Монгол Улсын эрчим хүчний салбарт шинэчлэл шаардагдаж байна

Хуучирсан мэдээ: 2020.07.06-нд нийтлэгдсэн

Монгол Улсын эрчим хүчний салбарт шинэчлэл шаардагдаж байна

Монгол Улсын эрчим хүчний салбарт шинэчлэл шаардагдаж байна

ЯАГААД? Эрчим хүчний салбарыг зохицуулалттай, хувийн хэвшлийг дэмжсэн өрсөлдөөнт зах зээлийн тогтолцоонд шилжүүлэх үйл явц 2001 оноос эхэлсэн хэдий ч шинэчлэлийн ажлын эхний хэсэг болох төрийн өмчийн нэг том бүтцийг задалж олон жижиг компани болгон зохион байгуулах, зохицуулалтын тогтолцоо бүрдсэн боловч цааших алхмууд гацаанд орж зогсонги байдлаас гарч чадалгүй өнөөдрийг хүрлээ.

Төрөөс эрчим хүчний салбарыг 2030 он хүртэл хөгжүүлэх бодлогын баримт бичигт салбарын алсын харааг “Улс орны эдийн засгийн өсөлт, тогтвортой хөгжил, эрчим хүчний аюулгүй байдал, найдвартай ажиллагааг бүрэн хангаж, хувийн хэвшил, зохицуулалттай, өрсөлдөөнт зах зээлд суурилсан үр ашигтай, хэмнэлттэй, байгаль орчинд ээлтэй технологи бүхий, цахилгаан эрчим хүч экспортлогч орон болоход оршино” гэж тодорхойлсон.

Мөн УИХ-аас 2020 оны тавдугаар сард баталсан “Алсын хараа – 2050” Монгол Улсын урт хугацааны хөгжлийн бодлогын баримт бичигт “Эрчим хүчний салбарт олон нийлүүлэгчтэй болох замаар улсын монополийг задлах, үнэ тарифийг чөлөөлөх бодлогыг хэрэгжүүлэх нь урт хугацаанд өөрийн эрчим хүчний хямд эх үүсвэрт тулгуурласан үр ашигтай үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх, зохистой хэрэглээг төлөвшүүлэх, эрчим хүчний хангамжийн найдвартай, аюулгүй байдлыг хангах үүднээс чухал ач холбогдолтой болно” гэж томьёолсон билээ.

Иймд төрийн бодлогод тусгагдсан зорилгодоо хүрэхийн тулд төлөвлөж эхлүүлсэн ажлаа бодитоор хэрэгжүүлэх, гацаанд орсон төслүүдийг явуулах, шинэчлэлийн реформыг зайлшгүй эхлүүлэх шаардлага тулгараад байна гэж үзэж байна. Эрчим хүч нэг талаасаа төрийн зохицуулалтад байх ёстой стратегийн чухал салбар хэдий ч нөгөө талаасаа бизнесийн зарчмаар ажиллаж эрүүлжих зайлшгүй шаардлага байна. Эрчим хүчний салбар ЭРҮҮЛЖИЖ байж урт хугацаанд хэрэглэгчдийг найдвартай, чанартай эрчим хүчээр хангах, цаашид тогтвортой хөгжих боломжтой.

Нөгөөтэйгүүр дэлхий нийтээрээ эрчим хүчний салбарын хөгжлийн шинэ шатанд  гарах шинэчлэл, өөрчлөлтийн үйл явц ид явагдаж буй өнөө үед олон улсын түвшинд бид тэргүүлэхгүй ч тэднээс хоцрохгүй байх, хөгжлийн чиг хандлагаа өөрчилж хөл нийлүүлэн алхах, дасан зохицох чухал үе ирээд байна.

“Өөрчлөлт бол амьдралын хууль юм. Зөвхөн өнгөрсөн болон өнөөдрөө хараад байвал ирээдүйгээ алдах болно”

АНУ-ын 35 дахь Ерөнхийлөгч Жон Кеннеди

Иймээс салбарын ЗАЛУУ ҮЕИЙГ ТӨЛӨӨЛӨЛ бид эрчим хүчний САЛБАРЫН ШИНЭЧЛЭЛИЙГ ирэх дөрвөн жилийн хугацаанд дараах ТАВАН чиглэлд хийх нь зүйтэй гэж үзэж байна.

