Улсын төсөв гэдэг нь нийгэм, эдийн засгийн зорилгыг хэрэгжүүлэх хэрэгсэл бөгөөд улсын мөнгөн хөрөнгийн төвлөрсөн хуримтлалыг бий болгож хуваарилж буй явдал юм. Өөрөөр хэлбэл, УИХ-аас баталж өгсөн хэмжээнд тааруулан Засгийн газар төсвөө бүрдүүлж, бас зарцуулдаг гэдгийг дунд сургуулийн сурагч ч мэдэх нь дамжиггүй биз. Дэлхий дахинд анхлан Англи улс төсөв зохиож, түүнийгээ хууль тогтоох байгууллагаар батлуулан хэрэгжүүлж эхэлсэн түүхтэй билээ. 1921 оноос өмнө Монгол Улсад төсөв гэж байсангүй. Харин Ардын хувьсгалын дараа Ардын Засгийн газар төсвөө зохиож, улмаар 1925 оноос Ардын Их хурлаар хэлэлцэн батлах болжээ.
Манай улсын хувьд 1990 оноос хойш хууль тогтоох дээд байгууллага буюу УИХ-ын гишүүд нь төсвөө хэлэлцэн батлахдаа өөрсдийн сонгогдсон тойрогт "ахиу" хөрөнгө оруулалт тусгах гэж улайрдаг гэх шүүмжлэл гардаг болсон нь худлаа биш. Угтаа төрийн хууль тогтоох ажлын төлөө бус эсрэгээрээ сонгогдсон тойрогтоо ахиухан мөнгө тавиулахыг хүссэн улстөрчид төсөв батлах хугацаанд л чуулганы хуралдаа тунчиг идэвхтэй сууж, олсон мөнгөө 76 хэсэг хуваагаад тардаг хэмээн шүүмжилдэг байв. Хэдийгээр энэ шүүмжлэл нэг өнцгөөс нь харвал үнэн мэт боловч нөгөө талаасаа тухайн улстөрчийн улс төр болон намдаа эзлэх байр суурь, нөлөө, хуралдааны идэвхийг харуулдаг гэдгийг нуух юун. Товчхондоо, өнөөдрийн улс төрийн өнгийг хэн тодорхойлж байгааг гишүүдийн тойрогтоо тусгасан төсвөөс харах боломж олддог жамтай.
2020 оны улсын төсвийг тодотгох уу, үгүй юу гэдэг маргаан улс төрийн хүрээнд ид өрнөж буй энэ үед ч дээр дурдсан улстөрчдийн нөлөө, идэвх санаачилга аймаг, орон нутаг, дүүрэгт тусгасан хөрөнгө оруулалтаас нь шуудхан харагдаж байх юм. Орон нутгийн хувьд мэдээж Засгийн газрыг тэргүүлж буй Ерөнхий сайд, МАН-ын дарга У.Хүрэлсүх, Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын дарга Л.Оюун-Эрдэнэ нарын тойрог болох Хэнтийн төсөв бусад аймгаасаа хол тасархай тэргүүлж байгаа. Улсын сан хөмрөгийг атгаж буйн хувьд Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатар ч нөлөөтэй байж чаджээ. Өөрөөр хэлбэл, улсын төсвийг Увс, Хэнтийд зориулчихлаа гэсэн шүүмжлэл гарсныг ч нуух юун. Харин хуралдаа суудаггүй Б.Наранхүү гишүүний тойрог "дүрмийн дагуу" сүүл мушгив. Дундговь аймгийн удирдлагууд удаа дараа гишүүндээ гомдлын үг чулуудсан ч хариуцлагагүй, хайхрамжгүй гишүүн нь аймаг орон нутгийнхаа хөгжлөөс хойш чангаачихсан нь харамсалтай. Төрд төлөөлж буйн хувьд төсвийн хөрөнгө оруулалтын асуудалд хамгийн хариуцлагатай хандаж, тойрогтоо дутагдаж буй бүтээн байгуулалт, сургууль, цэцэрлэгийн асуудлаа шийдэж байгаа улстөрч л нэмэх оноо цуглуулдаг бичигдээгүй хуультай. Гэвч, энэхүү ажлаа хийж чадаагүй хүмүүс Б.Наранхүүгээс эхлээд олон байсныг та бид харлаа.
