-Шатахууны хомсдолын асуудал үүсч эхэллээ. Монгол Улс сарын 38-40 мянган тонн АИ-92 бензин хэрэглэдэг. Энэ хэрэглээнийхээ 95 орчим хувийг ОХУ-аас, 5-10 хувийг Хятадаас нийлүүлдэг. ОХУ-ын “Роснефть” компанийн хувьд Монгол Улс шатахууныхаа хэмжээг гэрээгээр зохицуулдаг. ОХУ-аас шатахуун авдаг гэрээнд тодорхой нэг заалт байдаг нь “Сар болгон 28 мянган тонн АИ-92 бензинийг ОХУ өгөх ёстой” гэсэн харилцан үүрэг хүлээсэн байдаг. ОХУ-аас наймдугаар сарын сүүлчээр 28 мянган тонн шатахуун нийлүүлж чадахгүй нөхцөл байдал үүсч байна. Үндсэн шалтгаан нь найм, есдүгээр сард гол нийлүүлэгч Ангарскийн нефть химийн үйлдвэр дээр засвар хийж байгаа. Мөн цар тахлын нөхцөл байдалтай холбоотой. Тиймээс есдүгээр сард 17 мянган тонн шатахуун нийлүүлэх боломжтой гэж мэдэгдсэн. Ийм нөхцөл байдал үүссэн учраас улсын шатахууны хэрэглээг тогтмол хэмжээнд байлгахын тулд Хятад улсын “Чайна ойл” компанитай таван аж ахуй нэгж /Петровис, Шунхлай, Магнай  трэйд, Сод монгол, Лэкс ойл/ гэрээ хийсэн. Өнөөдрийн байдлаар нэг сар гаруй хугацаанд хэрэглэх шатахууны мөнгийг төлж, гэрээгээ хийгээд баталгаажуулчихсан.Наашаа явах вагоныхоо кодыг авчихсан. Бид ямар нэгэн шатахууны хомсдол үүсгэхгүйгээр Хятадаас шатахуун нийлүүлэх дүр зурагтай байсан.Гэтэл өчигдөр өглөө /2021.09.20/ өглөө ОХУ-ын “Роснефть” компаниас есдүгээр сарын 16-ныг хүртэл 7400 орчим тонн АИ-92 бензинийг нийлүүлсэн байсан. Өгөх ёстой хэмжээгээ 17 мянга гэж хэлсэн учраас ойролцоогоор 9-10  мянган тонн шатахууныг үлдсэн хугацаанд өгөх ёстой байсан. Гэтэл өчигдөр аравдугаар сарын 1-нийг хүртэл шатахуун нийлүүлэх боломжгүй болсон гэх мэдэгдлийг гэнэт өгсөн. Яг үүнтэй давхцаж Хятадын Хөх хотын боловсруулах үйлдвэртэй хийсэн гэрээний дагуу төмөр төмөр зам дээр вагон тавих боломжгүй байна. Учир нь Хятад улс дотооддоо их хэмжээний төмөр замын ачааны эргэлт, Монгол руу яаралтай хийх ачааны татан авалттай холбоотойгоор шатахууныг  есдүгээр сард нийлүүлэх боломжгүй болсон гэдэг мэдээ ирсэн. Энэ нөхцөл байдалтай холбоотойгоор аж ахуй нэгжүүд өчигдрөөс хязгаарлалтууд хийж эхэллээ.

Өнөөдрийн байдлаар Хятадаас 1037 вагон буюу 50 гаруй мянган тонн АИ-92 бензиний мөнгө төлчихсөн байгаа. Монгол Улсын нэг сар гаруй хугацааны шатахууны хэрэглээний нөөцийг мөнгөө төлөөд, гэрээгээ баталгаажуулж, тэндээс ачигдахыг хүлээж байгаа. Улсын хэмжээнд өнөөдрийн байдлаар 16 хоногийн нөөцтэй байна. Орон нутагт шатахууны нөөц хэвийн байгаа. Монгол Улс хоногт 1000 орчим тонн шатахууныг ердийн хэрэглээнд хэрэглэдэг. Нефть импортлогч компаниуд шатахууны нөөцөө бүрдүүлэх үүрэгтэй байдаг. Өнөөдөр шатахууны зах зээлийн хувийн хэвшлийнхэн авч явдаг. Бид ойрын хугацаанд 30 мянган тонн шатахуун нөөц бүрдүүлнэ. Дунд хугацаанд шатахууны үнийн эрсдэлээс хамгаалах санг байгуулж, хуульд оруулна. Ерөнхий сайдаас үүрэг өгч, төмөр замын асуудлаар ойрын хугацаанд тодорхой чиглэл гаргахаар ажиллаж байна.

Шатахууны татан авалт хангалттай байсан. Өнгөрсөн долдугаар сард 46.600 тонн, наймдугаар сард 46.300 тонн АИ-92 бензин борлуулсан. Шатахууны хамгийн өндөр борлуулалттай үе нь энэ сарууд байдаг. Монгол Улсын шатахууны хэрэглээ 100 хувь гадаадаас хамааралтай. Бид 2014 оноос  ОХУ-тай гэрээний зохицуулалт хийж эхэлсэн. Үүнээс хойш төр аж ахуйн нэгжүүдийг хоёр улстай холбосон гүүр болж ажиллаж эхэлсэн. ОХУ-аас эрсдэлийг тооцож минимум заалтыг гэрээнд тусгаж Монгол Улс 28 мянган тонн шатахуун авах зохицуулалттай байсан. Мөн 2018 оны гэрээнд дэлхийн зах зээлийн шатахууны үнийг тогтоож өгсөн байдаг. Иймд шатахууны асуудлаар хэлэлцэхээх  Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам, шатахуун импортлогч компаниудын төлөөлөл ОХУ-г зорьсон. Өнөөдрийн байдлаар шатахууны хязгаарлалт хийж эхлээд байна. Хязгаарлалтыг шатахуун нийлүүлэх эхний вагон иртэл тогтооно. Дунджаар ердийн хэрэглээний дөрөв хоногийн нөөцтэй байна гэж үзэж байна. Вагонууд 5-7 хоногт орж ирнэ.