  1. Хүнээ бэлдэж, чадавхжуулах
  2. Хууль, эрх зүйн орчныг сайжруулах
  3. Компанийн засаглалыг өөрчлөх
  4. Технологи нэвтрүүлэлтийг бүх шатанд дэмжих
  5. Уян хатан үнэ тарифын тогтолцоог бүрдүүлэх

1. ХҮН БОЛ БҮХНИЙ СУУРЬ:

Нөхцөл байдал: Мэдлэг, чадвартай боловсон хүчингүйгээр бид салбарын найдвартай, тогтвортой үйл ажиллагааны талаар ярих боломжгүй. 2019 оны статистикийг харахад эрчим хүчний салбарт 16,045 ажилтан, албан хаагч, инженер техникийн ажилтнууд ажиллаж байна.  Энэ тоо жил ирэх тусам нэмэгдэх хандлагатай байна. Нэг талдаа олон хүн ажилтай болж байгаа мэт харагдаж байгаа боловч нөгөө талдаа үр ашиггүй байдал, зардал нэмэгдэж эрчим хүчний үнэ нэмэгдэх шалтгаан болж байна. Иймд ажлыг хүний олноор бус мэдлэг, чадвар, технологийн дэвшилд суурилсан бодлогын чиглэлд явах ёстой гэж үзэж байна.

Санал: Салбарын урт хугацааны хөгжлийн бодлогын баримт бичиг (Төрөөс эрчим хүчний талаар баримтлах бодлого 2015-2030, Алсын Хараа-2050)-үүдэд тусгагдсан зорилго, зорилтуудыг (ирэх жилүүдэд баригдах эх үүсвэрүүд, шугам сүлжээ, хэрэглэгчдэд үзүүлэх үйлчилгээ) хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай нарийн мэргэжлийн инженер, хүний нөөцийн тогтвортой хөгжлийн стратегийг хэрэгжүүлэх. Тэдгээр мэргэжилтнүүдийг хэзээ, хаана, хэдэн тоогоор бэлтгэх тооцоо судалгаанд үндэслэн  дотоод, гадаадын их, дээд сургуульд тухайн хүмүүсээ захиалгаар бэлдүүлэх, нэгэнт бэлтгэгдсэн хүний нөөцөө байнга сургаж, чадавхжуулах тогтолцоог бий болгох.

2. ШИНЭЧЛЭЛ, ХӨГЖЛИЙГ ДЭМЖСЭН

ЭРХ ЗҮЙН ТОГТОЛЦОО:

Нөхцөл байдал: Эрчим хүчний салбарын хууль, эрх зүйн орчинд сүүлийн жилүүдэд бодлогын шинж чанартай нилээдгүй шинэчлэлт хийгдсэн хэдий ч тухайн үед үүссэн нөхцөл байдлыг “гал унтраах” байдлаар эсвэл салбарын байгууллага хоорондын эрх, мэдэл шилжүүлэх төдий түвшинд хэрэгжүүлж байна. Зүй нь бол бодлогын баримт бичигт тусгагдсан салбарын ирээдүйг бүтээхэд чиглэсэн, залуурдсан, боломжийг нээж өгсөн хууль, дүрэм, журамтай болох хэрэгтэй юм.

Санал: Салбарын үндсэн баримт бичиг, суурь хуулиуд, холбогдох  дүрэм, журмуудыг гаргахдаа аливаа хүндрэлтэй асуудлыг гарсны дараа араас нь нэхэж шинэчилдэг бус ирээдүйд бий болох нөхцөл байдлыг төлөвлөн тооцоолж түрүүлж шинэчилж, эрсдэлээс сэргийлэх, бодит нөхцөл байдалд нийцсэн, хэрэгжихүйц байх шаардлагатай. Ялангуяа эрчим хүчний салбарт нэвтэрч буй шинэ технологи, ажил үйлчилгээ, төслүүдэд нарийн тооцоолол, эрсдэлийн үнэлгээ, дүн шинжилгээ хийж байх. Эрчим хүчний тухай хуульд салбарын компаниудын үйл ажиллагаа, үр ашгийг урамшуулсан тогтолцоог нэвтрүүлэх, хувийн хэвшлийн оролцоог дэмжсэн, төрийн өмчийн компаниудын хариуцлагыг нэмэгдүүлсэн шинэчлэлийн чанартай зохицуулалт, Эрчим хүч хэмнэлтийн тухай хуулийн хүрээнд Цахилгаан эрчим хүчний хуурмаг чадлыг тооцох, төлбөр тооцооны тогтолцоог бий болгох зэрэг өөрчлөлтүүдийг тус тус  оруулах шаардлагатай гэж үзэж байна.

