-Ардчилсан хүчний холбооны анхдугаар их хурал дээр та улс төр, эрх зүйн шинэчлэлийн асуудлаар илтгэл тавьсан. Гэвч энэ холбоог байгуулах болсон шалтгаан болон, дотоод зорилгын талаар одоо хүртэл элдэв хардлага, бол­гоомж­лолууд байсаар байгаа. Та энэ холбоог дэмжиж, гишүүний хувиар оролцсон уу?

-Яг одоогоор Ардчилсан хүчний холбоотой ямар нэг холбоо алга. Монголоо шинэчлэе гэж хэлж, шинэч­лэх олон зүйл байгааг олж харж, шинэчлэхийн төлөө зогсч байгаа тэр зарчмыг нь дэмжиж байна. Надад ч гэсэн шинэчлэх ёстой гэж үздэг олон зүйл байгаа. Түүнээсээ хуваалцья, ярилцья гэсний үндсэн дээр илтгэл тавьсан. Улс төр, эрх зүйн шинэчлэл манайд зайлшгүй хэрэгтэй. Улс төр хэтэрхий бохирдож, тодорхой бүлэг­лэлүүдээс хамааралтай болчихсон, өмнөө тулгарсан асуудлуудыг олж харж чадахгүй, олж харсан ч гэсэн түүнийг шийдвэрлэх эрх мэдэл, хүсэл эрмэлзэл, хүч нь сульдчихаад байгаа учраас Монголд асуудал хэтэрхий их хуримтлагдлаа шүү дээ. Нөгөөтэйгүүр Монголд хуулийг хэрэгжүүлэх гэдэг асуудал бараг “ноль” зааж, хүнд хэрэгтэй хууль хомс байгаа учраас энэ салбарт өөрчлөлт хийх хэрэгтэй. Хүссэн хүсээгүй бид нэг зүйлийг бодох хэрэгтэй болж байна. Тэр бол уул уурхайгаас орж ирэх мөнгө. Авахгүй ч гэсэн, авна ч гэсэн уул уурхай Мон­голын баялаг учраас, Монголд байгаа учраас бидэнд нөлөөлнө. Энэ уул уурхайн нөлөөлөл Монголын төр засаг, улс төр ийм бохир, муу, авилгажсан байгаа нөхцөлд Монгол Улсыг “баял­гийн хараал” гэж яриад байгаа зүйл рүү л хөтөлнө. Тийм учраас бид нэн хурдан, ойрын 1-2 жилийн дотор амжиж энэ их мөнгөний буруу нөлөөллийг тэвчиж чадахуйц ардчиллын дархлааг тогтоох хэрэгтэй. Энэ шинэтгэлийг ярьж байгаа хүн ховор, явж байгаа алхам байхгүй, хэн хийх вэ гэдэг нь ч тодорхойгүй байна. Энэ шинэчлэлийг хийх хэрэгтэй гэдэг дээр би Ардчилсан хүчний холбоотой нэгдэж байгаа. Түүнээс биш Ардчилсан хүчний холбоо гэдэг бай­гуул­лагад ороогүй. Яагаад гэвэл надад бас таалагдахгүй зүйлүүд байна. Би бол энэ шинэтгэл өөрчлөлтийг Ардчил­сан нам хийж чадна гэдэгт итгэдэг.

-Харин холбоог үүсгэн бай­гуулсан УИХ, Засгийн газрын ги­шүүд бол “Ардчилсан нам хийж чадахгүй” гэдэг мессэжийг өгөөд байх шиг. Уг нь бол тодорхой хэм­жээний эрх мэдэлтэй, намын лидер гэж үнэлэгддэг хүмүүс?

