талаар түүнтэй уулзаж, зарим зүйлийг тодруулж ярилцлаа.
-Та ирэх намрын чуулганаар “Багш хөтөлбөр”-ийг санаачилж оруулна гэсэн. Энэ чухам яг ямар агуулгатай хөтөлбөр вэ?
-Ер нь бол манай бодлого боловсруулагчид уул уурхай, мал, алт зэс гэж
ярьсаар байгаад Монгол Улсын хэн хөгжүүлэх вэ, гэдэг асуудлыг
орхигдуулсан байна. Өнөөдөр улсын ирээдүй болсон хүүхэд багачуудад хэн
боловсрол олгодог гэхээр багш нар л байгаа. тэгсэн хэрнээ эдгээр
хүмүүсийн нийгмийн асуудлыг орхигдуулаад байна. Багш нар хэдий хэр
цалин авч байна, төрөөс энэ талд анхаарах хэрэгтэй. Засгийн газрын
тусгай сангийн тухай хууль гэж байдаг юм, уг санд эрүүл мэндийн сан, мал
хамгаалах сан зэрэг 20 гаруй сан хамааралтай. Улсын Их Хурлын чуулган
завсарлахаас өмнө Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуульд өөрчлөлт
оруулахаар боловсруулаад Засгийн газарт хүргүүлсэн байгаа. энэ
асуудлаар нийгмийн бодлого боловсрол соёл ухааны байнгын хороо
ярилцаад, багш хөтөлбөр батлах хэрэгтэй гэж үзсэн юм. Энэ үндсэн дээр
байнгын хорооны тогтоол гаргаж ажлын хэсгийн ахлагчаар намайг
томилсон. Энэ асуудлаар Боловсрол соёл шинжлэх ухааны яамны
мэргэжилтнүүдтэй ярилцаад ирэх есөн сар гэхэд хөтөлбөрийн үндсэн
чиглэлийг гаргаад есөн сарын 20-ны дотор УИХ-ын даргад өргөн барих
болсон. Яагаад заавал есөн сарын 20 гээд байгаа гэхээр энэ хугацаанд
амжиж УИХ-ын даргад өргөн баривал намрын чуулганаар хэлэлцээд батлах
боломжтой юм. Тийм учраас чуулган завсарласан байгаа ч найр наадам
хэсэлгүй хөтөлбөрөө боловсруулаад сууж байна.
-Багш гэдэг томъё өөрөө их ерөнхий сонсогдож байна. дэлгэрүүлээд хэлбэл ямар асуудлуудыг тусгайлан зааж өгсөн бол?
-Ер нь бол боловсрол гэхээр зөвхөн дээд боловсрол яриад манай бодлого
боловсруулагчид буруу чиглэлд яваад байгаа. Гэтэл ерөнхий боловсрол,
цэцэрлэгийн насны хүүхдэд олгох боловсролын асуудал орхигдоод улмаар
чанаргүй “түүхий эд” буюу чадваргүй боловсон хүчин гараад байна.
Багш хөтөлбөр гэхээр зөвхөн л багшийн цалин нэмэх, нийгмийн хангамж
гээд яриад байх юм биш.
Харин багшийг хэрхэн бэлтгэх вэ, яаж чадварлаг багш бэлтгэх гэдэг үндсэн
чиглэл байна. Миний боловсруулж байгаа хөтөлбөр бол цэцэрлэгийн болон
ерөнхий боловсролын багш нарт голлон чиглэнэ. Учир нь гол бүтээгдэхүүн
тэндээс гарч ирдэг юм. Боловсрол гээд ярихаар бид сургуулийн засвар хийх
мэт хэлбэрийн төдий зүйл яриад байдаг болохоос биш сүүлийн хэдэн жил
хэдэн багшийг давтан сургав гээд үзэхээр хангалтгүй тоо гарч байгаа юм.
-Багш нарыг давтан сургалтад хамруулах гэж байна. Гадаад улсад
сургалтад хамруулах юм уу, дотооддоо мэргэжил дээшлүүлэх юм уу, ямар
зохицуулалт хийх бол?
