Монгол Улсын хэмжээнд өнөөдрийн байдлаар 194 мянга гаруй хуулийн этгээд бүртгэлтэй байгаа аж. Эдгээр хуулийн этгээд эцсийн өмчлөгчөө 2021 оны нэгдүгээр сард багтан бүртгүүлэх ёстойг Улсын бүртгэлийн ерөнхий газар /УБЕГ/ сануулж байна. Харин 2020 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс хойш шинэ аж ахуйн нэгж байгуулж байгаа иргэд эцсийн өмчлөгчөө өгөхөөр боллоо. Ийнхүү эцсийн өмчийг бүртгэж буй нь 2020 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс хэрэгжиж эхлэх Татварын багц хуультай холбоотой аж. Дээрх асуудлаар тус газрын Хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн газрын дарга Ж.Аюушаас тодрууллаа.

-Татварын багц хууль хэрэгжиж эхэлсэнтэй холбоотой хуулийн этгээдийн эцсийн өмчлөгчийг бүртгэж эхэлсэн. Энэ талаар яриагаа эхлүүлье?

-Улсын бүртгэлийн ерөнхий газар хуулийн этгээдийг улсын бүртгэлд бүртгэж байна. Өнөөдрийн байдлаар нийт 196 мянга 85 хуулийн этгээд Улсын бүртгэлд бүртгэлтэй байна. Үүний 153 мянга 500 орчим нь хязгаарлагдмал хариуцлагатай компани, 22.200 гаруй төрийн бус байгууллага бүртгэлтэй байна.

Татварын ерөнхий хуулийн дагаж мөрдөх журмын тухай хуулиар Хуулийн этгээдийн тухай улсын бүртгэлийн хуулийн хүрээнд дагаж хэрэгжүүлэх өөрчлөлт орсон байгаа.

Тухайлбал, хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн тухай хуульд хуулийн этгээдийн нэмэлт өөрчлөлт орсон тохиолдолд татварын тодорхойлолт авна гэдгийг зааж өгсөн. Өмнө нь зөвхөн ашигт малтмалын холбогдох хуулийн лицензтэй этгээдүүд эрх шилжүүлэх буюу хувьцаа эзэмшигч нь өөрчлөгдсөн тохиолдолд холбогдох татварын байгууллагаас тодорхойлолт авч бүртгүүлдэг байсан бол энэ оны нэгдүгээр сарын 1-нээс бүх хуулийн этгээдийн мэдээлэлд өөрчлөлт орсон тохиолдолд татварын тодорхойлолт авдаг болсон. Энэ нь зөвхөн хувьцаа эзэмшигч өөрчлөгдөхгүй. Хаяг, үйл ажиллагаа, гүйцэтгэх захирал өөрчлөгдөх гэх мэт зүйлүүдэд улсын бүртгэлийн тухай хуульд зааснаар мэдээлэлд орсон өөрчлөлт гэж үзнэ.

Энэ тохиолдол болгонд татварын тодорхойлолтыг авч хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлд бүртгэх болсон. Мөн Татварын ерөнхий хуулийн журмын тухай хуулиар 196 мянган хуулийн этгээд эцсийн өмчлөгчөө улсын бүртгэлд бүртгүүлэх шинэ зохицуулалт орж ирсэн. Одоо бид шинэ зохицуулалтаар өмнөх хуулийн этгээдүүд нөхөн бүртгэлээр эцсийн өмчлөгчөө мэдүүлж эхлэх ёстой. Харин шинээр компани байгуулж байгаа хуулийн этгээд тухайн үүсгэн байгуулж буй компанийн эцсийн өмчлөгч хэн бэ гэдгийг мэдүүлэх хэрэгтэй болсон. Үүнтэй холбоотойгоор УБЕГ-ын даргын тушаалаар маягт батлуулаад уг маягтын дагуу мэдүүлээд үүнийг улсын бүртгэлийн мэдээллийн санд оруулдаг болсон юм.

