Цар тахлын улмаас өнгөрөгч нэгдүгээр сараас эхлэн дөрвөн сарын хугацаанд бүх шатны боловсролын үйл ажиллагаа түр зогссон. Саяхнаас Монгол Улсад Covid-19-ийн халдвар дотоодод илэрч, бүх нийтийн бэлэн байдал зарлан, сурагчид дахин хатуу хөл хорионд оров. Хэдийгээр нийгмээрээ олон асуудалтай нүүр тулж байгаа ч хүүхдүүдэд илүү хүнд тусч байна. Учир нь, хөл хорионы үед сурагчид хангалттай хэмжээний боловсрол, мэдлэгийг олж авч чадахгүй байна. Тэд зөвхөн боловсрол гэлтгүй эрүүл мэнд, сэтгэл зүйгээр хохирч байгаа нь нууц биш.

Эргэн санахад, нэгдүгээр сарын 27-ны өдрөөс сургууль, цэцэрлэгийн үйл ажиллагааг зогсоох шийдвэр гарч, хоёрдугаар сарын 3-аас улсын хэмжээнд ерөнхий боловсролын сургуулийн 600 мянга, цэцэрлэгийн 260 мянга гаруй хүүхэд гэрээсээ теле хичээл үзэх болсон. Энэ нь сурагчид төдийгүй  багш нарт шинэ сорил байв. Мөн 45 мянга гаруй сургууль, цэцэрлэгийн багш хөл хорионы дэглэмд шилжин хүүхдүүдтэйгээ цахимаар суралцах болсон билээ.

Сургууль, цэцэрлэгийн хүүхдүүд хөл хорионд орж, телевизээр хуваарийн дагуу теле хичээл үзэх болсноор удаан хугацаагаар ангийнхантайгаа уулзахгүй, хичээлээс гадуурх дугуйланд хамрагдах боломжгүй болж, нийгэмшиж чадахгүйд хүрэв. Ингэснээр ганцаардлаас үүдэлтэй донтолтод автах, хичээлээ хангалттай сурахгүй байгаагаас түгшүүр, айдастай болох, сургалтын шинэ хэлбэр болох теле хичээлийн ачааллаас үүдэн стрессдэх зэрэг асуудлыг дагуулах болжээ.

Энэ талаарх судалгааг Монгол Улсад анх удаа өнгөрөгч долдугаар сард НҮБ-ын Хүүхдийн Сангийн дэмжлэгтэйгээр Боловсрол, шинжлэх ухааны яамны захиалгаар МУИС-ийн Шинжлэх ухааны сургуулийн Нийгмийн ухааны салбар, Боловсролын хүрээлэнгийн судлаачдын баг судалжээ. Уг судалгаанд ерөнхий боловсролын сургуулийн бага, дунд, ахлах ангийн 325 сурагч, тэдний 136 эцэг эх, 81 багш  хамрагдсан.

АХЛАХ, ДУНД АНГИЙН СУРАГЧДЫН 32 ХУВЬ ГЭР БҮЛИЙН ХАРИЛЦААГ ТААРУУ ГЭЖ ҮНЭЛЖЭЭ

Улсын онцгой комиссоос тогтоосон хорио цээрийн дэглэмээр иргэдийг олон нийтийн газраар явахгүй, аль болох гэртээ байхыг зөвлөж буй. Хүүхдүүдийн хувьд гэр бүлийнхэнтэйгээ цагийг өнгөрүүлэх нь хамгаас чухал. Гэвч хамгийн аюулгүй байх ёстой гэр бүлийн орчин бодит амьдрал дээр өөр байгааг хүүхдүүд хэлж байв.

Судалгаанд хамрагдсан бага ангийн сурагчдын 28.8 хувь нь хөл хорионы үед гэр бүлийнхэн нь муудалцаж, муухай ааш гаргах болсон гэж хариулсан. Эдгээр сурагчийн 75 хувь нь гэр бүлийнхний таагүй харилцаа нь хичээлтэй холбоотой асуудлаас болсон хэмээн үзэж байгаагаа нуугаагүй ажээ. Харин ахлах, дунд ангийн сурагчдын хувьд 32 хувь нь гэр бүлийн харилцааг тааруу гэж үнэлжээ.