3. ХАРИУЦЛАГАТАЙ САЙН ЗАСАГЛАЛ:

Нөхцөл байдал: Эрчим хүчний салбарын үйл ажиллагааны зардал 2010-2019 оны хооронд 10 жилийн хугацаанд 2.8 дахин өссөн. Тэгэхээр орлого нэмэгдэхийн хэрээр зардал тэр хэмжээгээр дагаад уралдаад нэмэгддэг гэсэн үг. Эрчим хүчний 1.1 их наяд төгрөгийн борлуулалтын орлогын 80 гаруй хувийг бүрдүүлж байгаа төрийн өмчийн эрчим хүчний компаниудын зардал нь нэмэгдэж байдаг ч үр ашиг нь тэгсэнгүй. Адилхан тариф, орлоготой хувийн хэвшлийн компанийн үйл ажиллагааны үр ашиг дээшлээд, ашигтай ажиллаж болоод байдаг ч төрийнх нь явж өгдөггүй. Иймд менежментийн шинэ тогтолцоонд шилжих, сайн менежерээр энэ ажлаа хийлгэх цаг болсон.

Эзэмшил нь хэдий төрд байгаа ч эдгээр компанийг хувийн хэвшилтэй адил сайн ажиллаж ашиг олж ажиллах үүрэгтэй. Өнөөгийн тогтолцоо нь компаниудын хувьд ашигтай, ашиггүй ажиллах нь чухал биш гэж үздэг нөхцөлийг бүрдүүлсэн байна.

Санал: Дэлхийн олон оронд хэрэглэдэг менежментийн гэрээний аргыг эхний ээлжид (2020-2025 он) төрийн өмчийн компаниудад нэвтрүүлж, чадвартай, туршлагатай багаар удирдлагын менежментийг гэрээний үндсэн дээр гүйцэтгүүлэх, цаашлаад компаниудын техник, эдийн засгийн үзүүлэлт сайжирч “ХӨЛ ДЭЭРЭЭ БОСОЖ” зах зээл дээр үнэлгээ нэмэгдсэний дараа менежментийн, хууль эрх зүйн, эзэмшлийн хувьд хувьчлалын асуудлуудыг үе шаттайгаар явуулах (2025-2030).

4. УЯН ХАТАН ҮНЭ ТАРИФЫН БОДЛОГО:

Нөхцөл: Олон жилийн турш хяналтад байсан эрчим хүчний үнэ тарифыг сүүлийн жилүүдэд бага хэмжээгээр нэмэгдүүлсэн хэдий ч байдал хүссэн хэмжээнд хүрэхгүй байна. Өнгөрсөн онд бид 1 кВт.ц цахилгаан эрчим хүчийг дунджаар 175.95 төгрөгөөр үйлдвэрлээд 168.14 төгрөгөөр хэрэглэгчдэд борлуулж байна. Ийм нөхцөлд салбарт хөрөнгө оруулалт татах, хувийн хэвшлийн оролцоог дэмжсэн бүтээн байгуулалт хийхэд хүндрэлтэй юм. Гэвч үнэ тарифыг хэрэглэгчдийн хэрэглээ, орлогын түвшинд тохирсон уян хатан байдлаар зохицуулах шаардлагатай. Ингэснээр эрчим хүчний хэмнэлт, үр ашгийн асуудал жинхэнэ утгаар хэрэглэгчийн түвшинд хэрэгжих, орлого багатай иргэдэд дарамт үүсэхгүй байх нөхцөл бүрдэх юм. Мөн Эрчим хүч үйлдвэрлэхэд шаардлагатай түүхий эд, тээвэрлэлтийн зардал, тэдгээрийн худалдан авалтыг хийдэг гадаад валютын ханш нэмэгдсээр байгаа нь алдагдал хүлээх хүчин зүйл болсоор байна.

