БНХАУ-аас Монгол Улсад суух Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Цай Вэньруй үүрэгт ажилдаа ороод удаагүй байна. Монголын хоёр хөршийн нэг, Монголын эдийн засгийн харилцааны гол түнш БНХАУ-ын бодлогыг Монголд төлөөлөх хүн гэдэг утгаараа шинэ Элчин сайдаар ямар хүн томилогдон ирсэн нь анхаарал татаж байгаа.

Хятадын зүүн зүгийн Хайлунжа буюу Хармөрөн мужид төрж, бага насаа өнгөрүүлсэн Цай Вэньруй амьдралынхаа ихэнх жилийг Монголд өнгөрүүлсэн өвөрмөц намтартай нэгэн. Монголчууд бидний түүх, соёл, хэв шинжийг сайн мэддэг.  Анх Монголд 1986 онд ирж байжээ. Энэ удаагийн Элчин сайдын томилгоо нь түүний Монгол улсад ажиллах долоо дахь томилгоо юм. Элчин сайдын ажлаа хүлээн авахаар Хятадаас ирээгүй. Ердөө Замын-Үүдээс нийслэл Улаанбаатар руу бууриа сэлгэн иржээ.

Тэрбээр Гадаад харилцааны сайд Д.Цогтбаатартай энэ долоо хоногийн Даваа гаригт буюу хоёрдугаар сарын 3-ны өдөр уулзаж, Жуух бичгийнхээ хуулбарыг гардуулсан бөгөөд одоо Ерөнхийлөгч Х.Баттулгад Жуух бичгээ өргөн барих өлзийт өдрийг сэтгэл догдлон хүлээн суугаагаа илэрхийлсэн. Монгол хэлийг гаргуун эзэмшсэн эрхэм Элчин сайд ярилцлагаа орчуулгагүйгээр өглөө.

БНХАУ-ын Элчин сайд Цай Вэньруй анхны ярилцлагаа news.mn сайт /Д.Нарантуяа/, ТВ2 телевиз /Д.Энхтуяа/, “Өдрийн сонин”-д /Б.Амартүвшин/ өгсөн юм.

Бид ярилцлагаа дэлхий нийтийг түгшээгээд буй коронавирусын тархалтын цаг үеийн байдал, энэ хөнөөлт вирусын эсрэг Хятадын Засгийн газрын зүгээс авч хэрэгжүүлж байгаа арга хэмжээний талаарх асуултаар эхэллээ.

news.mn-БНХАУ-ын эдийн засгийн гол бүсийн нэгд коронавирус тархаад байгаа. Халдвартай тэмцэх тал дээр Хятад улс маш их чармайлт гаргаж байгааг дэлхий нийт харж байна. Энэ онцгой нөхцөл байдал Хятадын эдийн засагт сайн үр дүн авчрахгүй нь тодорхой. Монголын хувьд ч таатай үр дүн авчрахгүй. Гаалийн газрын мэдээгээр сүүлийн хэд хоногт Монголын экспортын гол бүтээгдэхүүн нүүрсний татан авалт буурсан байна. Хэдийгээр одоогоор байдал тодорхойгүй байгаа ч үүнээс үүдэн гарах сөрөг нөлөөллийг бууруулах тал дээр Хятадын удирдлагын зүгээс ямар арга хэмжээ авч байна вэ?

