Нийслэл хотын төвлөрсөн дулаан хангамжийн өнөөгийн байдал, 2021 онд дулааны шугам сүлжээнд хэрэгжих төсөл хөтөлбөрүүд болон Монгол Улсын Засгийн газрын 211-р тогтоолын хэрэгжилт, дулааны эрчим хүчний үнийн чөлөөлөлт, хөнгөлөлтийн хэрэгжилтийн талаар “УБДС” ТӨХК-ийн Дэд захирал Б.Батбаяртай ярилцлаа.

-Нийслэл хотын төвлөрсөн дулаан хангамжийн өнөөгийн байдал, өвлийн оргил ачааллын үеийн ажиллагаа ямархуу явагдаж байгаа вэ?

-Өвлийн оргил ачаалал үргэлжилж байна. 2020-2021 оны халаалтын улиралд нийслэл хотын төвлөрсөн дулаан хангамжийн системд холбогдсон 2500 гаруй дулааны эрчим хүч худалдах, худалдан авах аж ахуйн гэрээтэй хэрэглэгчдийн нийт 11.950 гаруй барилга, байгууламжийг дулааны эрчим хүчээр тасралтгүй, найдвартай хэвийн ханган ажиллаж байна.

-Хотын дулааны эрчим хүчний хэрэглээ ямар түвшинд байна, чадлын хэмжээ дутагдаж байгаа гэсэн. Энэ талаар тодруулвал?

-Эрчим хүчний системийн талаар төрөөс баримтлах дунд хугацааны хөтөлбөрт эх үүсвэрийн өргөтгөл шинэчлэлт туссан байдаг. Хэрэгжилт нь эхлээд явж байна. Улаанбаатар хотын төвлөрсөн дулаан хангамжийн систем өнөөдрийн байдлаар горим ажиллагаа хэвийн явагдаж байгаа ч холбогдсон ачаалал нь суурилагдсан хүчин чадлаасаа давсан үзүүлэлттэй байгаа. Сүлжээний хувьд жил бүрийн өвлийн горимыг өсөн нэмэгдэж байгаа хэрэглээг тооцож шинээр гаргадаг бөгөөд үүнтэй уялдуулан шугам сүлжээний хүчин чадлыг өргөтгөх шинэчлэх ажил хийгдэж байгаа. Гэхдээ эх үүсвэрийн одоо байгаа суурилагдсан хүчин чадал шинээр нэмэгдэж буй хэрэглээний өсөлтийг гүйцэхгүйд хүрээд байна. Иймд эх үүсвэрийн өргөтгөл шинэчлэл хийгдэх хүртэл хугацаанд оргил ачааллын үеийг давах бага чадлын дулааны станцууд хэд хэдийг шинээр бүтээн байгуулах төвлөрсөн сүлжээтэйгээ хосолмол байдлаар ажиллуулах шаардлагатай гэж бодож байна

-Улаанбаатар хотын дулааны хэрэглээ жилийн хэдэн хувийн өсөлттэй байдаг вэ?

-Жилд дунджаар 150-200 Гкал/ц-ийн дулааны тооцоот ачаалал бүхий 350-400 орчим барилга байгууламж төвлөрсөн дулаан хангамжид шинээр холбогдож, дулааны эрчим хүчний хэрэглээ сүүлийн 5 жилд 4-6 хувиар тогтмол өсөж байна.

-Компанийн зүгээс шугамын шинэчлэл дээр ямар ажлуудыг хийсэн бэ?

-Төвлөрсөн дулаан хангамжийн найдвартай ажиллагааг дээшлүүлэх талаар жил бүр анхаарч, насжилтын хугацаа дууссан төв шугамуудыг шинэчлэн солих, шинээр шугам татах ажлуудыг үе шаттай хэрэгжүүлсээр ирсэн. Тухайлбал улс, нийслэлийн төсвийн хөрөнгөөр болон компанийн хөрөнгөөр дамжуулах сүлжээнд өнгөрсөн 5 жилийн хугацаанд 80.4 км урт дулааны шугамыг өргөтгөн шинэчилсэн. 2020 онд компанийн 3,4 тэрбум төгрөгийн хөрөнгөөр нийт 14 байршилд насжилтын хугацаа дуусч, ашиглалтын шаардлага хангахгүй болсон 2573 метр хос шугамыг шинэчлэн солих ажлыг хийж, төвлөрсөн дулаан хангамжийн системийн найдвартай ажиллагааны түвшинг нэмэгдүүлэхэд онцгой анхаарч ажиллаж байна.