Хөл хорионы үед гэр бүлийн харилцаанд ямар өөрчлөлт гарсан талаарх эцэг, эхчүүдийн үнэлгээг харвал, тэдний 60 хувь нь өөрчлөлт гараагүй, 40 хувь нь өөрчлөлт гарсан гэж хариулжээ. Үүнээс харахад эцэг эх, хүүхдийн гэр бүлийн ерөнхий байдлын үнэлгээ зөрүүтэй байгаа юм.

Гэр бүлийн харилцаанд гарсан өөрчлөлтийг хот, орон нутгаар нь авч үзвэл, Улаанбаатар хотоос судалгаанд оролцсон эцэг, эхчүүдийн 68 хувь нь, орон нутгийн 40 хувь нь гэр бүлийн харилцаанд өөрчлөлт гараагүй гэжээ.

Орон нутгийн эцэг, эхчүүдийн 37 хувь нь хөл хорио тогтоож, хүүхдүүд сургуульдаа явахгүй гэртээ байснаар гэр бүлийн гишүүд илүү ойр дотно харилцаатай болсон гэж хариулсан. Харин ам бүлийн тоо нэмэгдэх тусам зөрчил маргаан нэмэгдэх хандлагатай байв.

НЭГДҮГЭЭР АНГИЙН ХҮҮХЭДТЭЙ ЭЦЭГ, ЭХЧҮҮДИЙН 75 ХУВЬ НЬ ХҮҮХДЭДЭЭ ЗАРЦУУЛАХ ЦАГ ӨСЧЭЭ

Цар тахал дэлхий нийтийг нөмөрсөн энэ цаг үед сэтгэл судлаачид хүүхдүүдтэйгээ цагийн хамт өнгөрүүлж, теле хичээл хийхэд нь туслах хэрэгтэйг зөвлөж буй. Гэвч амьдрал дээр эцэг эхчүүд “Хичээлээ хий” гэж шахаж шаардах эсвэл дүү нарыг нь харуулах, гэрийн ажил хийлгэх зэргээр хүүхдийнхээ үүрэг хариуцлагыг ихэсгэх, хөдөө мал аж ахуйн ажилд туслуулахаар явуулах гэх мэт шалтгаанаас болж хичээлийг цаг тухайд нь хийлгээгүйгээс үл ойлголцол үүсэж, хүүхэд уур бухимдалтай болох зэрэг сөрөг өөрчлөлтүүд гэр бүлийн харилцаанд гарчээ.

Харин нэгдүгээр ангийн хүүхэдтэй эцэг, эхчүүдийн 75 хувь нь хүүхдэдээ зарцуулах цаг өсчээ. Тэд хүүхдүүдтэйгээ илүү олон цагийг хамтдаа өнгөрүүлж, хүүхдийнхээ хичээлийг хамтарч хийх, ойлгохгүй зүйл дээр нь туслах зэргээр хүүхдэдээ тавих анхаарал халамж нэмэгдсэн байна.

Хөл хорионы үед сурагчид теле хичээл хийж байхдаа ойлгомжгүй зүйл гарахад аав ээжээсээ (57.8 хувь), багшаасаа (42.2 хувь), ах эгчээсээ (38.5 хувь) тусламж авч байжээ.

Мөн танхимаар хичээллэж байх үед хичээлээ сайн хийдэг байсан хүүхэд хөл хорионы үед дүү нараа харж, гэрийн ажил хийх гэх мэтээр ачаалал нь нэмэгддэг тухай сурагчид ярьсан байна.