-Бидний ярилцаж байгаа яг энэ цаг үед Хятадын ард түмэн халдварт өвчний эсрэг хатуу тэмцэж байна. Ши Жиньпин дарга биечлэн удирдан зохион байгуулж, Ерөнхий сайд Ли Көчян өвчний тархалттай тэмцэх Төв ажлын хэсгийг удирдан бүх талын ажлыг зохион байгуулж, улс орон даяар тархалттай тэмцэх нэгдсэн системийг шуурхай байгуулан хамгийн цогц, хамгийн хатуу арга хэмжээг аван ажиллаж байна. Бидний авч хэрэгжүүлж байгаа олон арга хэмжээ Олон улсын эрүүл мэндийн дүрэм, шаардлага болон Дэлхийн Эрүүл мэндийн байгууллагын санал зөвлөгөөнөөс хавь илүү давсан. Өвчний тархалтын нөхцөл ээдрээтэй байгаа ч урьдчилан сэргийлэх ажил тасралтгүй ахицтай байна. Вирусын эсрэг вакцин гаргах авах судалгааг эхлүүлсэн бөгөөд халдвартай өвчтөнүүдийг тусгаарлах хоёр эмнэлгийг 8-12 хоногийн дотор барьж дуусган ашиглалтад орууллаа. Уг өвчнөөр халдварласан хүний тоо олон байгаа ч Хятадад халдварын улмаас нас барах магадлал маш бага буюу хоёр хувьтай байна. Нас баралтын түвшин Эбола, H1N1, SARS, MERS зэрэг халдварт өвчинтэй харьцуулахад бага байна. Эдгэрсэн тохиолдолд тасралтгүй нэмэгдэж байгаа бөгөөд нөхцөл байдал сайн тал руугаа эргэнэ гэдэгт итгэлтэй байна. Хятад улс Ши Жиньпин даргаар цөм болгосон ХКН-ын төвлөрсөн зөв удирдлагатай, Хятадын онцлогтой социализм нь том асуудлыг төвлөрсөн хүчээр шийддэг тогтолцооны давуу талтай. Бидэнд энэ халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлж, даван гарах итгэл, чадвар, мөн нөөц бололцоо ч байна.

Урьдчилан сэргийлэх тал дээр Хятад улс юуны өмнө ард түмнийхээ амь насыг, эрүүл мэндийг хамгаалах хариуцлагаа биелүүлэхийн зэрэгцээ дэлхий дахины эрүүл мэндийн аюулгүй байдлыг хамгаалахад олон улсад хүлээсэн үүргээ биелүүлэх болно. Хятадын Засгийн газар өвчний тархалт үүссэн цагаас эхлэн нөхцөл байдалд нээлттэй, ил тод, үүрэг харуцлагатайгаар хандаж, дотоод гадаадад тархалтын талаарх мэдээллийг цаг тухайд нь хүргэж ирлээ.

Мөн ДЭМБ-д өвчний тархалттай холбоотой нөхцөл байдлыг хамгийн түрүүнд мэдэгдэж, вирусын генийн дарааллын талаарх мэдээллийг ДЭМБ болон бусад улс оронтой цаг тухайд нь, санаачилгатайгаар хуваалцаж байна. Одоогийн байдлаар Хятадаас бусад оронд гарсан тархалтын нөхцөл байдал харьцангуй хөнгөн буюу нийт халдварын нэг хувийг эзэлж байна. Мөн Монгол улсад халдварын тохиолдол гараагүй байгаад баяртай байна.

ДЭМБ 2020 оны нэгдүгээр сарын 30-ны өдөр олон улсад онц байдал зарласан нь Хятад улсын халдварын эсрэг хэрэгжүүлж буй арга хэмжээ хангалтгүй гэсэн үг биш. Харин эрүүл мэндийн тогтолцоо сул улс орнуудыг хамгаалах, өвчний тархалтын эсрэг улс орнуудын хүч чадлыг дайчлахын тулд юм.

Монголчууд “Зовох цагт нөхрийн чанар танигдана” гэж ярьдаг. Хятадад халдварт өвчин дэгдсэнээс хойш Монгол улсын Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх, Гадаад харилцааны сайд Д.Цогтбаатар нар БНХАУ-ын Ерөнхий сайд Ли Көчян, Төрийн зөвлөлийн гишүүд, Гадаад хэргийн сайд Ван И нарт Хятад улсыг дэмжиж буйгаа илэрхийлэн захидал илгээж, Монгол улсын Засгийн газар Хятадын талд 200 мянган ам.доллар хандивлалаа. Мөн Монголын улс төрийн намуудын удирдлагууд, найрсаг харилцаатай байгууллагууд, салбар бүрийн төлөөлөл Хятад улсыг дэмжиж буйгаа илэрхийлэн хандив өргөсөөр байна. Монгол нөхдийн сайхан сэтгэл, сайн үйлсийг хараад бидний сэтгэл машид хөдөлж байна. Чин сэтгэлийн талархал илэрхийлье.