-Боловсролын тогтолцоо сургалтын агуулгад эргээд харах зайлшгүй
шаардлага байна гэж үзэж байгаа. Яагаад гэвэл Монгол улсад 12 жилийн
боловсрол таарч байна уу, зургаан настайгаас нь сургах эхлэх нь болж
байна уу гэх мэт асуудал бий. Нэг хэсэг бид нар туйлшраад Kэмбрижийн
боловсрол гээд яриад байсан, одоо гэтэл тэр асуудлаа бүх сургуульд
нэвтрүүлнэ гээд байдаг нь зөв үү, боловсролоор бид зөндөө тоглолоо.
Монгол бичиг гээд хичээл замбараагүй оруулаад байсан одоо Уйгаржин
Монголоор бичдэг хүүхэд хэд байна. 12 жилийн тогтолцоонд шилжүүллээ
гээд байдаг үнэндээ нэгээс зургадугаар анги хүртэл хичээлийн
хөтөлбөрийг шинэчлээд түүнээс дээш хөтөлбөр нь хуучнаараа байгаа,
тогтолцоогоо өөрчилж чадаагүй байгаа.
Хөдөөгүүр явж байхад зургаан настай хүүхэд дотуур байранд ээжийгээ
санаад уйлсан, унтсан, эхийнхээ хөхнөөс гараагүй шахуу балчир хүүхдүүд
байна. Энэ манай улсын боловсролын тогтолцоонд нийцэж байгаа юу бодох л
хэрэгтэй. Социализмын үед багш нарыг таван жилд нэг удаа 45 хоногоор
сургалтад хамруулдаг тогтолцоо байсан, үүний дагуу тухайн сургалтаас
хичээлийн хөтөлбөрийн агуулга ямар өөрчлөлт орж байгаа болон дэлхий
нийтийн жишигт ямар чиг хандлага бий болж байна гэх зэргээр багш нарыг
үргэлж боловсруулж байсан бол энэ асуудал өнөөдөр алга болсон байна.
Энэ асуудлаа дагаад багш нар нэг хэвийн, сурах бичгийнхээ хүрээнд
эргэлдээд байна. Үүнээсээ болоод бид ирээдүйгээ хөгжүүлэхгүй хөсөр хаяж
байна. Өнөөдөр Оюу толгойг ухаад дуусна, харин оюунлиг толгой хэрэгтэй
байна. Дэлхий дээр байгалийн баялаггүй хэрнээ хөгжсөн улс Англи, Япон
гээд олон байна. Эдгээр улс оюуны хүчээр өдий зэрэгт хүрсэн юм. Тэгэхээр
энэ чиглэлд бид ирээдүйгээ бэлтгэх хэрэгтэй. Түүнээс биш газар доорхи
баялгаа ухаад ард түмэнд мөнгө тараана гэх мэтээр ард түмний оюун ухаанд
асар муухай хор цацаж болохгүй.
-Боловсрол гээд ярихаар их дээд сургууль, чанаргүй хувийн сургуулиудын асуудал хөндөгдөх үү?
-Энэ асуудал аяндаа нийгмийн шалгарлаар шүүгдэнэ. Харин энэ явцыг төр
яаж хурдасгаж өгөх вэ гэдэг асуудал байна. хамгийн гол нь энэ нь зөв
горимоор яваасай. Түүнээс биш сургууль байгууллага байгуулж болохгүй
гэж байгаа юм биш, дэлхий нийтэд боловсрол олгож байгаа хүмүүсийн 20
хувь нь инженер зэрэг мэргэжлийн боловсрол олгож байгаа бол, 80 хувь
сайн засварчин, мужаан зэрэг байдаг. Гэтэл Монгол Улсад боловсрол олгох
асуудал дээрх жишээнээс яг эсрэгээрээ байдаг. Тэгээд зах зээлд
тэнцвэргүй чадваргүй боловсон хүчинтэй ажилгүйдлийн түвшин өндөр
байна. Энэ асуудлыг зөв горимд нь оруулах гэж мэргэжлийн боловсролыг
бий болгох гээд байгаа юм.