-Улаанбаатар хотын дулаан хангамжийн системд 2021 онд томоохон хоёр ч төсөл хөтөлбөрүүд хэрэгжихээр бэлтгэл ажил хийгдэж байгаа гэсэн. Энэ төслийн ажлууд одоо ямар шатандаа явж байгаа вэ?

-Улаанбаатар хотын дулаан хангамжийн системд олон улсын хандивлагч байгууллагуудын хөнгөлөлттэй зээл, буцалтгүй тусламжийн санхүүжилтээр 2 томоохон төсөл хэрэгжихээр бэлтгэл ажлууд хангагдаж байна. 2021 оны зуны засварын хугацаанд шугамын өргөтгөл шинэчлэлийн ажлууд хийгдэнэ. Монгол Улсын Засгийн газар, Европын сэргээн босголт, хөгжлийн банкны хооронд 2019 онд байгуулсан Санхүүжилтийн ерөнхий хэлэлцээр, Монгол Улсын Засгийн газрын 2019 оны 356 дугаар тогтоолын хүрээнд “Улаанбаатар хотын дулаан хангамжийн төсөл”-ийг Эрчим хүчний яам, “Улаанбаатар дулааны сүлжээ” ТӨХК хамтран хэрэгжүүлж байна. Уг төслийн хүрээнд 2021 онд дулааны сүлжээний нэн шаардлагатай өргөтгөл шинэчлэлийн 6 багц ажлыг эхний ээлжинд хийж гүйцэтгэнэ.

-Улаанбаатар хотын баруун бүсийг дулаанаар хангадаг 8а магистраль буюу 10-р хорооллын шугам дээр томоохон гэмтэл гарсан. Төслийн хүрээнд энэ шугам шинэчлэгдэх үү?   

-Тийм ээ, саяхан буюу 2020 оны 11 дүгээр сарын 26-наас 12 дугаар сарын 13-ны хугацаанд 8 дугаар магистраль шугамд 4 удаа гэмтэл гарч тус шугамаас хангагддаг 10 дугаар хорооллын 6 дулаан дамжуулах төв, 63 орон сууцны 2645 айл өрх, 20 аж ахуйн нэгжийг гадна агаарын температур -20ºс-ээс доош хүйтэн байх үед 2 хоногийн турш дулааны эрчим хүчээр хэсэгчлэн хязгаарласан. Энэ байдал цаашид ч дахин давтагдаж болзошгүй, өндөр эрсдэлтэй шугам болчихоод байна. 8 дугаар магистралийн шугам тоноглолд 2012 оноос хойш нийтдээ 76 удаагийн гэмтэл саатал гарч байсан ба шинэчлэл хийх гэхээр хөрөнгө санхүүжилт нь бүхлээрээ шийдэгдэх боломжгүй байснаас жил бүр хамгийн муудсан хэсгийг нь хэсэгчлэн солих зэргээр аргацааж ирсэн. Харин Европын сэргээн босголт хөгжлийн банкны санхүүжилтээр тус магистралийг бүхэлд нь шинэчлэн солихоор болоод байна.

Тодруулбал 2021 оны зуны засварын хугацаанд дулааны сүлжээний 8 дугаар магистралийн ТК-802 цэгээс ТК 824 дүгээр цэг хүртэл буюу Баянгол дүүргийн 5, 6 дугаар хороо Энхтайваны өргөн чөлөөний авто зам дагуу 10 дугаар хорооллын МТ шатахуун түгээх станцаас Саппоро худалдааны төв хүртэлх одоо байгаа 2Ф500мм голчтой 1.5 км шугамыг 2Ф600мм болгож өргөтгөх 2 багц ажил, ТК-824 цэгээс ТК-844 дүгээр цэг хүртэл буюу Сонгино хайрхан дүүргийн 12, 13, 14, 15,16, 17, 29 дүгээр хороо Москвагийн гудамжны авто зам дагуу Саппоро худалдааны төвөөс Дархан худалдааны төвийн урд тал хүртэл одоо байгаа 2Ф400/500мм-ийн голчтой 1.8 км урт дулааны шугамыг 2Ф600мм болгож өргөтгөх 2 багц ажил хийгдэнэ. Өөрөөр хэлбэл 10 дугаар хорооллоос Москва хороолол хүртэлх зам дагуу шугамын ажил хийгдэнэ гэсэн үг. Мөн Үндэсний соёл амралтын хүрээлэнгийн урд талаас Дүнжингарав хорооллын ар тал хүртэл 2Ф600 мм голчтой 0.5 км урт дулааны шугам шинээр татах, Чингэлтэй дүүргийн 6 дугаар хороонд байрлах Даралт өргөх насос станц №2-ын хүчин чадлын өргөтгөл гэсэн 6 багц ажил багтаж байгаа юм.