Монголын Засгийн газар өөрийн ард түмний амь нас, эрүүл мэндийг хамгаалах дорвитой, цогц арга хэмжээ авч байгаагийн үр дүнд Монгол улсад одоогоор вирусын халдвар бүртгэгдээгүй байна. Энэ ажлын хүрээнд Хятад, Монголын хилийн боомтуудаар зорчих иргэдийн хөдөлгөөнийг хязгаарласан. Хятадын тал үүнийг ойлгож байна. Өвчний эсрэг тэмцэл аажим аажмаар сайжирч, байна, байдал сайжрах хэрээр авсан арга хэмжээг зөөлрүүлж урьдын хэвийн байдалд орно гэдэгт итгэж байна.

Монголчууд уламжлалт Цагаан сарын баяраа тэмдэглэх дөхөж байна. Монголын ард түмэн өвчний аюулгүйгээр, нам тайван байдалд Цагаан сарын баяраа тэмдэглэн өнгөрүүлэхийн ерөөл өргөе.

ТВ2-Элчин сайд тантай санал нэг байна. Монгол улс хандив өгсөн талаарх мэдээний доор хятад хүн “нэг ч монгол хүн энэ өвчнөөр битгий өвдөөсэй” гэж сэтгэгдэл бичиж үлдээсэн байсан. Бид бүгд хамтдаа байж, энэ өвчнийг даван гарах ёстой гэсэн сэтгэл бүх хүнд байна.

-Би бас тэр сэтгэгдлийг харсан. Хятадын ард түмэн монголчуудад ингэж талархаж, баярлаж байгаагаа олон нийтийн сүлжээнд ингэж олноор илэрхийлсэн нь үнэхээр бараг анх удаа, урьд өмнө үзэгдээгүй тохиолдол байлаа. Энэ нь Монголын ард түмэн ямар их сайхан сэтгэл гаргасны хариу юм.

Өдрийн сонин-Монгол орон болон монголчуудын талаарх сэтгэгдлээ хуваалцахгүй юу?

-Монголд анх ирснээс хойш бараг 30 жил өнгөрчээ. 1986 оноос хойш Монголд ажиллаж, амьдарсан нийт хугацаа нь 19 жил юм. Монгол бол өргөн уудам сайхан нутагтай, аялал жуулчлалд тохирсон газар нутагтай. Монголын ард түмэн элэгсэг дотно, зочломтгой, шулуун шударга, авьяас билигтэй. Ийм сайхан ард түмний дунд ажиллаж, амьдрахад ихэд таатай байна.

news.mn-Та өмнө нь Монголд нэг биш удаа томилогдон ажиллаж байсан, Монголын зан заншил, хэл, соёлыг сайн мэддэг дипломатч. Харин одоо Элчин сайдаар томилогдон ажиллаж эхэллээ. Элчин сайдаар томилогдоод хийх хамгийн эхний ажил тань юу байх бол.  Мөн урт хугацаанд хэрэгжүүлэх ажлын төлөвлөгөөнөөсөө хуваалцахгүй юу?

-Юун түрүүнд Хятадын Засгийн газраас Монгол улстай харилцахад баримталдаг төрийн бодлогыг яг хэрэгжүүлнэ. Хятадын Засгийн газар Монгол улстай харилцах харилцаагаа цаг ямагт чухалчилж, Иж бүрэн старатегийн түншлэлийн харилцааны бодлого бол тов тодорхой тууштай байна. Харилцан бие биеэ хүндэтгэж, харилцан итгэлцэж, улс төрийн харилцан итгэлцлийн түвшинг дээшлүүлнэ. Хоёрдугаарт, бие биенийхээ хамгийн том эрх ашгийг харилцан дэмжинэ. Гуравдугаарт, харилцан ашигтай, хүртээмжтэй хамтын ажиллагааг хөгжүүлнэ. Хамгийн гол нь харилцаа, хамтын ажиллагаа ард түмэнд хүртээмжтэй байх учиртай. Төрийн харилцаа ард иргэдийн харилцаанаас эхэлдэг. Харилцаа бол бие биенээ ойлгохоос эхэлдэг гэж хятадууд хэлдэг. Ийм учраас хоёр ард түмний харилцааг улам бэхжүүлэхийн төлөө ажиллана.

