга Г.Занданшатар:
-УИХ бүлгийн дарга хэн байхыг шийддэггүй. Намын дотоод асуудал.
УИХ-ын гишүүн Ж.Батсуурь:
-Баталсан хууль хэрэгжихгүй байна. Нөгөө нь хурлын дарга аа, нэг зүйлийг уншиж өгье. УИХ-ын даргын бүрэн эрхэд хуульчилж өгсөн. Та хуулиа биелүүлээч ээ.
ХОЛБООНЫ ЭРХ ЗҮЙН БАЙДЛЫН ТУХАЙ ХУУЛИЙН ТӨСЛИЙГ ХЭЛЭЛЦЭЖ ЭХЭЛЛЭЭ
Холбооны эрх зүйн байдлын тухай хууль болон уг хуулийн төсөлтэй холбогдуулан боловсруулсан бусад хуулийн төслийг хэлэлцэж байна. Хуулийн төслийг Сангийн сайд Б.Жавхлан танилцууллаа.
УИХ-ын гишүүн Ё.Баатарбилэг:
-Төрийн бус байгууллагыг цэгцлэх гэж буй энэ хууль бол чухал хууль. Мэргэжлийн холбоодыг улс төрчид тэргүүлж хэл ам гаргадаг. Энэ бол буруу. Чиглэлийн хүмүүс нь холбоодоо хариуцаж явмаар байна. Мэргэжлийн холбоодууд тухайн салбарын мэргэжлийн шалгалтыг авдаг бие даасан холбоод байна. Зарим нь төрийн байгууллагад эрхээ хадгалах санаатай яваад байна. Үүнд хэрхэн зохицуулалт хийх вэ? Гадаадаас хөрөнгө оруулалт авдаг холбоод байх шиг байдаг. Хүүхэд хамгаалал, эмэгтэйчүүдийн эрх гэх мэт. Гадаадаас санхүүждэг хоёр янзын зүйл байх шиг байна. Хөрөнгө санхүүгийн хяналт ямар байдаг вэ? ТББ байгуулж, бизнес хийдэг зүйл анзаарагддаг. ТББ, холбоодууд “замаа алдчихсан” байгаа нь танилцуулгаас харагдаж байна.
Хууль зүй, дотоод хэргийн дэд сайд Б.Солонгоо:
-Мэргэжлийн холбоодтой холбоотой ерөнхий зохицуулалтыг хуулийн төсөлд тусгасан. Гадаадын ТББ-тай холбоотой асуудал, тусдаа хуулиар зохицуулагддаг. Гадаадын иргэн харъяатын тухай хуулиар зохицуулна. Гадаадаас санхүүжилт авах тал дээр тодорхой зүйл заалт тусгасан. Хувь хүн хуулийн этгээдээс өгсөн хандив тусламжаар зохицуулж болно гэж заасан. Мөн террорист, экстрем үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллагаас санхүүжилт авахыг хориглосон. Үйл ажиллагаа ил тод, нээлттэй байна гэж харж байна. Мөнгө угаах терроризмтой тэмцэх ФАТФ-аас гаргасан зөвлөмжийг мөрдөхөд ахиц гарна гэж харж байна.
УИХ-ын гишүүн Н.Наранбаатар:
-Төрийн зарим ажлыг холбоодтой гэрээ байгуулж хийхэд үр дүнтэй байдаг. Ямрыг нь холбоод хийхийг хориглож байгаа юм бэ. Яаж сонгон шалгаруулах юм бэ. Нэг удаагийн ажлыг холбоодоор хийлгэхэд үр дүнтэй байдаг. Нэг чиглэлээр маш олон холбоо үүсгэн байгуулагддаг. Шинэ хуулиар эдгээрийг нэгтгэх, зорилго байгаа юу?