Өсвөр насны сурагчдын хувьд гэр бүлийн гишүүд гэхээсээ илүүтэйгээр сайн найздаа өөрт болон гэр бүлдээ тохиолдсон зүйлсийг ярьж тайвширч, ойлголцдог. Гэтэл хөл хорионы үед найз нөхөдтэйгөө уулзаж чадахгүй болсон тэд ганцаардаж, уйтгарлаж байгаагаа дурджээ.

 “ХӨЛ ХОРИОНЫ ҮЕД СУРАГЧДЫН ГАР УТАСНЫ ХЭРЭГЛЭЭ НЭМЭГДСЭН”

Хөл хорионы үед хүүхдүүд цахим орчинд хэтэрхий их цаг зарцуулж, цахим хэрэглээг хэтрүүлэн буруу хэрэглэж хаалттай групп, чат үүсгэн хараа хяналтгүйгээр харилцах, бие биеэ шоолох, доромжилсон өнгө аястай зүйлс бичих, нэгнийгээ гомдоох зэрэг үе тэнгийнхний харилцаанд сөрөг өөрчлөлтүүд гарчээ.

Нөгөө талдаа эцэг, эхийн хараа хяналт буурснаар гэр бүлийн харилцаанд сөрөг өөрчлөлт гарсан гэж судалгаанд хамрагдсан багш нарын 31 хувь нь үзжээ. Тухайлбал, эцэг, эхчүүд хүүхдүүдээ эрсдэлтэй нөхцөлд байлгах, бага ангийн хүүхдэдээ анхаарал хандуулж, өсвөр насны хүүхдэдээ цаг зав гаргахгүй байснаар хүүхдийн цахим хэрэглээ нэмэгдсэн байна.

Ялангуяа нэгдүгээр ангийн сурагчдын гар утасны хэрэглээ нэмэгджээ. Тэдний 72 хувь нь гар утсаар тоглож, бичлэг үзэх нь нэмэгдсэн гэж хариулсан байна. Нэгдүгээр ангиас бусад ангийн сурагчдын 66 хувь нь фэйсбүүкийн хэрэглээ нэмэгдсэн, 50 хувь нь цахим тоглоом (Mobilelegend, PUB G, Force Horizon)-ын хэрэглээ нэмэгдсэн, 60 хувь нь бусад цахим сүлжээ (инстаграм, юүтүб, тикток, твиттер гэх мэт)-г ашиглаж, өдрийг өнгөрүүлж байна.

“ДӨРВӨН ХҮҮХЭД ТУТМЫН НЭГ НЬ ГАНЦААРДАЖ, ТАВАН СУРАГЧ ТУТМЫН НЭГ НЬ УЙТГАРЛАЖ БАЙНА”

Нэгдүгээр ангийн сурагчдын 60 хувь нь “Covid-19-ийн халдвараас айж байна” гэж хариулсан бөгөөд анги ахих тусам уг өвчнөөс айх нь багасаж байна. Харин сурлагын үзүүлэлт, дүн буурахаас айх нь дунд ангийн сурагчдын дунд өндөр байжээ.

Тодруулбал, дунд ангийн сурагчидтай харьцуулахад ахлах ангийн сурагчид элсэлтийн ерөнхий шалгалтад илүү их санаа зовж байна гэжээ. Хөл хорионы үед хүүхдүүд Соvid-19-ийн халдвар болон теле хичээлээ сайн хийгээгүйгээс санаа зовж, түгшиж байгаагаа ярьсан байна.

Судалгаанд оролцсон эцэг, эхийн 31 хувь нь цэцэрлэгийн хүүхэдтэй байсан. Эдгээр эцэг, эхчүүдийн 25 хувь нь хөл хорионы үед цэцэрлэгийн насны хүүхдийнх нь зан ааш өөрчлөгдөх, уйтгарлах, зожгирох, цахим хэрэглээ нэмэгдэх зэргээр хүүхдийн зан үйл сөргөөр өөрчлөгдсөн гэж үзжээ.