Мөн бүс олон харилцааг бэхжүүлэх хэрэгтэй байна. “Бүс ба зам” санаачилгын хүрээнд хоёр улсын хөгжлийн стратегийг илүү их уялдуулан, зохицуулах шаардлага байна. “Бүс ба зам”-ын хүрээнд бодит ажил, бодит хамтын ажиллагаа эхлүүлэх нь зүйтэй.

ТВ2-Олон жил Монголд ажиллаж байсан, Монголын нөхцөл байдлыг сайн мэдэх хүний хувьд БНХАУ, Монгол улсын эдийн засгийн харилцаанд шинэ алхам хийх байх гэж харж байна. Ямар шинэ алхмууд хийх вэ?

-Манайх хоёр улс бол хөрш учраас худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагаа хөгжүүлэхэд илүү давуу талтай. Сүүлийн жилүүдэд манай хоёр орны худалдаа, хамтын ажиллагаа эрчимтэй хөгжиж ирлээ. Өнгөрсөн 2019 оны байдлаар хоёр орны нийт худалдааны эргэлт 900 мянган ам.доллар хүрлээ. Энэ 2020 онд нэг сая ам.долларт хүргэх зорилттой байна. Эдийн засгийн хамтын ажиллагааг хөгжүүлэхдээ Хятад-Монголын хамтын ажиллагаанаас гадна, Хятад, Монгол, Орос гэсэн гурван талын хамтын ажиллагааг мөн багтаан тооцож байна. Хоёр талын хамтын ажиллагааны хувьд дэд бүтцийн чиглэлд илүү их хамтран ажиллах шаардлага ч байна, хэрэгцээ ч байна, бололцоо ч байна. Мөн шинэ салбар, шинэ орчинг бий болгох хэрэгтэй байна. Өнгөрсөн онд Хятад-Монголын хооронд Хил орчмын худалдааны чөлөөт бүс байгуулах гэрээг байгууллаа. Цаашид энэ хэлэлцээрийг бодит ажил болгож чадвал хоёр орны эдийн засгийн хамтын ажиллагаанд шинэ боломжийг нээх болно. Монгол бол мал аж ахуйн орон. Мал аж ахуйн бүтээгдэхүүн боловсруулах, худалдаалах чиглэлийн хамтын ажиллагаа чухал байна. Мөн уул уурхайн салбар байна. Монгол бол байгалийн баялаг ихтэй, бид хөрш орон учраас тээврийн асуудлыг дөхөмөөр шийдэх давуу талтай. Дээр нь Хятадын өргөн зах зээл байна. Байгалийн баялгийг боловсруулах, нэмүү өртөг шингээсэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж, Монголын ард түмэнд илүү их ашиг тусыг хүртээх чиглэлд хамтран ажиллахад чухал байна.

news.mn-“Бүс ба зам” санаачилгын хүрээнд БНХАУ-тай хөрш зэргэлдээ болон бүс нутгийн орнууд идэвхтэй хамтран ажиллаж, үр шимийг нь хүртэж байна. Харин Монгол улсын тухайд Орос, Монгол, Хятад гэсэн гурван улсын Эдийн засгийн коридор төслөөр холбогдож байна. Одоогоос дөрвөн жилийн өмнө Гурван улсын Эдийн засгийн коридорын хүрээнд хэрэгжүүлэх дэд бүтцийн томоохон төслүүдээ тохирсон ч гүйцэтгэл хангалтгүй байгаа. Гурван улсын эдийн засгийн коридорын төслүүдийг хэрэгжүүлэх ажил ямар шатандаа байна вэ?