Гол нь мэргэжлийн боловсролын зөв чиглүүлэх ёстой хавтгайруулж
болохгүй. Одоо ашиглалтад орж байгаа том ордуудаас ажиллах боловсон
хүчний захиалга аваад түүнийхээ дагуу компаниас санхүүжилт аваад
мэргэжилтэн бэлтгэх ёстой. Түүнээс биш нэг мэргэжлээр хавтгайруулж
сургалт явуулаад хий дэмий цалин өгч таарахгүй. Энэ хөтөлбөр МСҮТ-ийг
буруу чиглэлд явахаас сэргийлж хөтөлбөрт тусгаж өгнө. Бид боловсролын
салбарынхаа бодлогыг нарийн төлөвлөхгүй бол оюун ухааны дарангуйлалд
орно.
-Зургаан настай хүүхдүүдийн талаар та дурьдлаа, гэрээсээ хол хичээл хийх
нь байтугай гэрээ санаад гэж. Тэгэхээр балчир хүүхдүүдийг дотуур
байранд байлгаж байхаар хөдөө багаас эхлээд жижиг ч гэсэн сайн сургууль
байгуулаад багш мэргэжилтнээ цалин хангамжаар татвал боломж бий юу.
Нийгмийн байдлыг нь тэнцвэртэй болгоогүй хэрнээ боловсролын байдлаар нь
хөдөөнийх гээд гоочлоод байж таарч байна уу?
-Энэ талаар социализмын үеэс эхлээд янз янзын аргаар үзэж байсан юм, би
өөрөө багш хүн л дээ. Заавал багт сургууль байгуулах тухай ярихгүй
байгаа. Нэгдүгээрт зургаан настайгаас нь эхэлж сургаж эхэлдэг зөв үү
буруу юу, гэдгийг бодох ёстой.
Хоёрдугаарт долоогоос найман нас хүртэл хүлээгээд сургая гэх юм бол
харин сургуулийн өмнөх боловсрол олгодог тийм системийг бид өөрсдөө
санаачлаад бий болгож болно. Хуучин байсан одоо алдагдсан нэг гол зүйл
бол гэрийн багш буюу шавь сургалт гэж асуудал байлаа, энэ системийг
хүртэл бид нэвтрүүлж болохгүй гэсэн асуудал байхгүй. Энэ нь хүүхдийг
сургуульд орохоос өмнө суурь боловсрол олгож сэтгэхүйг нь бэлдэх ч юм
уу, ямар ч хэлбэрээр хийж болно. Одоогоор энэ хөтөлбөр дөнгөж
боловсруулагдаж эхэлж байгаа болохоор яг ингэнэ гэж хэлэхэд эрт байна.
Яваандаа энэ мэт нарийн асуудалд боловсролын шинэчлэлийг яаж хийх нь
тодорхой болно.
-Өмнө нь дунд сургуульд гадаад хэл, Монгол бичиг зэрэг хичээлийг
оруулна гээд хоёрын хооронд болгосон. Одоо энэ хөтөлбөрт хэрхэн тусгах
бол?
-Бид нэг зүйл ярихаараа хэтэрхий туйлшраад байдаг юм. Өмнө нь төрийн
бичгээс эхлээд бүх нийтээр Монгол бичгийг хэрэглэдэг болно гээд байсан.
Одоо энэ нийгэмд уйгаржин бичгээр бичдэг хүн хэд байгаа билээ, тэглээ
гээд төрийн бичгээ уйгаржин болгоод гадаад улсуудтай уйгаржин бичгээр
харьцах юм уу. Энэ бол миний бодол, би буруу бодож байж магадгүй гэхдээ
үндэсний соёл гэдэг утгаар нь ерөнхий боловсролын сургуульд анхан шатны
хичээл орох ёстой гэж бодож байгаа. Гэхдээ ямар ч байсан Монгол хүн
үндэснийхээ хэл бичгээр уншиж бичдэг болох ёстой.
Б.Алтансүх