Мөн Дүнжингарав хорооллын хойно шинээр хийгдэх 600мм голчтой холбоос шугам бол Дулааны III цахилгаан станцын өндөр даралтын хэсгээс ачаалал шилжүүлэх горим ажиллагааны хувьд чухал ач холбогдолтой шугам байгаа юм. Даралт өргөх насос станц №2-ын хүчин чадлын өргөтгөлийн ажлыг хийсний үр дүнд VII хороолол зэрэг Их тойргийн дагуу дулаан хангамжийг сайжруулах зорилготой юм.

-Төсөл хөтөлбөрийн ажлууд хэзээнээс хэрэгжиж эхлэх вэ, дотоодын компаниуд хэрэгжүүлэх үү ?

-Төслийн худалдан авах ажиллагаа нь санхүүжилтийн хэлэлцээрийн дагуу Европын сэргээн босголт хөгжлийн банкны худалдан авах ажиллагааны бодлого журмын хүрээнд явагдах бөгөөд дотоодын аж ахуйн нэгжүүд ажил гүйцэтгэх тендерт оролцоход бүрэн нээлттэй. Тендерийг энэ сарын эхээр тус банкны худалдан авах ажиллагааны ЕСЕРР (https://ecepp.ebrd.com) цахим систем дээр зарлана.  Манай дотоодын компаниуд зөвхөн тус банкны худалдан авах ажиллагааны цахим системд бүртгүүлсэн байхад Европын сэргээн босголт хөгжлийн банкнаас зарлаж байгаа бүх тендерт оролцож болох бөгөөд мэдээлэл нь таны цахим шуудангаар очиж сонирхсон тендерийн материалаа үнэ төлбөргүй татаж авах боломжтой.

Дэлхийн банкны санхүүжилтээр хэрэгжих “Дулаан хангамжийн үр ашгийг сайжруулах төсөл” нь хэзээнээс хэрэгжиж эхлэх вэ?

-Хэрэгжиж эхлээд байгаа дараагийн томоохон төсөл бол Дэлхийн банк, Олон улсын хөгжлийн ассоциацийн хөнгөлөлттэй зээлийн санхүүжилтээр хэрэгжиж байгаа “Дулаан хангамжийн үр ашгийг сайжруулах төсөл” юм. Энэ төслийн эхний шатанд Дулааны III цахилгаан станцад үйлдвэрлэсэн дулааны эрчим хүчийг хотын сүлжээнд дамжуулдаг үндсэн гол шугам болох 5а, 3г магистралиудын хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх өргөтгөл шинэчлэлийн ажил багтаж байгаа. Тодруулбал 1968 онд ашиглалтанд орж 53 жил ашиглагдсан, ашиглалтын хугацаа нь дуусаад 20 гаруй жил болж байгаа Дулааны III цахилгаан станцын зүүн талаас Механик инженерийн сургуулийн хойд уулзвар хүртэл 5а магистралийн 800 мм-ийн голчтой 2.8 км хос шугамыг 1000 мм болгож өргөтгөх, мөн цэгээс үргэлжлүүлэн Барс худалдааны төв хүртэл 3г магистралийн 400/600 мм голчтой 1.3 км хос шугамыг 700 мм голчтой болгож өргөтгөх томоохон бүтээн байгуулалтын ажлууд 2021 онд хийгдэнэ. Үүнээс харахад 2021 оны зуны засварын хугацаанд 2 төслийн хүрээнд Улаанбаатар хотын дулаан хангамжийн үндсэн шугамуудад өргөтгөл шинэчлэл хийж томоохон бүтээн байгуулалтын ажил өрнөсөн завгүй зун болох нь.