-“Бүс ба зам” бол нэг талын буюу зөвхөн Хятадын бодлого биш. Энэ бол олон улсын, бүс нутгийн интеграцчиллыг хөгжүүлэх том төсөл. Зөвхөн Хятадад ашигтай төдийгүй үүнд оролцож байгаа бүх улсад ашигтай. “Бүс ба зам”-ын гол үзэл санаа бол хамтаар ярилцаж зөвлөлдөж, үр ашгийг хамтаар хүртэх юм. “Бүс ба зам”-ын хүрээнд нийт зургаан коридор байгуулахаар тусгагдсаны нэг нь Хятад, Монгол, Оросын Эдийн засгийн коридор юм. Нэлээд олон төсөл хэрэгжүүлэхээр яригдаж байгаа. Түүний дотор дэд бүтцийн төслүүд чухал байр суурь эзэлж байна. Төмөр замын, авто замын төсөл, боловсруулах үйлдвэрийн төсөл, чөлөөт худалдааны чиглэлээр хамтрах зэрэг олон төсөл байна. Эдгээр төслийг гурван тал нухацтай яриад ойрын үед хэрэгжүүлж эхлэх нь аль аль талдаа ашигтай байна.

ТВ2-Монгол улсад Хятадын хөрөнгө оруулалттай олон аж ахуйн нэгж уул уурхай, дэд бүтцийн салбрт ажиллаж байна. Харин  аж үйлдвэр, тэр тусмаа боловсруулах аж үйлдвэрийн хөрөнгө оруулалт хангалтгүй байна. Энэ байдлыг засахын тулд Хятадын засгийн газрын зүгээс дэмжлэг үзүүлнэ гэдэгт итгэж байна.

-Монгол улс үндэсний аж үйлдвэр хөгжүүлэх бодлого баримталж, зарим арга хэмжээг авч байгааг Хятадын тал дэмжиж байгаа. Уул уурхай, байгалийн баялгаас олсон ашгаар боловсруулах аж үйлдвэр хөгжүүлэхийг бид дэмжиж ажиллахад бэлэн. Хятадад өндөр технологи, техник, санхүүгийн боломж байна. Монголд нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, боловсруулах үйлдвэрийг хөгжүүлэхэд Хятадын тал цаашид илүү анхаарал хандуулах болно.

Өдрийн сонин-БНХАУ болон Монгол Улсын харилцааг шинэ шатанд гаргахын тулд талууд юун дээр анхаарч ажиллах ёстой гэж та бодож байна вэ?

-Бидний харилцаа өндөр түвшинд хүрч байна. Энэ харилцаа цаашид өргөжин хөгжих ирээдүйтэй. Харилцааг цаашид хөгжүүлэхийн тулд Монгол улсын Гадаад харилцааны сайд Д.Цогтбаатарын хэлсэнчлэн үлгэр жишээч харилцааг хадгалж хөгжүүлэхийн тулд улс төрийн хувьд харилцан итгэх итгэлцлийг нэмэгдүүлэх хэрэгтэй. Хоёрт, энэ харицлааг урт удаан хугацаанд хөгжүүлэхэд тусалдаг эдийн засгийн хамтын ажиллагааг түлхүү хөгжүүлэх хэрэгтэй. Гуравт, ард иргэд хооронд харилцаа, бие биенээ танин мэдэх үйл явцыг дээшлүүлж бататгах хэрэгтэй байна. Ард иргэд бие биенээ танин мэдэхэд сүүлийн жилүүдэд их ахиц гарсныг би сая ирээд харлаа. Энэ бол маш сайн. Мөн олон улсын өмнө хүлээсэн үүргээ биелүүлэх, харилцан бие биедээ тусалж, олон улсын тавцанд байр сууриа уялдуулж зохицуулах хэрэгтэй байна.

news.mn-Сүүлийн 2-3 жилд Хятадын сонгодог уран зохиолыг Монголын уншигчдад таниулах, кино урлагийг Монголын телевизүүдээр нэвтрүүлэх зэргээр соёлын харилцаа эрчимтэй явж байна. Гэвч дан нэг улсын соёлын контентыг телевизээр түлхүү гаргахад олон нийтийн зүгээс дургүйцэх хандлага ажиглагддаг. Энэ хандлага Өмнөд Солонгосын олон ангит кинонуудын тухайд ч ажиглагддаг. Манай хоёр улс түүх, соёлын урт удаан жилийн түүхтэй. Энэ түүхийг харуулсан хамтарсан соёлын контент бүтээх замаар энэ хандлагыг зөөллөх боломж харагддаг. Энэ тал дээр таны бодлыг сонсмоор байна?