-Холбоо байгуулаад энэ шинэч­лэлийг хийнэ гэж байгаа бол Ардчилсан намаас салж байгаа юм уу, эсвэл Ардчилсан нам яах юм бэ гэдэг асуулт тавигдаж байгаа. Би Ардчилсан намын жирийн нэг гишүүн, Ардчилсан нам энэ шинэтгэлийг хийнэ гэж итгэсэн учраас намд орж ирсэн залуу. Ардчилсан намыг муу муухай зүйлтэй нь хогийн сав болгож хаяад өөр юм хийх гэж байгаа бол би 100 хувь эсэргүүцнэ. Ардчилсан нам өөрчлөгдөх ёстой юу гэвэл бас 100 хувь “тийм” гэж хэлнэ. Хоёрт, төрийн бус байгуулллагын нэрээр төрийн албыг улс төржүүлэх гэж байгаа бол энэ ч бас Үндсэн хуулийн бус. Холбооны нэг зорилтыг “Төрийн албанд байгаа Ардчилсан нам, ардчиллыг дэмжигч хүмүүс хохироод байгаа учраас эрх ашгийг нь хамгаалах үүднээс энэ холбоог байгуулж байна” гэж ярьсан. Энэ бол нэг холбоо бай­гуулаад шийдэх асуудал биш. Үндсэн хуульд заасан хүний эрх хэрэгжих ёстой юу үгүй юу гэдэг л асуудал байхгүй юу. Иргэд үзэл бодлоороо ялгаварлагдах ёсгүй. Үүнийг шийдэ­хийн тулд бид шүүх, прокурор, хуулийн байгууллагуудыг, улс төрийн энэ явцуу хандлагыг өөрчилж, ийм ялгаварлал гаргаж байгаа албан тушаалтнуудтай хариуцлага тооцох ёстой. Хариуцлага тооцох хоёр л арга зам байдаг. Хуулийн болоод улс төрийн арга зам. Улс төрийн аргаар шийднэ гэвэл улс төрийн нам л үүнийг хийнэ, төрийн бус байгууллага хийж чадахгүй. Яг энэ хоёр зүйл дээр нь би эргэлзээд байна. Харин шинэт­гэлийн асуудал дээр бол Ардчилсан хүчний холбоог дэмжинэ, Монголд шинэтгэл хэрэгтэй.

-Ардчилсан нам өөрчлөг­дөхөө­сөө өнгөрсөн гээд зарим нь халаг­лаад, зарим нь ч баярлаад байна?

-Би өөдрөг үзэлтэй хүн, ямар ч хүнд байдлаас гарах гарц байж л таарна. Тийм учраас Ардчилсан нам алга болчихлоо гэж харахаасаа илүү­тэйгээр Ардчилсан нам одоо л сэргэж, өөрийгөө нэг харахгүй бол алга болох магадлал байна шүү л гэж би харж байгаа. Шинэчлэгдэж өөрчлөгдөж чадна гэдэгт би итгэлтэй байдаг. Яагаад гэвэл Ардчилсан намыг дэмжигчид, олон нийт ерэн онд ямар байсан, өөрчлөлт шинэчлэлт, сайхан амьдралыг 20 жил хүлээсэн тэр л хэвээрээ байгаа шүү дээ. Дээр нь Ардчилсан намд итгэдэг, өөрчлөлт хийхийг зорьдог олон залуу энэ намыг харж байна. Тийм учраас Ардчилсан нам одоо өнгөрсөн гээд маанийг нь уншаад, дээлийг нь нөм­рүүлчихмээргүй байна.

-Та илтгэлдээ шүүхийн шинэт­гэлийн асуудал дээр Ерөнхийлөгч ганцаардаж байна, олон нийтийн дэмжлэг хэрэгтэй гэж хэлсэн. Гэтэл сүүлийн үед Ерөнхийлөгчийн байр суурь бас эргэлзээтэй болчихоод байгаа?