-Монгол Улсын Засгийн газраас дулааны эрчим хүчний төлбөрийг төрөөс хариуцах 211-дүгээр тогтоол гарсан. Тогтоолын хэрэгжилт дулааны эрчим хүчний салбарт ямархуу явагдаж байгаа вэ? 

-Монгол Улсын Засгийн газрын 211-р тогтоолын хүрээнд нийслэл хотын хэмжээнд  245.0 мянга гаруй айл өрхийн 92.3 хувь нь дулааны эрчим хүчний хөнгөлөлтөнд хамрагдсан. Харин 100м²-аас илүү гарсан талбайн дулааны төлбөрийг тухайн иргэн өөрөө төлөхөөр тусгагдсан. Уг тогтоолын хүрээнд нийслэл хотод 100м²-аас илүү талбайтай 18.000 гаруй айл өрх байгаа. Энэ нь нийт айл өрхийн 7.7 хувийг эзэлж байна.

-Аж ахуйн нэгжүүдийн хэдэн хувь нь дулааны эрчим хүчний хөнгөлөлтөд хамрагдаж байгаа вэ?

-Улаанбаатар хотод үйл ажиллагаа явуулж байгаа 17,000 гаруй аж ахуйн нэгж байгууллагын ойролцоогоор 80-аад хувь нь Засгийн газрын хөнгөлөлтөнд хамрагдаж байна. Монгол Улсын Засгийн газрын 211-р тогтоолд зааснаар үйл ажиллааны 9 чиглэлээр буюу өмнөх оны мөн үеийн хэрэглээнээс давсан хэрэглээг өөрөө төлөх 3,5 мянга гаруй хэрэглэгч буюу 20 орчим хувийг эзэлж байна. Компанийн зүгээс дулааны эрчим хүч хэрэглэгч нартаа цаг тухай бүрт нь мэдээллийг өгөх, хэрэглэгчийн дуудлага хүлээн авах 7004-7005 утсыг ажиллуулах, Засгийн газрын тогтоол гарсантай холбогдуулан шууд гэрээтэй 2500 гаруй иргэд, аж ахуйн нэгжүүдэд төлбөрийн нэхэмжлэлийн дэлгэрэнгүй мессежийг тогтмол явуулж байна. Иргэд аж ахуйн нэгжүүдийн зүгээс төлбөр 100 хувь чөлөөлсөн, хөнгөлсөн, Монгол Улсын Засгийн шийдвэрт талархсан, үйл ажиллагаанд нь сайнаар нөлөөлж байгаа зэрэг 1120 гаруй талархсан хариу мессежийг манай компанид ирүүлсэн.    

-Нийслэл хотын агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлээр томоохон ажлууд, шийдлүүд хэрэгжиж байна. Танай компанийн эхлүүлсэн халаалтын зуухнуудыг төвлөрсөн дулаанд холбох ажлууд ямар шатандаа явж байгаа вэ?

-2020 онд нийслэл хотод үйл ажиллагаа явуулж, байнгын галлагаатай агаарт хорт утаа ялгаруулж байсан 77 байршлын буюу иргэн, аж ахуй нэгж байгууллагын бага, дунд чадлын нийт 83 нам даралтын усан халаалтын зуухыг бүрэн зогсоож зуухнаас дулаанаар халж байсан 161 барилга, объектыг төвлөрсөн дулаан хангамжид шинээр холбож ажилласан.

Тухайлбал Баянхошуу дэд төв, Ханын материал орчмын хэрэглэгч, БЗД-ийн 10-р хороо, Төмөр замын 2-р анги Амгалан орчмын барилгуудыг дулаанаар хангах шугамуудыг дулаанд холбож тухайн орчмын 65 барилгыг төвлөрсөн дулаанд холбосон. Мөн сүүлийн 5 жилийн хугацаанд нийслэл хотод байнгын галлагаатай ажиллаж байсан бага дунд чадлын нийт дүнгээр 386 халаалтын зуухыг бүрэн зогсоож, 595 барилга, объектыг төвлөрсөн дулаан хангамжид холбож иргэд оршин суугчдын ая тав тухтай ажиллаж амьдрах нөхцөл боломжийг бүрдүүлэн ажиллаж байна.