-Энэ бол чухал сэдэв. Манай хоёр ард түмэн өнө удаан жилийн түүхтэй. Хоёр ард түмэн сэтгэл зүйн хувьд их ойрхон байдаг, бие биенээ ойлгоход амар, бидний соёл иргэншилд ижил төстэй зүйл олон байна. Тийм учраас таны хэлсэн чиглэлд хамтран ажиллаж, хамтын бүтээл хийхэд бидний зүгээс дэмжих болно.

ТВ2-Монгол оюутнуудыг Хятад улсад сургах таван жилийн хөтөлбөр дуусч байна. Хятадад сурч боловсрол эзэмших хүсэлтэй монгол залуус олон болсон байна. Энэ хөтөлбөр үргэлжлэх үү?

-Хоёр улсын өргөн ирээдүйтэй харилцаа, хамтын ажиллагааг цаашид хөгжүүлэхэд бие биеэ мэддэг, ойлгодог боловсон хүчин маш чухал. Хятадад боловсрол эзэмшсэн монголчуудын тоо нэмэгдэж байгаа нь харилцааг хөгжүүлэхэд их тус дэм болж байна. Боловсролын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэхийг Хятадын тал чухалчилж байгаа. Одоогоор жил бүр 220 оюутан Хятадын Засгийн газрын тэтгэлэгт хамрагдаж байна. БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпин 2014 онд Монгол айлчлахдаа Монголын 1000 оюутныг Хятадад сургана гэж амалсан. Энэ амлалт амжилттай хэрэгжиж дууслаа. Цаашид хамтын ажиллагааг үргэлжлүүлэх яриа хэлцээ яг явж байна. Удахгүй сайхан мэдээ дуулгана гэдэгт итгэж байна.

ТВ2-Та Монгол хэл сурч, Монгол улсад олон удаа томилогдон ажилласан хүн. Яагаад монгол хэл сонирхон судлах болсон бэ? Монгол хэлний том мэргэжилтний хувьд монгол хятад хэлнээ зохиол бүтээл орчуулж байсан уу?

-Монгол улсын ачаар, Монголын гайхамшигтай багш нарын ачаар би монгол хэл, монгол хэл бичиг сурч эзэмшсэн. Монголын утга зохиол, уран зохиолыг унших дуртай. Бие биений уран зохиолыг манай хоёр орон өөр өөрсдийн хэл рүү хөрвүүлэх нь чухал. Одоогоор Монголын зарим уран зохиолыг хятад хэл рүү орчуулжээ. Тухайлбал, Бээжингийн Их сургуулийн багш Дулаан гуай монгол шүлгийн түүврийг орчуулсан. Хятадын зарим зохиолыг ч монгол хэл рүү орчуулсан. МУИС-ийн багш М.Чимэдцэеэ гуай Хятадын олон номыг монгол хэл рүү орчуулсныг бид мэднэ. Күнзийн сургааль, Сүнзийн цэргийн номлол гэх мэт. Цаашид Монголын ард түмний тухай ойлголтыг нэмэгдүүлэх зорилгоор Монголын ном, бүтээлүүдийг хятад хэл рүү хөрвүүлэх ажлыг илүү дэмжинэ. Монгол хэлийг сурах болсон тухайд, тухайн үед монгол хэлний ангид сурах оюутнуудыг орос хэл сурсан хүүхдүүдээс сонгон авч байсан. Миний өссөн Хар мөрөн мужид дунд сургуульдаа орос хэл үздэг байлаа. Тиймээс намайг монгол хэлний ангид хуваарилсан. Монгол хэлний дуудлагыг сурахад анх их амаргүй байсан даа. Монголын сор болсон сайхан багш нараар монгол хэл заалгасан. Чой.Лувсанжав, Ш.Чоймаа гээд багш нараар монгол хэл заалгасан. Багш нарынхаа ачийг Монголд хийх ажлаараа хариулна.

-Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа

-Та бүхэнд ч мөн баярлалаа. Та бүхнээр дамжуулан Монголын ард түмэн чин сэтгэлийн мэндчилгээ дэвшүүлье.

Гэрэл зургийг Н.БАТМӨНХ