“Хүнсний талон зорилтот айлдаа хүрвэл маш том дэмжлэг болно. Гэвч Засаг даргын ах дүү, хамаатан, хорооны ажилтнууд түүнийг гэр бүлээрээ хуваагаад авчихдаг. Хүнсний талон, тусламжийн бараа тараахын өмнөх орой хорооны гадна автомашины цуваа тасардаггүй” гэж Чингэлтэй дүүргийн 12 дугаар хорооны нэрээ нууцлахыг хүссэн ажилтан хэлж байв. Түүний хувьд амьжиргаагаа залгуулахын тулд “хэлээ хазах”-аас өөр аргагүй байдаг аж.

Олон ам бүлтэй, хүүхдийн тэтгэмжээс өөр орлогогүй, хоногийн хоолны махгүй өрхөд хүнсний талон бодит дэмжлэг болдог. Харамсалтай нь, төрийн халамж хороо, дүүргийн халамж үйлчилгээний мэргэжилтнүүд, эсвэл тэдний ах дүү, хамаатан садны “идэш” болоод удаж байгаа нь нууц биш.

Амьжиргааны түвшнээс доогуур орлоготой гэж итгэх аргагүй хүмүүс дэлгүүрүүдэд хүнсний талоноор “тансагладаг” нь одоо ч хэвээр. Долоон буудалд найман нэрийн дэлгүүр ажиллуулдаг иргэн Н.Тунгалагбуян “Хүнсний талоноор тахианы цээж мах, "Олейна" тос, элдэв амттан, ундаа авдаг хүмүүс байдаг. Мэдээж тэд амьжиргаа тааруу хүмүүс биш. Олон хүүхэдтэй, амьдрал тааруу хүмүүс тахианы цээж мах, "Олейна" тос авч тансаглахгүй. Тоотой хэдэн хүн л манай дэлгүүрээр хүнсний талоноороо мах, гурил будаа, хүнсний ногоо, ургамлын тос зэргээ ахиухан авч байна” гэсэн юм.

Уг эрхийн бичигт одоогоор 44.325 өрх хамрагддаг. Тодруулбал, нийслэл болон орон нутгийн 44325 өрхийн 235 мянган иргэн амьжиргааны түвшнээс доогуур орлоготой өрхөд багтжээ. Сар бүр 0-16 хүртэлх насны хүүхэд 8000, 16-гаас дээш насны хүүхэд 16000 төгрөгийн талон авдаг. Гэхдээ хүнсний талоноор хүссэн бүтээгдэхүүнээ авна гэсэн үг биш. Хүнсний гол нэрийн 10 бүлгийн тодорхой заагдсан бүтээгдэхүүнээс кг, ширхэг, боодлын үнэ хамаарахгүйгээр сонгож болох юм. Тухайлбал мах, дайвар бүтээгдэхүүний хувьд гэхэд хиам болон лаазалсан, дахин боловсруулсан мах, махан бүтээгдэхүүн авч болохгүй. Мөн архи, тамхи олгодоггүй.

Хүнсний эрхийн бичиг олгох тушаал, журамд зааснаар нийслэлд амьжиргааны түвшин 292.5, орон нутагт 310 ба түүнээс доош оноотой буюу нэн ядуу өрхөд талон олгодог. Гэтэл хүнсний талон авч буй иргэдийн 30 хувь нь хүнсний талон авч байна гэх судалгаа ч байна. Дээр нь малчдад малын тооноос нь хамаарч хүнсний талон олгохоор судалж байгааг салбарын сайд нь мэдээлснийг энд тодотгоё. 

Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайд А.Ариунзаяа “Малчин өрхүүдэд малын тооноос нь хамааран хүнсний талон олгох эсэхээ шийднэ. Жил бүхэн мал тооллого хийж байна. Тиймээс 50-иас доош малтай бол хамрагдаж болно. Энэ агуулгаараа хүнсний талон олгох журмыг шинэчлэхээр ажлын хэсгүүд ажиллаж байна. Мэдээж маш олон хүний амьдралтай холбоотой учраас яамнаас асуудалд маш хариуцлагатай, няхуур хандаж байна” гэсэн юм.

Хэрэв Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яамнаас шинэчлэн батлагдсан журмаар 50-иас доош малтай өрхөд хүнсний талон олгохоор болбол энэ нь байгаа оноогүй шийдвэр болно. Малчид 50-иас доош малтай байсан ч малынхаа буянаар гэдэс цатгалан, санаа зовохгүй амьдарна. Дээр нь хүнсний талон авбал ёстой л “тансаглал” болно.

Эсрэгээрээ нийслэлд 50 малтай бүү хэл, 5000 төгрөгөөр өнөө, маргаашийн хоолоо аргацааж, хагас өлсгөлөн байдалд амьдарч буй нэн ядуу өрх өчнөөн бий. Тэдэнд л хүнсний талон бодит дэмжлэг болохоос биш, малчдад хүнсний талон шаардлагагүй. Одоогоор Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам хүнсний талон олгох журмыг шинэчлэн батлахаар боловсруулж байгаа юм. Энэхүү журмын талаар тодорхой шийдвэр гараагүй байгаа бөгөөд халамжийн мөнгийг шаардлагатай иргэддээ зарцуулна гэж найдах л үлдлээ.

Б.ЦЭЦЭГ