-Би ч гэсэн Ерөнхийлөгчийг зарим­даа шүүмжилдэг. Нөгөө их эрч хүч, хурц тод санаа хаачсан бэ, шинэтгэл хийнэ гэсэн том зорилт маань хаана явна аа гэдгийг хармаар санагддаг. Гэхдээ яг ний нуугүй хэлэхэд Монгол Улсын хуульд заасан эрх мэдлээр бол Ерөнхийлөгч зорилгоо ярьж хэлнэ үү гэхээс асуудлыг шийдэх, хэрэгжүүлэх боломж байхгүй. Хэрэгжүүлэх ажлыг Засгийн газар, тэр тусмаа Хууль зүйн сайд л хийж чадна. Тэнд хөрөнгө мөнгө, хүний нөөц нь байна. УИХ, Засгийн газраас дэмжлэггүй бол бүгдээрээ нэг хүн шиг сэтгэж, нэгийг нь шүүмжлэхэд нөгөөдүүл нь өрвөсхийж босч ирдэг болчихсон ийм хуулийн байгууллагыг өөрчилнө гэж байхгүй. Хар л даа. С.Отгонбаяр гэдэг сайдыг сайд байхад нь зүгээр л гэмт хэрэгт хийчихэж байгаа биз дээ. Хэнийг ч юунд ч хийж чадах эрх мэдлийг атгачихсан, ялзар­сан, ёс зүйгүй ийм хуулийн байгуул­лагын өмнөөс сөрж зогсоно гэдэг Ерөнхийлөгчид ч гэсэн хэцүү. Тэр хуулийн байгууллагыг нь улс төрийн өөр том бүлэглэл өмгөөлж, “Муу байна, хариуцлага тооцно” гэхээр намынхаа хүнийг халуулах гэж байгаа юм шиг өширхөж босч ирдэг нөхцөлд шинэтгэл хийнэ гэдэг бүр хэцүү. Тийм учраас ганцаардаж байна гэж хэлсэн. Бас нэг зүйлд маш их эмзэглэсэн. Долдугаар сарын 1-нд болсон үйл явдалын яг юу юм бэ гэдгийг ялгаж салгаж харах ёстой хуулийн байгууллагууд өөрсдөө улс төржиж, иргэдийг бөөндөж шийтгэсэн. Ингэж шийтгэхэд тэргүүн фронтод нь зүтгэсэн шүүгч нар өнөөдөр хүний эрхийн төлөө ажиллах уу, эсвэл улс төрийн захиа даалгавар гүйцэтгэх үү, тэр хүмүүст хууль нь үнэхээр ноён байна уу, үгүй юу гэдгийг бид ялгаж харах ёстой. Тийм хүмүүс өнөөдөр албан тушаал ахиад, түүн дээр нь “Шүүхийн шинэтгэл хийнэ” гэсэн Ерөнхийөгч маань өөрөө гарын үсэг зураад зогсч байгаа нь надад харам­салтай байна. Гэхдээ би нэг зүйлд итгэж байгаа, өөрөө их өөдрөг хүн учраас. Ерөнхийлөгч сонгуулиар хэл­сэн амлалтынхаа төлөө явж байгаа, зүтгэж байгаа гэдэгт итгэж байна.

-Шүүхийн шинэтгэл, боловс­ролын салбарын шинэчлэл гээд маш олон асуудлыг гаргаж ирсэн, гэвч аль нь ч явахгүй байна. Шүү­хийн шинэтгэл бол түүний ярьсан маш олон асуудлын жижигхэн хэсэг нь л болчихлоо шүү дээ?

-Ерөнхийлөгчийн ярьж байгаа олон зүйлийг Ерөнхийлөгч биш Засгийн газар хийх ёстой, өөрт нь хийх эрх мэдэл нь байхгүй учраас. Энэ тал дээр бол би Ерөнхийлөгчид буруу өгч чадахгүй. Бид нэг зүйлийг ойлгох ёстой. Ерөнхийлөгчөөс бид гүйцэд хийсэн бодлогын өөрчлөлтийг хүсэх ёсгүй. Харин тэр бодлогын эхний салхийг л хүсэх ёстой. Гүйцэд хийсэн бодлогын төгсгөлийг хүсэх гэж байгаа бол Монгол Улс ерөнхийлөгчийн засаглалтай, Засгийн газр нь Ерөнхийлөгчдөө харьяа­лагддаг байх ёстой. Монголд тийм биш шүү дээ. Ерөнхийлөгчөөс бид тэр хүний хийх ёстой зүйлийг, санаач­лагыг л хүсэх ёстой. Харин энэ санаа­чилгыг УИХ, Засгийн газар хэрэгжүүлэх ёстой. Одоо бид Ерөнхийлөгчөөс биш “Ерөнхийлөгчийн санаачилсан энэ бодлого Монгол Улсад хэрэгтэй, ард түмэнд үгүйлэгдэж байна. Яагаад та нар хийдэггүй юм бэ” гэж Засгийн газраас, “Яагаад та нар дэмждэггүй юм бэ” гэж УИХ-аас асуух ёстой. Гэхдээ сүүлийн гурван Ерөнхийлөгчийн үед анзаарагд­сан нэг зүйл бол Ерөнхийлөгч Ерөнхий сайдын хийх ёстой ажлыг хийх гэж оролдох тусмаа өөрөө унаж байсан. Харин ард түмний эв нэгдэл гэдэг утгаараа зөвшилцөл, зохицуулагч, шаардагч нь байх тусмаа Ерөнхийлөг­чийн институцийн нэр хүнд өсч байсан гэдгийг бодох ёстой. Тийм учраас Ерөнхийлөгч Ерөнхийлөгчөөрөө байх ёстой. Ардчилсан нам Ардчилсан намаараа л бай л даа гэдэг шиг. Монгол Улс хөгжих үү, эс хөгжих үү гэдгийг Ерөнхийлөгч мэдэхгүй. Хүрсэн түв­шин­гээс нь унагахгүй байх л Ерөн­хийлөгчийн үүрэг. Энэ чинь буруу байна, үүнийгээ засаач гэж чиглүүлэх, сануулах үүрэгтэй. Харин Монгол Улсын хөгжлийн шинэ гарц руу чирч явах хүн бол Ерөнхий сайд л байдаг. Ерөнхий сайд хүчтэй, эрх мэдэлтэй байх ёстой.

