Нарны цагариган хиртэлт өнөөдөр (2021.06.10) 19.20 цагаас нар жаргах хүртэлх хугацаанд үргэлжилнэ. Энэ талаар Одон орон, геофизикийн хүрээлэнгийн доктор Д.Батмөнхөөс тодрууллаа.

-Нарны хиртэлт хэр удаан хугацаанд үргэлжлэх вэ?

-Монгол Улсын хувьд өнөөдөр цагариган хиртэлт ажиглагдана. Улаанбаатарын цагаар 19.20 минутаас эхэлж, нар жаргатал үргэлжилнэ. Нарны хиртэлтийн тухайд энэ жил хоёр удаа болохоор байгаа. Эхнийх нь өнөөдөр буюу зургадугаар сарын 10-нд, дараагийнх нь 12 дугаар сарын 4-нд болно. Хоёр дахь удаагийн нар хиртэлтийн тухайд манай оронд ажиглагдахгүй. Өнөөдрийн хиртэлт бол цагариган хиртэлт юм. Нар, сар болон дэлхий хоорондын зай, байрлалаас хамааран нарны хиртэлтийг бүтэн хиртэлт, цагирган хэлбэрийн, хагас хиртэлт гэж нэрлэдэг. Зарим тохиолдолд бүтэн хиртэлт, цагирган хэлбэрийн хиртэлт нь нэг удаагийн нарны хиртэлтээр цувран ажиглагдах тохиолдол бий. Тухайлбал, нар огт харагдахгүй болж, од харагдах үзэгдлийг бүтэн хиртэлт гэнэ. Бүтэн хиртэлт нь тодорхой зурвас газруудад болж өнгөрдөг учраас ихэнх газарт харагддаггүй байгаа. Харин цагариган хиртэлт гэдэг нь нарны хүрээ сарны хүрээнээс илүү гарч харагдахыг хэлж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл сар дэлхийгээс холдсон үед тохиолдож байгаа үзэгдэл гэж ойлгож болно. Ингэж холдсоноор сарны хавтгайд нар жижиг болж харагдаж, нарыг бүтэн тойрч чадахгүй болдог.

Энэ удаагийн цагариган хиртэлт бүрэн Монгол Улсад харагдахгүй. Зөвхөн тодорхой хэмжээний талбайг нь хаасан хагас хиртэлтүүд буюу нийслэлд ойролцоогоор нарны 40 хувь хиртэнэ. Энэ нь хавирган сартай ижил хэмжээний нар харагдана гэсэн үг.

-Тэгвэл нарны бүтэн хиртэлт Монгол Улсад хамгийн сүүлд хэзээ болсон бэ?

-Нарны бүтэн хиртэлт хамгийн сүүлд 2008 онд Ховд, Баян-Өлгий аймгийн нутгаар болсон. Харин хагас хиртэлт бол жил бүр тодорхой хугацааны давтамжтай болж байгаа. Нарны хиртэлт нь хоёр минут, дээд тал нь зургаан минутын хугацаанд үргэлжилдэг. Сүүлд болсон нарны бүтэн хиртэлт нь, Канад улсын нутаг дэвсгэрээс эхлэн Гринланд, Орос, Монголын газар нутгийг дайран Хятадын нутагт төгссөн. Манай орны хувьд нарны бүтэн хиртэлтийн гол шугам Баян-Өлгий, Ховд аймгийн нутаг дэвсгэрийг дайран өнгөрч, нарны хагас хиртэлт 80-аас дээш хувьтайгаар ажиглагдсан байдаг.

Бүтэн хиртэлт бол ховор үзэгдэл учраас бага болдог гэж ойлгож болно. Нарны хиртэлтийн хугацааны хувьд харилцан адилгүй байдаг. Учир нь нар, сар, дэлхий гурвын хөдөлгөөнөөр тодорхойлж байгаа учраас тухайн цэгт хэдийд ч нар хиртэх үзэгдэл ажиглагдах боломжтой. Өнөөдрийн хувьд нарны хагас хиртэлт хамгийн удаан үргэлжлэх нь Хөвсгөл аймгийн Мөрөн сум юм.