ШАТАХУУНЫ НӨӨЦӨӨ ЗАХИАЛСАН ХЭМЖЭЭГЭЭР АВЧ ЧАДААГҮЙ

"Петровис" компанийн зүгээс найм, есдүгээр сард нийт 20 мянган тонн шатахуун Хятадаас худалдан авахаар гэрээ байгуулсан ч хил гаалийн асуудлын улмаас авч чадаагүй байна. Зах зээлийн хуулиар АИ-92 бензинийг 2200 төгрөгөөр зарах ёстой ч 2050 төгрөгөөр  зарж байна гэв.

"ПЕТРОВИС" КОМПАНИЙН ГҮЙЦЭТГЭХ ЗАХИРАЛ Б.БАЙГАЛТУЯА

-Өнөөдрийн байдлаар Улаанбаатар хотод  борлуулалтын 30 мянган төгрөгийн хязгаарлалт тогтоосон. Нийслэлд шатахууны хэрэглээний гурав хоногийн нөөцтэй байгаа бол баруун таван аймаг, зүүн дөрвөн аймагт 14-өөс дээш хоногийн нөөц бий. Нөөц бүрдүүлэхэд бид өнгөрсөн долоо, наймдугаар сард захиалсан хэмжээгээр шатахуунаа авч чадаагүй. Наймдугаар сард захиалсан хэмжээнээс 7150 тонныг авсан бол ,есдүгээр сард 17 мянган тонныг "Роснефть" компаниас захиалсан ч 1500 тонныг л нийлүүлсэн. Энэ нь захиалсан хэмжээний 8-10 хувь нь юм. Иймд бид одоогийн нөөцөө эмнэлэг, цагдаа зэрэг аюулгүй хэрэглээнд зориулах, аль болох олон хүнд хүргэхийн тулд дээрх хязгаарлахаас өөр аргагүй. Улаанбаатар хотод "Петровис" компанийн 40 салбар шатахуун түгээх станц бий. Үүний 20 станцад нь хязгаарлалт тогтоосон. Ердийн хэрэглээгээр тооцвол шатахууны гурав хоногийн нөөцтэй байна. Үүнийг долоо хоногт хүргэхийн тулд хязгаарлалт тогтоосон юм.

"М-ОЙЛ" КОМПАНИЙН ДЭД ЗАХИРАЛ Б.БАТСҮХ

-Бид литр тутамд 50 төгрөгийн алдагдал хүлээж байна. АИ-92 шатахууны борлуулалтаас сард 600 сая төгрөгийн алдагдал хүлээсэн. Улс нөөц бүрдүүлсэн бидэнд томоохон дэмжлэг боллоо. Энэ оны сүүлээр манай санхүүгийн үзүүлэлтүүд тааруу гарахаар байна.

                   БАЙГАА ТАЛХААС ХУВААРИЛЖ ХУВААХААС ӨӨР АРГАГҮЙ

Ашигт малтмал, газрын тосны газрын газрын тосны асуудал хариуцсан орлогч дарга Ц.Эрдэнэбаяр:

-Шатахууны үнийн өсөлт дэлхийн зах зээл дээрх түүхий тосны үнээс шууд хамаарна. Гадаад зах зээлд түүхий тосны үнэ буугаагүй байна. Өнгөрсөн долдугаар сард шатахууны үнэ 300 төгрөгөөр хоёр удаа нэмэгдсэн. Өнгөрсөн Баасан гаригт аж ахуйн нэгжүүд шатахууны үнээ 100 төгрөгөөр нэмсэн ч үндэслэл байхгүй. Үүнийг ч бид мэдэгдсэн. Энэ дагуу өнөөдрөөс зарим аж ахуйн нэгж шатахууны үнээ буулгаж ажиллаж байна. Ер нь бид журмаараа улсын хэмжээнд дунджаар  30 хоногийн шатахууны нөөц бүрдүүлэх ёстой. Үүнээс өргөн хэрэглээний АИ-92 шатахуун 24 хоногийн нөөцтэй байсан ч энэ үзүүлэлт сүүлийн долоо хоногуудад их хэмжээгээр багассан. Өнөөдрийн байдлаар улсын хэмжээнд шатахууны 16 хоногийн нөөцтэй байна. Нөөцийн хэмжээ багасахын хэрээр  импорт буурсан. Энэ нийлүүлэлттэй шууд холбоотой. Өчигдрийн байдлаар шатахуун түгээх станцууд эхнээсээ үйл ажиллагаагаа түр зогсоож эхэлсэн. Учир нь ОХУ-ын "Роснефт" компаниас АИ-92 шатахуун нийлүүлэх боломжгүй гэж мэдээлсэн бол БНХАУ-аас шатахуун төмөр замаар нийлүүлэх боломж бага байгааг мэдэгдсэн. Ийм нөхцөл байдал өчигдөр давхацлаа. Үүнийг шийдвэрлэхээр шуурхай арга хэмжээ авч ажиллаж байна. Одоогоор бид шатахууны хангамж тогтворжтол 5-7 хоног хязгаарлалт тогтоохоос өөр аргагүй. Бид импортлогч орон учраас хөрш айлаас  талх өгтөл  бид байгаа талхаа хуваарилж хуваахаас өөр аргагүй.