-С.Баяр гэдэг хүчтэй Ерөнхий сайд байсан байж магадгүй. Гэхдээ Ерөнхий сайд хүчтэй байх нь хувь хүний хүчин зүйлээс шалтгаалах ёсгүй биз дээ?

-Монгол Улсад нэг гажиг тогтчих­лоо. Ерөнхий сайд жижигрүүлсэн нэг парламентыг л авч явдаг болчихлоо. Засгийн газар нь Ерөнхий сайдын кабинет биш, парламентад ямар л бүлэг фракц байна, түүний төлөөллийг нь чихэж оруулдаг, тэгээд Засгийн газрын эрх мэдлээр далимдуулж бүлэглэлийнхээ эрх мэдлийг хангадаг болоод хувирчихлаа. Ерөнхий сайд бодлогоо хэрэгжүүлэхийн тулд өөрийн кабинет, өөрийн хүмүүстэй байх ёстой. Ингэхийн тулд хүчтэй Ерөнхий сайдтай байх ёстой. Хүчтэй Ерөнхий сайдтай больё гэвэл бүх юмыг өмнүүр нь орж хийдэг биш, харин хянаж чаддаг хариуцлагатай парламенттай болох ёстой. Иймэрхүү эрх мэдлийн  шил­жилт, тодотголыг хийж өгөхгүй бол манай төр засаг үндсэндээ жонхуу болоод хувирчихлаа.

-Тэгээд үүний тулд яг одоо юу хийх вэ. Хоёр нам дотор нэг нь “Засгийн газраас гарахгүй бол намын нэр будаа боллоо”, нөгөө нь “манайх ч дангаараа Засгийн газраа байгуулбал надад бялуу оногдоно” гэсэн давалгаа эхэлчихлээ. Магад­гүй сая болсон их хурал ч өрнөл нь байж магадгүй…

-УИХ тодорхой эрх мэдлүүдээсээ татгалзах ёстой. Сайд хэн байх вэ гэдгийг УИХ мэддэг биш, харин Ерөн­хий сайд хэн байх вэ гэдгийг мэдэх шиг мэддэг байх ёстой. Ерөнхий сайд нь өөрийн кабинетэд хэнийг ажлуулах вэ гэдгээ мэдэх шиг мэддэг байх ёстой. Эрх мэдлийг бүрэн төгс шилжүүл ээ л гэсэн үг. Ерөнхий сайд бодлогоо боловсруулаад оруулаад ирэхэд бодлогыг нь зөвшөөрдөг эрх мэдэл харин УИХ-д байх ёстой. Энэ бодлого нь зөв, буруу гэдгийг намын бүлэг биш, мэргэжлийн байнгын хороод нь шүүдэг болох ёстой. Харин төсөв дээр Ерөнхий сайд, Засгийн газар 100 хувь эрх мэдлээ ав. Парламент бол төсөв санаачлагч биш, харин төсвийг хэр үр ашигтай зарцуулж байна гэдэгт хам­гийн сайн хяналт тавих ёстой. Татвар төлөгч миний мөнгөөр юу хийх гэж байгааг хяна гэж сонгогчид эрх мэдэл өгснөөс биш над дээр дахиад татварын нэмэлт ачаа үүрүүл гэж парламентад эрх мэдэл өгөөгүй.