Өмнө нь бид хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлд хувьцаа эзэмшигч, үүсгэн байгуулагчийг бүртгэдэг байсан бол одоо хуулийн этгээдийн эцсийн өмчлөгч, анхны үүсгэн байгуулагч, удирдах зөвлөл, төлөөлөн удирдах зөвлөлийн дарга гэх мэт дэлгэрэнгүй байдлаар хуулийн этгээдийн бүртгэлийг бүртгэдэг болсон.

Өөрөөр хэлбэл, 2021 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс өмнө бүх хуулийн этгээд эцсийн өмчлөгчөө мэдүүлж дууссан байх ёстой. Одоогийн байдлаар 2000 гаруй хуулийн этгээд бүртгүүлээд байна. Тэгэхээр бид мэдээллээ хүргэж, хуулийн этгээдүүдэд анхааруулахгүй бол холбоглох хуулийн заалтаа иргэн болон хуулийн этгээд мэдээгүйгээс болоод хуулийн хугацаа өнгөрвөл зөрчлийн хуулиар торгуулна.

-Хуулийн эцсийн өмчлөгчөө хэрхэн мэдүүлэх вэ?

-Мөнгө угаах, болон террозмыг санхүүжүүлэх тухай хуулийн 3.1.6-т зааснаар эцсийн өмчлөгч гэж хэн бэ гэдгийг зааж өгсөн. Энд зөвхөн иргэнийг зааж өгсөн онцлогтой. Тухайлбал, тухайн компанид 25 хувиас дээш хувь эзэмшиж байгаа хуулийн этгээдийн хувьцаа эзэмшигчийг эцсийн өмчлөгчөөр мэдүүлж болно. Тэгэхээр 25 буюу түүнээс дээш хувьцаа эзэмшигч тухайн ашиг орлогыг компанийн тухай хуулиар эцсийн ашиг орлогыг өөрөө хүртэж байгаа гэж үзэж байгаа бол мэдүүлж болно. Эсвэл толгой компаниудтай тохиолдолд холбогдох маягтыг баталсан. Мөн мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэх тухай хуулийн 3.1.6-т зааснаар хувьцаа эзэмшдэггүй, төлөөлөн ямар нэгэн эрхийг хэрэгжүүлдэггүй хэдий  ч ашиг орлогын цаана хүртэж байгаа этгээд байж болно.

Хувьцаа эзэмшигч холбогдох маягт, эцсийн өмчлөгчөө үнэн зөв мэдүүлэх ёстой. Эцсийн өмчлөгчөө мэдүүлээгүй тохиолдолд эрх бүхий этгээд үнэн зөв бөглөөд холбогдох хуулийн этгээдийн тамга, тэмдгээр баталгаажуулаад гарын үсгээ зурж мэдүүлсний дагуу эцсийн өмчлөгчийн мэдээллийг оруулж бүртгэж байгаа.

-Хуулийн этгээдийн эцсийн өмчлөгчөө худал мэдүүлбэл ямар хариуцлага хүлээлгэх бол?

-Хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 10 дугаар зүйлд эцсийн өмчлөгчийн мэдээлэл орсон тохиолдолд 15 хоногт мэдүүлэх ёстой гэж заасан. Мөн Улсын бүртгэлийн хуулийн 14 дүгээр зүйлд мэдүүлгээ гаргаж буй иргэд үнэн зөв мэдүүлэх эрхтэйг сануулсан. Хэрвээ хуурамчаар мэдүүлсэн тохиолдолд зөрчлийн тухай хууль болон эрүүгийн хуулиар хариуцлага хүлээлгэхээр заасан. Монгол Улсад 153 мянган хязгаарлагдмал хариуцлагатай компани  байдгаас 9077 нь гадаадын хөрөнгө оруулалттай компани бий.

–Бүртгүүлэхэд анхаарах зүйл бий юу?

-Хамгийн гол нь 12 маягтын дагуу тухайн хуулийн этгээдийн эрх бүхий этгээд үнэн зөв мэдээллийг тодруулж, бүрэн гүйцэт бөглөх шаардлагатай. Буруу бөглөснөөс болоод буцах асуудал үүсч байгаа.

Э.АРИУН