Санал: Цахилгаан, дулааны хэрэглэгчдийн тариф хоорондын хөндлөн татаасыг зогсоох, эрчим хүчний хэмнэлт, үр ашгийг дэмжсэн уян хатан тарифын бодлогыг тодорхойлж хэрэгжүүлэх, үүнд хэрэглэгчийн хэрэглээнээс хамаарсан тарифын ангиллыг нэмэгдүүлэх, дулааны эрчим хүчийг тооцдог хэмждэг байх, орлого багатай хэрэглэгчдэд үзүүлэх татаасыг ил тод болгож шууд олгох арга хэмжээний төлөвлөгөөг боловсруулан хэрэгжүүлэх;

Цахилгаан, дулааны эрчим хүчийг бодит өртөг, зардалд суурилсан үнээр борлуулах зорилгоор цахилгаан, дулааны үйлдвэрлэлийн зардалд гол нөлөө үзүүлдэг бусад бүтээгдэхүүний үнэ болон эдийн засгийн зарим хүчин зүйлүүдийн нөлөөллийг харгалзаж үзсэн тарифын индексжүүлэлтийг жил/улирал тутамд тогтвортой хийдэг болох

5. ШИЛЖИЛТИЙН ЦӨМ НЬ ТЕХНОЛОГИ:

Нөхцөл байдал: Эрчим хүчний салбарт шинэ техник, технологийн нэвтрүүлэлт тодорхой хэмжээнд хийгдэж байгаа ч нэгдсэн бодлого тодорхойгүй, түүний хэрэгжилт хангалтгүй байна. Мөн санхүүжилтийн боломжгүй байдал зэргээс үүдэлтэй хэрэгжилтийн хурд удаан байсаар байна. Манай эрчим хүчний салбарын ирээдүй технологийн дэвшлийг хэрхэн нэвтрүүлж, нутагшуулж чадсанаас шууд хамаарна. Дэлхий нийтээрээ хүлэмжийн хийн ялгарлыг хамгийн их ялгаруулж буй эрчим хүчний салбарт шилжилт (Energy transition)-г хийх үйл явц ид өрнөж байна. Үүний гол цөм нь цэвэр эрчим хүчний технологиуд (Сэргээгдэх эрчим хүч, хуримтлуурын технологи, цахилгаан тээврийн хэрэгсэл, ус төрөгч гм) мэдээллийн болон цахим технологиудын шийдэл (ухаалаг технологиуд, блокчайн гм) байгаа юм.

Санал: Салбарын эрчим хүч үйлдвэрлэх, дамжуулах, түгээх, хангах болон хэрэглэгчийн бүхий л түвшинд инновац, технологийг нэвтрүүлэх нэгдсэн бодлогыг гаргаж үе шаттайгаар хэрэгжүүлэх шаардлагатай. Хамгийн эхний алхам бол эрчим хүчний үйлдвэрлэлийн процессыг бүх шатанд хэмжих ухаалаг тоолуурын системийг бий болгох, хэмжүүр хяналтын ухаалаг тогтолцоог бүрдүүлэх нь зүйтэй. Компани болгон өөрийн технологийн шийдэл, загвартай байх бус салбарын хэмжээнд нэг ижил стандарт, норм, протоколын дагуу ажилладаг байхыг анхаарах нь чухал юм.

“МОНГОЛ ЭРЧИМ ХҮЧ КЛУБ” ТББ

WWW.MONGOLENERGYCLUB.COM

2020-07-03

Энэ мэдээнд өгөх таны сэтгэгдэл?
3
ХахаХаха
0
ЗөвЗөв
0
ХөөрхөнХөөрхөн
0
ГайхмаарГайхмаар
0
ХарамсалтайХарамсалтай
0
ТэнэглэлТэнэглэл
0
БурууБуруу
Баярлалаа!

Холбоотой мэдээ

NewsMN Гар утасны хувилбар Татах
NEWS.mn

Мэдээллийн эх сурвалж