Эх орондоо ирэх хүсэлтэй, гадаадад “гацсан” олон монгол бий. Тэдний нэг, жиргээнд "элийрэгч" нэрээр алдаршсан Ц.Уянгатай цахимаар холбогдож цөөн хором ярилцлаа.

-Таны хувьд хэзээ, ямар зорилгоор гадаад явсан бэ?

-Миний хувьд гэрээний дагуу ажиллаж байгаа газраа буюу Мьянмарт өнгөрсөн арваннэгдүгээр сард очоод, тайлангаа хүлээлгэж өгсний дараа энэ оны нэгдүгээр сард Тайландын Чианг Май хотод ээжийгээ тосож аваад энд өмнө хийлгэсэн хагалгааг үргэлжлүүлэх, дараагийн шатны эмчилгээг нь хийлгээд буцах байсан.

-Гадаадад байгаа монголчууд хэрхэн аж төрж байна вэ?

-Гадаадад байгаа монголчуудын аж амьдрал төрөл бүрээр өрнөж байна. Зарим нь над шиг дижиталаар ажлаа хийдэг, тогтмол орлоготой, суурин амьдралтай. Ихэнхдээ энд эмчилгээний журмаар ирсэн хүмүүс урт хугацаанд буюу гурван сараас дээш, зарим нь оюутан, зарим нь тэмцээнд түр ирээд гацсан, аялж яваад гацсан хүмүүс байна. Суурин байгаа хүмүүсээс бусад нь тун хүнд байгаа. Төлөвлөсөн хугацаанаасаа илүү олон сараар үлдсэн учраас санхүүгийн хувьд эх үүсвэргүй болсон нь хамгийн тулгамдсан асуудал болоод байна.

-Хэдийгээр тусгай үүргийн онгоцоор иргэдээ авчирч байгаа ч цаана нь эх орондоо ирэх хүсэлтэй олон мянган иргэн бий. Тусгай үүргийн онгоцоор яг зорилтот бүлгийн хүмүүсийг авчирч чадаж байгаа болов уу?  

-Миний ажиглалтаар таван шаардлага гэгчид илэрхий багтах, нэн яаралтай буцах хүмүүс багтахгүй байгаа нь эгдүүцэл төрүүлж байна.

-Гурван тэрбум төгрөгөөр үзэгчгүй наадам зохион байгуулахын оронд бусдад өгөөжтэй олон ажил хийж болно гэж эсэргүүцэх хүн нэлээд байна. Тухайлбал, энэ мөнгөөр гадаадад гацсан олон хүнийг авчирч болно. Таны хувьд энэ асуудалд ямар байр суурьтай байна вэ?

-Зөвхөн Зүүн Өмнөд Азийн бүс бус дэлхий даяар тархсан газруудад бүртгэлтэй 11 мянга, нийт 30 гаруй мянган Монгол Улсын иргэд 3-6 сарын турш хилийн чанадад түр хугацаагаар явж байхдаа гацсан. Түүнчлэн ажил хөдөлмөр эрхэлж, сурч байгаа хүмүүсийн ар гэрт уй гашуу тохиолдох, өөр бусад шалтгаан үүсэх, сэтгэл гутрал, айдас, түгшүүр орсон энэ хүнд үед Монгол Улсын Засгийн газар шуурхай арга хэмжээ авч, санхүүгийн эх үүсвэр гаргах бүрэн бололцоотой байгаа нь илт байхад хүний наад захын амьд явах, аюулгүй байдлаа хангагдах, чөлөөтэй зорчих зэрэг үндсэн эрхүүдийг санаатай хөсөрдүүлж байгаад эгдүүцэл төрж байна. Түүнчлэн өөрсдийн баталж гаргасан Онц бэлэн байдлын журмаараа эдгээр хүмүүсийн эх орондоо очих эрхийг хязгаарлаж, амь насыг нь эрсдэлд байгаа атлаа өөрсдөд нь тэр журам, хууль нь огтоос үйлчлэхгүй, хуулийг ялгамжтай хэрэгжүүлж, иргэдээ ялгаварлан гадуурхаж байгаа нь Үндсэн хуулийг зөрчсөн асуудал.

-Тусгаарлах хугацааг хэтэрхий урт байна гэж үзэх хүмүүс байна. Таны хувьд энэ нь зохимжтой хугацаа мөн үү?

-Тусгаарлах хугацаа урт байхаас гадна төлбөртэй, хүнд хавдрын шатны эмчилгээ нэн шаардлагатай, харвасан, төрсөн гэх зэрэг нэн шаардлагатай эрүүлийг хамгаалах зохицуулалт дутуу байж иргэдээ айлган сүрдүүлэхээс биш илүү нөхцөлийг сайжруулж, хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх тал дээр бүтэн хагас жил болж байхад нэг ч арга хэмжээ аваагүй. Халдваргүй, эрүүл иргэдэд хүний наад захын шаардлагыг хангасан хоол хүнсний илчлэг нормыг хангах бүү хэл, нэг хүнд оногдох зай талбай, агааржуулалт, салхилах, нарлах хуваарь, хөдөлгөөний орчин үүсгээгүй, онц байдлын үед халдваргүйжүүлэлт, ариутгал бүү хэл ариун цэврийн наад захын жишгийг хангаагүй байгаа нь цэвэр доромжлол. Хорих газарт ч хүнд ингэж хандах эрхгүй. Тогтоосон норм, норматив байдаг.

-Тусгаарлагдаж байгаа хүмүүст шавьжтай хоол өгч байна, байр нь шаардлага хангахгүй, тусгаарлаж хэтэрхий бохир байгаа талаар иргэд ярьж байна. Хэрэв тийм орчин таныг угтвал та тэр бүхнийг хүлээн зөвшөөрч тусгаарлагдах уу?

-Хүмүүсийг 20 ам метр өрөөнд гаднаас нь түгжээд нар салхи үзүүлэхгүй, хорвоо ертөнцөөс таслаад, эрүүл байх нөхцөлийг нь хангахгүй, сэтгэл зүйн дарамт үзүүлж, үг хэлэх, үзэл бодлоо илэрхийлэх, шаардлага тавих эрхийг нь хурааж, хорьж байгаа нь цэвэр сэтгэцийн туршилт, яргалал үйлдэж байгаатай адилтгаж үзнэ. Олон улсын хүний эрхийн түгээмэл тунхаглалд зааснаар үүнийг эрүүдэх, тарчлаах, сэтгэцийн дарамтаар яргалах гэж үздэг. ДЭМБ-ын гаргасан дүрэмд тусгаарлах нөхцөл, шаардлага, хоол хүнс, зай талбай байтугай хоног хугацааг нарийн зааж өгсөн байтал үүнийг бүрэн утгаар нь зөрчиж дэлхийд байхгүй нөхцөлөөр иргэдээ зориудаар тарчлаан зовоох ажиллагаа болголоо.