-Энэ чинь улстөрчдийн хүсэл эрмэлзэл, үзэл санааны л асуудал юм биш үү?

-Мэдээж үзэл санааны асуудал. Гэхдээ үзэл санаа чинь хууль болж байж л хэрэгжинэ. Үзэл санаа өөрч­лөгдлөө ч хууль өөрчлөгдөөгүй бол хэрэгжихгүй.
Хуулийг өөрчилсөн ч үзэл санаа хэвээрээ байгаад бас хэрэгжихгүй. Яг л зоосны хоёр тал шиг зүйл. Парламент, Зас­гийн газар хоёрын энэ харилцааг сайжруулах юм бол Монголд үр ашиг­тай удирдлага тогтчих гээд байна. Гэтэл манайд удирдлага үр ашиггүй, дээр нь ялзарчихаад бай­на шүү дээ. Үр ашиг­тай удирдлага болохын тулд тогтолцоогоо өөрч­лөх, ялзралаасаа гара­хын тулд хүмүүсээ сайж­руулах ёстой. Энэ хоёрыг яаж хийх вэ гэдэг дээр л шинэтгэлийг ярьж байна л даа. 

-Саяны их хурлын уур амьсгалаас хара­хад хүмүүст маш их хү­лээлт, горьдлого бай­гааг та анзаарсан уу?

-Горьдлого бол бай­на. Гэхдээ феодалыг феодалаар солиод хэ­рэг­гүй. Нэг олигархийг нөгөө олигархиар цохиж унагаад хэрэггүй л байх­гүй юу. Харин феодалж­сан ёсыг намаасаа ха­лах ёстой. Олгархижсан төр засгийг ардчиллаас ха­лах ёстой. Зарчмын хувьд том өөрчлөлт хийх ёстой. Тэгэхгүйгээр энэ хүмүүсийн хүлээлтийг шийдэж чадахгүй. Нөгөө талаар хүмүүс бас хэ­нээс юуг хүлээх ёстой вэ гэдгээ мэддэг болох ёс­той. Иргэдийнхээ улс төрийн болоод иргэний боловсролыг нь сайж­руулах ёстой. Хэнээс юу шаардах, хэн надад юу хийж өгөх, би өөрөө юу хийх ёстой вэ гэдгээ мэддэг байх ёстой. Тэ­гэх­гүйгээр амьд­ралын­хаа бүх хэрэглээг төр засгаас нэхнэ гэвэл өө­рөө л төр засагт боолч­логдоно шүү дээ. Энэ ойлголтыг олон нийт бас төдийлөн авахгүй байна.

-Олигархийг хэр­хэн халах вэ гэдэг дээр Э.Бат-Үүл гишүүн “Парламентыг хоёр тан­химтай болгох ёстой. Орон нутгийн төлөөллийг орол­цуул­сан доод танхимыг бий болгоё” гэсэн. Хол­бооны их хурлаар ч гэсэн зарим хүн үүнийг дэмжиж байсан…