Хууль зүй, дотоод хэргийн дэд сайд Б.Солонгоо:
-Өнөөдрийн холбоод зохицуулалтгүй явж ирсэн. Мэргэжлийн холбоодыг тодорхойлж өгсөн. Иргэдийн эвлэлдэн нэгдэх эрхийг хуулиар хязгаарлаж болохгүй. Төрийн зарим чиг үүргийг холбоодоор гүйцэтгүүлэх асуудал хуульд орж ирсэн. Холбоогоор гүйцэтгэх төрийн чиг үүргийг Засгийн газраас тогтоож өгнө. Засгийн газраас тодорхой журам гаргаж өгнө. Холбоог сонгон шалгаруулахтай холбоотой заалт хуулийн төсөлд суусан. Нэг иргэн хэдэн ч холбоонд элсэх боломжтой. Хамгийн дээд тал нь 34 холбоо үүсгэн байгуулсан хувь хүн байна. Яваандаа холбоодын үйл ажиллагаа, санхүүгийн үйл ажиллагаа цэгцрэх байх. Цаашдаа хууль хэрэгжээд ил тод болно байх.
УИХ-ын гишүүн Г.Тэмүүлэн:
-Өнөөдөр мөрдөгдөж байгаа Үндсэн хуулийн арав дахь хэсэгтэй энэ хууль зөрчигдөж байна. Та бүхний оруулж өгсөн асуултад холбоогоор гүйцэтгэх чиг үүргийг Засгийн газар батална гэж зааж өгсөн. Энэ бол цэвэр Үндсэн хуультай зөрчилдөж байна. Үндсэн хуулийн эрхийн хүрээнд иргэд эвлэлдэн нэгдэх эрхтэйг тусгайлан зааж өгсөн. Энэ хуулийн дагуу мэргэжлийн холбоодыг Засгийн газар сонгон шалгаруулдаг болох нь байна. Нэг талдаа төрийн шууд оролцоо бий болно. Иргэний нийгэм хуулийн этгээдийн асуудалд шууд халдаж байна шүү. Иргэд сайн дураараа нэгдэхэд төрийн оролцоо байх ёсгүй гэж хараад байна.
Хууль зүй, дотоод хэргийн яамны Хууль зүйн бодлогын газрын дарга П.Сайнзориг:
-Үндсэн хуультай зөрчилдсөн зүйл байхгүй. Засгийн газар зарим чиг үүргээ мэргэжлийн холбоодод шилжүүлнэ гэж 20 жил ярилаа. Сайн дураар эвлэлдэн нэгдээд холбоод ажиллахаас гадна онцлог холбоодууд байна. Жишээ нь, Сагсан бөмбөгийн холбоо хоёр хуваагдсаны улмаас Монгол Улсыг төлөөлж тамирчид оролцож байгаа. Иргэний нийгмийг дэмжих зөвлөл гэж байдаг. ТББ хариуцсан төрийн байгууллага байж болохгүй.
УИХ: Нийгмийн даатгалын ерөнхий хуулийн төслийг хэлэлцэнэ
УИХ-ын 2021 оны намрын чуулганы энэ долоо хоног /2022.01.06-07/-т хуралдах нэгдсэн хуралдааны тов, хэлэлцэх асуудлын талаарх мэдээллийг та бүхэнд хүргэж байна.
Холбооны эрх зүйн байдлын тухай хууль болон уг хуулийн төсөлт холбогдуулан боловсруулсан бусад хуулийн төсөл /Засгийн газар 2021.11.24-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/
· Сангийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийн төсөл /Засгийн газар 2021.11.24-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/
· “Монгол хүний удмын сангийн аюулгүй байдлыг хамгаалах, хүн амын өсөлтийг дэмжих талаар авах арга хэмжээний тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Улсын Их Хурлын гишүүн Г.Тэмүүлэн нарын 3 гишүүн 2021.05.17-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/
· Нийгмийн даатгалын ерөнхий хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2021.10.15-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/
· Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэврийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2021.10.15-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/
· Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэмжийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2021.10.15-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/
· Нийгмийн даатгалын сангаас олгох үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний тэтгэвэр, тэтгэмж, төлбөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2021.10.15-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/
· Хувийн нэмэлт тэтгэврийн тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2021.10.15-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/
· “Мал, тэжээвэр амьтад, хашаа, худгийн тооллогын 2021 оны урьдчилсан дүн”-гийн талаарх Үндэсний статистикийн хорооны мэдээлэл сонсох
· Ерөнхий сайдын мэдээлэл: “Иргэдийн сурч боловсрох эрхийг хангах, хичээл, сурлагын хоцрогдлыг нөхөх, арилгах арга хэмжээний талаар”
Холбоотой мэдээ