Харин Улаанбаатар хотын хувьд Ерөнхий сайд асан Сү.Батболд, Гадаад харилцааны сайдаар ээлж дарааллан ажиллаж буй Ц.Мөнх-Оргил, Д.Цогтбаатар нарын сонгогдсон Сүхбаатар дүүрэг тэргүүлэв. Тухайлбал, 2020 онд улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 58 цэцэрлэг, 83 сургууль, 47 эмнэлэг ашиглалтад оруулахаас цөөнгүй нь Сүхбаатар дүүрэгт баригдах нь ээ. Дан ганц улсын төсвийн хөрөнгө оруулалт ч гэхгүй олон улсын төсөл хөтөлбөр, санхүүжилтээр босох бүтээн байгуулалтыг ч гар сэтгэл нийлсэн гурван гишүүн тойрогтоо сүндэрлүүлэх нь цаг хугацааны асуудал болов. Нөгөөтээгүүр, Ерөнхий сайд асан Сү.Батболдын улс төр, намдаа эзлэх байр суурь өнөөдөр ч хүчтэй хэвээр байгаатай энэ бүхнийг холбон ойлгож болох нь. Гэхдээ эдгээр гишүүдийн давхар сонгогдсон Багануур дүүрэг харьцангуй бага хөрөнгө оруулалт авсан нь өө хайсан нэгэнд бол шүүмжлэх сэдэв болсныг соошл орчин, сөрөг хүчний улстөржилтөөс харж болно. Гэтэл хүн амын нягтрал, эдийн засгийн байдлаас шалтгаалан алслагдсан дүүргийг төр бодлогоор “алагчлан” үзсээр байгааг өөрчлөх шаардлага бий болсныг харууллаа. Өөрөөр хэлбэл, Багануур, Налайх зэрэг захын дүүргүүд төрийн бодлогын гадна үлдэж байгаа учраас эдгээр дүүргийг бие даасан тойрог болгох төрийн шийдвэр хамгийн оновчтой шийдэл болов.
Харин төвийн дүүргүүдээс АН-ын дарга С.Эрдэнэ, А.Ундраа, Ж.Ганбаатар, Д.Лүндээжанцан нарын сонгогдсон Баянгол дүүрэг хамгийн бага хөрөнгө оруулалт авчээ. Энэ нь Ан-ын дарга, УИХ-ын гишүүн С.Эрдэнийн идэвх санаачилга "бяр" дутсан үйлдэл гэхээс илүүтэй бусад гишүүд нь түүнтэй баг болж, хамтран ажиллах чадвар, хүсэл сонирхол дутсантай холбоотой юм. Угтаа, Монгол Улсын хөгжлийн чөдөр тушаа болсоор байгаа улстөржилт, намчирхал энэ бүхэнд буруутай. Хүн бүхэн сонгогдсон тойрогтоо танай, манай нам гэж талцахгүйгээр ажиллаж чадаж гэмээнэ хөгжингүй орнуудын жагсаалтад хөл тавих өдөр ч ойрхон байна даа.
Б.ЭНХТӨР
Зочин 2020-04-22 72.196.192.250
Hentiinhnii ideh tsag
Hentiinhnii ideh tsag
Hentiinhnii ideh tsag
Зочин 2020-04-22 103.57.93.206
Гарчиг нь томдсон бяцхан тэмдэглэл төдий. Хотын хэдэн дүүргийн л төсвийн хөрөнгө оруулалтын хэсгийг харьцуулах гэж оролдсон. Чадвар муутай тун ядмаг бичвэр байна. Сү. Батболдын захиалгаар бичсэн ч юм шиг, нөгөөдөх нь Дундговьд дэвших санаатай Наранхүүг муулж, авралын од болох санаатай.
Хамгийн сүүлийн өгүүлбэр үнэхээр ТЭНЭГ.
Зочин 2020-04-22 66.181.161.103
Хэнд хэрэгтэй нийтлэл юм бол доо. Улсын төсвийн хуваарилалт шударга байх нь зөв болохоос хэн нэгэн тойрогтоо ихийг олгуулж нөгөө нь багыг хууварилуулсан нь УИХ-ын гишүүдийн ажлын үнэлгээ огт биш. Харин төмсвийн хууль зөрчиж ажилласны л гэрч болно.