-Э.Бат-Үүл гишүүний ярьж байгаа загвар бол одоо БНХАУ-д л хэрэг­лэж байгаа, 1992 оноос өмнө манайд байсан л загвар шүү дээ. Байнгын ажиллагаатай, мэр­гэж­лийн парламентаас хэд дахин хол, өөр зүг рүү явж байгаа шийдэл. Ши­нэ нийгмийн өмнө тул­гарч байгаа бэрхшээлийг хуучны хүмүүс шийдэж чадахгүй болохоороо бүр хуучны аргаар ший­дэх гэж оролдож байгаа хэрэг. Үнэхээр шийдэх гарцыг олж чадахгүй байгаа бол зайгаа тавьж өг. Шинэ хүмүүс шинэ аргаар шийдэх ёстой. Яагаад гэвэл энэ чинь шинэ нийгмийн проблем, хуучин нийгмийнх биш. Өөрсдийнх нь бий бол­госон проблем. Өөрс­дийнхөө бий болгосон проблемуудыг бүр өм­нөх нийгмийн аргаар шийднэ гэж бодож байгаа бол эндүүрэл. Өнөөдөр арай өөр, шинэ хүмүүс шинэ нөхцөл байдалд мэргэжлийн түвшинд асуудлыг харах ёстой. Яг ний нуугүй хэлэхэд сонир­хогчийн улс төр 20 жил явлаа, Монголын нийгмийг дам­пууруул­лаа. Парламент бол ард түмний төлөөллийн бай­гууллага. Ард түмний төлөөллийн байгуул­лагыг олигархиудад алдчихаад “нэгэнт алдчихлаа” гээд дараагийнх нь өөр бай­гуул­лагыг байгуулах гэ­вэл эмгэнэл. Ардчилсан хүчний холбоог би ямар байдлаар харж байна, түүн шиг  л харах ёстой байхгүй юу. Улс төрийн нам л энэ системийг өөрчлөхөөс биш, төрийн бус байгууллага өөрч­лөхгүй.

-Та Ардчилсан хүч­ний холбоонд ч, нөгөө фракцид нь ч хөнд­лөнгийн хүн. Яг үнэн­дээ энэ холбоо Ард­чилсан намыг хагалах уу?

-Энэ холбоог бай­гуул­сан бүх хүмүүс “Энэ бол ТББ, улс төрийн бай­гууллага биш. Тийм уч­раас намыг хагалахгүй” гэж хэлж байна. “Алтан гадас” ч ингэж л эхэлсэн шүү дээ. Тийм учраас надад болгоомжлол, эм­зэг­лэл байна. Хэлж бай­гаа үгүүд нь яг л ижил байгаа биз дээ. Хөгжлийн чигийг заагч алтан гадас од ч гэл үү. Манайх улс төрийн бус, олон нийтийн байгууллага учраас МАХН-ынхан ч орж бол­но гэсэн гэрэлтэй, гэгээ­тэй юм яриад л. Тэгээд ард нь юу болсон бэ, эрх мэдэл дээр хэн байх вэ гэдэг хөзөр л тоглож эхэл­сэн шүү дээ. Ний нуугүй хэлэхэд Ардчил­сан нам тогоон доторх асуудлаа шийдэж чадах­гүй байж түүнийгээ ний­гэм рүү гаргаж, хагалж шийднэ гэвэл том эндүү­рэл. МАХН-ын залуучууд сонгуулийн тогтолцоон дээр яг л ийм зүйл ярьж байгаа. Сонгууль про­пор­циональ болчихвол манай намаас энэ хэдэн хөгшчүүл л гарна, бид­нийг жийчихнэ. Тийм учраас сонгуулийг мажо­ри­тари хэвээр нь явуу­лаад тойрог дээр очиж энэ хөгшчүүлийг нам­нана, шинэ үе гарч ирнэ гэж ярьж байгаа байхгүй юу. Улс төрийн намууд доторх зодооноо нийгэм рүү гаргаж хагалж ирсэн учраас ардчилал дам­пуурч, улс орон дайны талбар шиг болж хуви­раад байна. Намынхаа асуудлыг нам дотроо л шийд. Нам чинь улс ор­ны асуудлыг эрүүлээр шийдэх ёстой. Чадахгүй бол зайгаа тавьж өг гэдэг ганц зарчим л байх ёстой. Тэгж байж бид хариуц­лагатай улс төрийг бий болгоно. Дотроо ярил­цаад ойлголцож чадахгүй  болохоороо нам руугаа нулимаад гардаг, гадаа гараад шал өөр юм яриад, улс орныг улам бүр жон­хууруулдаг зарчимгүй байдлаа зогсоох ёстой. Алтан гадас нь ч, МоАХ нь ч тэр. Ардчилсан нам Монголын ардчилалд хэрэг­тэй юм бол өөрөө өөрчлөгд. Ардчилал улс орныг хөгжилд хүргэнэ гэж итгэж байгаа бол олигархиудаасаа сал. Олигархиудаа салья гэвэл гарцуудаа илүү тодорхой, дэвшилттэй, зөв төлөвлө. Хуучнаа санагалзаж, алдаа гаргаж болохгүй гэдэг л зарчим байх ёстой.