Сурагчдын 25 хувь нь сургууль түр хаагдаж, гэртээ байснаар их ганцаарддаг, 18 хувь нь их уйтгарладаг гэжээ. Хөл хорионы үед дунд болон ахлах ангийн сурагчдын дөрвөн хүүхэд тутмын нэг нь их ганцаардаж, таван сурагч тутмын нэг нь их уйтгарлаж, уйдаж байна гэв. Мөн бага ангийн сурагчдын 21.7 хувь нь ганцаардсан гэжээ.

ХҮҮХДҮҮДИЙН 59.7 ХУВЬ НЬ ӨРХИЙН САНХҮҮГИЙН БАЙДАЛД САНАА ЗОВЖ БАЙНА ГЭЖЭЭ

Хөл хориотой холбоотойгоор гэр бүлийнхээ санхүүд санаа зовж байгаа эсэхийг тодруулахад хүүхдүүдийн 59.7 хувь нь санаа зовж байна гэж хариулжээ. Эдгээр хүүхдүүдийн 49.7 хувь нь эцэг эхийнх нь орлого буурсантай холбоотойгоор санаа их зовох болсон гэж хариулсан байна. Хүүхдүүд анги ахих тусам гэр бүлийнхээ санхүүд санаа зовних нь нэмэгджээ. Тодруулбал, бага ангийн сурагчдын 49.5 хувь, дунд ангийн сурагчдын 57 хувь, ахлах ангийн сурагчдын 72 хувь нь гэр бүлийнхээ санхүүд санаа зовниж байгаагаа хэлжээ.Сургуулийн дунд ангийн буюу 6-13 насны сурагчдад стресс бухимдал хэвийн үзүүлэлтээс өндөр бөгөөд сурагчдын дийлэнх нь  цар тахлаас, сурлагаар хоцрогдохоос айж байгаа тул айдсыг багасгахад дэмжлэг туслалцаа үзүүлэх шаардлагатай байна.

Өнгөрөгч тавдугаар сард Боловсрол, шинжлэх ухааны яамнаас улсын хэмжээнд 596 сургууль давтлага хичээл зохион байгуулсан. Энэ үеэр манай сайтаас сурвалжилга бэлтгэхэд “Танхимаар давтлага өгч эхэлсэн эхний өдөр сурагчид сургуулиа, анги танхимаа санасан нь илт байна. Өглөө 09:00 цагт давтлага эхлэх байсан ч сурагчид 08:30 гэхэд сургуулийн хаалгыг нээхэд үүдэнд цугласан байсан. Сурагчид 1.5-2 метрийн зай баримталж, дүрэмт хувцсаараа ижилссэн нь их сайхан сэтгэгдэл төрүүлсэн” талаар багш нар ярьж байсан юм.

Харин сурагчдын хувьд “Сургууль амарснаас хойш ангийнхаа найзуудтай нэг ч уулзаагүй. Гэртээ теле хичээлээ үзэж байсан. Хэдийгээр онлайнаар хичээлээ үзэж байсан ч ойлгоогүй хичээлээ багшаасаа тухай бүрд нь асуух боломжгүй байсан. Танхимаар давтлага авах нь ойлгоогүй хичээлээ тухай бүрд нь мэдэх давуу талтай. Бас ангийнхан болон багш нартайгаа уулзаад догдолж байна. Хөл хорионы хугацаанд сургуулиа их санасан. Бас дүрэмт хувцсаараа дахиад гангарахгүй шүү дээ” хэмээн ярьж байв.

Сурагчид танхимаар хичээллэх сонирхолтой, багш болон найз нөхдөө санасан байгаа бол теле хичээлээс уйдсан байдалтай байна. Танхимд ангийн найз нөхөдтэйгөө хичээллэдэг учраас хичээлээ хийх илүү сонирхолтой байгаа бол теле хичээл хурдан гарч өнгөрдөг, ойлгоогүй зүйлээ асуух боломжгүй, амьд харилцаа байхгүйгээс уйдаж байгааг эндээс харж болно.