Зочин 2020-04-22 66.181.161.114
Хувь хүн-албан тушаалтны нөлөөнөөс улсын төсвийг хуваарилах хэмжээ хамаардаг ийм эрүүл бус тогтолцоо байж болохгүй шүү дээ!!! Нарийн яривал энэ чинь албан тушаалаа урвуулан ашигласан эрүүгийн гэмт хэрэг шүү дээ!!!!!
Зочин 2020-04-22 202.55.188.44
Buh uls turiin togloltiin ard Hurelsuh Genco Su 3 l baigaadaa
Зочин 2020-04-22 103.73.189.220
Энэ жил бага хөрөнгө суусан аймгуудад ирэх жил эсрэгээрээн хамгийн их хөрөнгө тавих нь шодоргёсонд нийцнэ!!
Зочин 2020-04-22 185.59.220.173
Улс төр бол багийн тоглолт. Хүүк, Сү нар хамтарч ажиллаж чадаж байна. Хувийн тоглолттой хүмүүс хол явахгүй тойргыг нь харчих
Зочин 2020-04-22 165.231.163.4
Erdene a*******n odoo hurtel UI hurald suuj baigaa yum uu bayangolchuud taarchdee chaavaas
h*** 2020-04-22 64.119.21.169
yu h*****d bgn Erdene baigaa tuldaa heruul temtsel hiij hurungu oruulalt tataj bn. MAN-iig 4 jil diilenhi olonhoor in demjeed gaviya in yu bn yu hiisen yum. Tusviin hurunguu hurtel ylgaatai huviarlaj, urgun barisan huuliig in hurtel eldeveer doromjilj uuntugluj, heleltsuulehgui batluulahgui bn. Erdene baigaa tuldaa bayngol hugjij bn.
Зочин 2020-04-22 45.129.32.9
Gadnaas mungu olj ir iluu hurungu oruulalt hiih heregtei. Nuursee sain zar hyamd saliark avmaar baina!!!
Зочин 2020-04-22 45.129.32.9
Заа тэгээд Эрдэнээ нтр одоо болих хэрэгтэйм байгаан шд. Суудал бөглөөд
Зочин 2020-04-22 103.249.28.210
Topor, Oyunerdene nar bagiin ajillagaag tod jisheegeer haruulj baina. Odoo buh aimag, ulsaa buheld ni avch uzeh heregtei
Зочин 2020-04-22 202.55.188.39
Дундговьчууд одоо л Сү. Батболд гишүүнийг тосоод авах хэрэгтэй дээ. Говьчуудын ам руу шар тос унах гээд бна даа
Зочин 2020-04-22 202.55.188.36
Дундговьд Сү.Батболд нэр дэвших нь үнэн бол хоцрогдлоо арилгах боломж үүсэх байлгүй дээ. Наранхүүгээ Сү.Батболдоор солиод авбал боловсролтой хүн арай өөр бодлогоор ажиллана даа
Зочин 2020-04-22 5.253.207.52
Наранхүүд 8 жил молигдууллаа одоо нутгийг минь нэгтгэх, хөгжүүлэх лидер хүн л хэрэгтэй байна
Зочин 2020-04-22 64.119.21.176
Хэн тойрогтоо ямар хэмжээний мөнгө оруулснаар гишүүдийг дүгнэдэг ердөөсөө буруу. Төр улсаа бүтэн харж хэрэгцээтэй газраа олж онож төсөв хөрөнгөө зохицуулах ёстой . Гишүүд мөнгө хуваарлагчид биш биздээ? хууль тогтоогчид байх ёстой. Ингэж буруу харж дүгнэдэг, бодпдог ,буруу ханддагаас бүх буруу бусармаг явдал үүдэлтэй байна даа. Одоо ийм байдлыг сонгуулиар зогсоогоосой.
Зочин 2020-04-22 66.181.184.177
хамгийн их бүтээн байгуулалт хийсэн дүүрэг Баянгол дүүрэг
Зочин 2020-04-22 5.253.207.52
Гудамж төсөл гэж их мөнгө угаасандаа
GBP 2020-04-22 202.21.110.212
Угтаа, Монгол Улсын хөгжлийн чөдөр тушаа болсоор байгаа улстөржилт, намчирхал энэ бүхэнд буруутай.
Зочин 2020-04-22 185.59.220.173
Одоогийн энэ засгийг үргэлжлүүлэх нь зөвөө.