-Ардчилсан хүчний холбоонд ороогүй бай­гаа ганц фракци нь Алтан гадас уу?

-Бас “Нэг ардчилал” клуб ч байгаа шүү дээ, фракци бол биш л дээ. Үнэхээр зөв байр суурь­тай байгаа бол  Алтан­гадас ч гэсэн өөрс­дийн­хөө явж байгаа замыг харах л ёстой. Намын олон нийт чинь төр засаг буруу яваад байна гэж шүүмжилж байхад на­мын олон нийтээ сонсох ёстой юу, МАХН-ын дар­гыг сонсох ёстой юу. Шүүмжлэлийг ч бас боди­тойгоор харах л ёстой.

-Та ч өнгөрсөн на­мар ярилцлага өгөх­дөө “Яг одоо Ардчил­сан нам Засгийн газ­раас гарах болоогүй, цаг нь биш” гэж бай­сан. Харин одоо цаг нь ирсэн үү?

-Яг засагт хамтрах тухай шийдвэрийг гар­гаж байхөд би үүний эсрэг байсан. Нэгд олонхи бол­сон намын хүлээх ха­риуц­лагаас хуваалцах болно, хоёрт парламент дахь сөрөг хүчин алга болно, гуравт биднийг нийгэмд өөрчлөлт авчир­на гэж санал өгсөн олон хүний итгэл хаачих вэ гээд олон учир шалтгаан байсан. Гэвч нам олон­хиороо шийдээд засагт орчихсон. Нэгэнт орсон хойно бол “их барьсан ч үмхий, бага барьсан ч үмхий” болж байгаа юм. Засагт нэгэнт орсон юм бол асуудлаа нийлээд шийд, шинэчлэлээ эх­лүүл, сонгуулийн хуулиа өөрчил, авилгатай тэмц гэсэн. Улс төрийн нам лидерүүдээсээ хамаа­рал­тай нь үнэн. Гэхдээ тэр лидерүүд нь намын олон нийтээсээ чимээ авч байх ёстой. Манай намын олон нийт, дэм­жигчид юу хэлээд байна гэж сэрдэг байх ёстой. Гэтэл хамтраад юуг ший­дэв. Мөнгө төгрөгтэй асуудлуудыг бол ший­дэж чадсан байх. Харин ардчиллыг сайжруулах, засаглалаа хариуц­лага­тай болгох асуудал дээр нэг ч алхам хийгээгүй. Үүнийг тэгээд болж бай­на гэж үзэх үү. Үүн дээ­рээ эргэж харах ёстой л гэж бодож байна.

-Ардчилсан нам зас­гаас гарах, нам дот­роо Алтангадасыг шахах цаг нь болсон уу?

-Би бол Алтан гада­сыг шахах, Засгийн газ­раас гарах гэдгийг нэг­дүгээрт харахгүй байна. Нам доторх фракцийг сэлгэдэг биш, бодлого нь өөрчлөгддөг байх ёстой. Засгийн газарт байгаа, МАХН-ын даргатай өө­рийнхөө намаас илүү ойлголцож байгаа энэ зарчим чинь болохгүй байна гэж байгаа бол бодлогоо өөрчлөх хэрэг­тэй. Энэ өөрчлөгдөж бай­гаа бодлого дотор Ард­чил­сан нам хөдөлгөөнд орох ёстой. Түүнээс биш бодлого өөрч­лөг­дөх­гүй­гээр фракци солигддог, би ч гэсэн Засгийн газарт ормоор байна гээд да­раа­гийн ээлж гарч ирдэг 2004-2008 оны үе шиг явбал хэрэггүй л байхгүй юу. Хоёрдугаар ээлжийг хоолонд оруулахын тө­лөө өөрчлөлт хийх гэж байгаа бол би үүний төлөө зогсохгүй. Хэн нэг нь хоолонд орох биш, Ардчилсан нам өөрөө өөрчлөгдөж ардчиллыг, Монгол Улсыг өөрөөр харах гэж эрмэлзэж бай­гаа бол би өөрчлөлтийн төлөө зогсоно. 

Б.Заяа