РАВДАН 2020-04-22 178.238.231.52
МАН НАМЫН ТОМЧУУД ЯЛГАРААД ГАРЧ ЭЭ. МАХН БОЛ ЭНЭНЭЭС ИЛҮҮ ХӨГЖҮҮЛНЭ. ЭЭЭЭЭ ЭНЭ ДУНДГОВЬ БОЛ ХҮРТЭХ ЁСТОЙГОО ХҮРТЭЖ БАЙНА. ОЧИЖ ОЧИЖ НАРАНХҮҮГ СОНГОЖ БАЙДАГ. МАХН ААС ГААЛИЙН ДАРГА БОЛЖ ТОМОРСОН ОСОРЫН ГАНБАТ БАС ОДОО ГИШҮҮН БОЛНО ГЭЭД ШИНЭ НАМД ОРСОН ГЭСЭН. МАХНДАА БАЙСАН БОЛ ЯААЯ ГЭХСЭН.
Л.Лхагва 2020-04-22 202.9.47.25
УИХ-ЫН ГИШҮҮДИЙГ ТОЙРОГТОО ЯМАР ТӨСӨВ СУУЛГАСНААР БИШ ТОЙТОГТОО ХЭДЭН АЖЛЫН БАЙР БИЙ БОЛГОСОНООР ДҮГНЭЖ ЯАГААД БОЛОХГҮЙ БАЙНА АА.
Зочин 2020-04-22 37.120.217.134
Surguuli barigdval ajliin bair nemegdene. Zam tavibal ajliin bair nemegdene ediin zasag medeh uu?
Зочин 2020-04-22 172.98.82.246
Zorigtoi zorigtoi shiidver gargachihdag nuluutei uls turchid heregtei ni haragdaj bna. Tatganasan huvidaa jdu sh**dag garuud hereg alga. Mungutei baigaad ch hereg alga ene Naranhuu etr. Odoo ter dundgovid ni Erdeneburen geed bas neg ulbeger nuhur tuuj yavna lee gai l bna
Зочин 2020-04-22 61.97.243.113
Дээгүүрээ эвтэй найртай сайхан байхад хөгжнөө асуудалгүй. энэ хэдийгээ дахиад сонгох хэрэгтэй
Зочин 2020-04-22 107.181.177.180
Наранхүүг яагаад сонгодог байна аа. Энэ жил дундговьчууд нэг иймэрхүү жижиг гар биш аятайхан хүн сонговол таарна
Зочин 2020-04-22 192.111.134.70
Erh barij baigaagiin hereg yu bilee. Corona giin ued sain ajillaj baigaa shuu manai erunhii said. Harin ene Batbold gej hun bas l lanjgar amitan yumaa
Зочин 2020-04-22 202.126.88.130
Хүрэлбаатар адгийн н**ш увсдаа 115 тэрбумийг тавьсан.4 жил дараалан 100 гаруй тэрбум тавьсан.Өмхий дүрвэд,дүрвэд хүн биш энэ тэрээрээ адлуулах нь аргагүй.Хүн ам ихтэй Дархан Сэлэнгэ Өвөрхангай Дорнод мэтийн аймгуудад 20 30 тэрбум тавьсан.Ийм хогийн засгийн газар байж болохгүй.
Зочин 2020-04-22 38.132.112.102
Хүрэлсүх, Батболд 2 намын дарга, нарийн бичгийн дарга байхаасаа л хамтраад ажиллаад сурчихсан нөхдүүд одоо ч бүр нийлж аваад торох юмгүй байгаа л даа. Намын нэр сольдог хурал дээр 2 лаа хүчлээд л дайрж байж билээ
Зочин 2020-04-22 103.249.28.210
Хүрэлсүх дарга зоригтой хөрөнгө оруулалт хийж байгаа нь зөв зөв
Зочин 2020-04-22 202.126.89.110
БАЯНГОЛ Ч ЯАХАВ ДУНДГОВЬ НЭГ ТОМХОН ХҮНТЭЙ БОЛОХГҮЙ БОЛ СӨНӨЛӨӨ
Зочин 2020-04-22 192.82.66.242
Эрх мэдлийн хүчээр бүхнийг шийдэж байна даа.
Зочин 2020-04-22 202.55.188.86
Ohhh ene Erdene Naranhuu 2 bol yag neg teregnii duguinuud 🤣
Зочин 2020-04-22 64.119.23.222
Наранхүүг мал бол алаад идэхсэн…