Хуулийн байгууллагын "янаглан хорлолт" цаашид үргэлжилнэ

2016 оны сонгуульд үнэмлэхүй ялалт байгуулсан Монгол Ардын нам хоёр дахь залуу гишүүнээ явуулах шийдвэрийг өчигдөр гаргав. Үнэмлэхүй ялалт байгуулж, МАН-аас 65 гишүүн анх тангараг өргөж байсан бол үүнээс хоёр нь өргөсөн тангаргаасаа няцаж, хоёул хуулийн байгууллагад дуудагдсанаар бүрэн эрхээ дуусгаж чадахааргүй болов.

МАН-ын хамгийн залуу гишүүн гэгдэж байсан УИХ-ын гишүүн асан Д.Гантулга хүчингийн хэрэгт холбогдож, асуудал хурцдаж 2018 оны зургадугаар сард өөрийнх нь хүсэлтээр гишүүний бүрэн эрхээсээ нь чөлөөлсөн юм. Одоо тэрбээр хорих ял эдэлж буй.

МАН Н.НОМТОЙБАЯРЫГ АВЧ "ҮЛДСЭН"

Жил гаруй хугацааны дараа ийнхүү бас нэг залуу гишүүнээ бүрэн эрхээс нь түдгэлзүүлэв. Улсын Ерөнхий прокурор 2020 оны нэгдүгээр сарын 27-ны өдөр УИХ-ын гишүүн Н.Номтойбаярыг гурван асуудлаар бүрэн эрхээс нь түдгэлзүүлэх санал гаргасан. Чухам түүнээс хойш УИХ-ын Халдашгүй байдлын дэд хороо хуралдах гэж багагүй хугацаа алдсан. Багагүй хугацаа алдаж, УИХ-ын тухай хуульд заасан гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх саналыг 48 цагийн дотор хэлэлцэх хуулийг зөрчиж, ирц бүрдэхгүй байна гэсэн шалтгаанаар хойшлуулсаар хуралдаж, УИХ-ын гишүүн Н.Номтойбаярын бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх нь зүйтэй гэсэн шийдвэр гаргав. Үүний дараа Хууль зүй, Төрийн байгуулалтын байнгын хороод хуралдаж, түүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэхгүй гэсэн шийдвэр гаргасныг өчигдөр УИХ-ын чуулганаар хэлэлцсэн. УИХ-ын чуулганы хуралдаанаар МАН-ынхны үнэн царай илчлэгдэж, нууц санал хураалтаар Н.Номтойбаярын бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэхийг дэмжсэн. Гэвч тогтоолоо батлах гэтэл нууцаар Н.Номтойбаярыг явуулахыг дэмжсэн гишүүд саналаасаа зөрж, ойлгомжгүй байдал үүссэн учраас Н.Номтойбаяр гишүүнээсээ чөлөөлөгдөх хүсэлтээ УИХ-ын даргад өгөв. Гэвч МАН-ын Н.Номтойбаярыг бүр явуулахыг хүсээгүй бөгөөд шалгуулаад, буруугүй гэдгээ нотолж чадвал эргээд хүрээд ир хэмээн түдгэлзүүлэх шийдвэрийг гаргасан юм.

Ингэхдээ чуулганы хуралдаан оролцсон МАН-ын гишүүдийн хувьд Н.Номтойбаярыг түдгэлзүүлэхийг дэмжээгүй. Үнэмлэхүй олонх ч гэсэн энэ парламентад ШИНЭ хоёр, АН-ын зургаа, бие даагч 1, МАХН-аас 1 гэсэн гишүүд бий. Тэгвэл Н.Номтойбаярын бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх санал хураалт нууцаар явсан ч 28:32-ын харьцаатайгаар түүнийг түдгэлзүүлэхийг дэмжсэн. ШИНЭ намын хоёр, АН-ын зургаан гишүүн түүнийг түдгэлзүүлэхийг дэмжсэн учраас тооны хувьд МАН "ялагдаж", Н.Номтойбаярын бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэхээр болсон. Угтаа бол 64 гишүүнтэй МАН-д Н.Номтойбаярыг авч үлдэх боломж нь 100 хувь байсан. Гэхдээ гишүүдийн хувьд энэ удаад шалтгаантай, шалтгаангүйгээр хуралдаа суугаагүйн гавьяагаар Н.Номтойбаярын бүрэн эрхийг түдгэлзүүллээ.

2020 оны сонгууль хаяанд ирж ердөө дөрвөн сарын дараа энэ парламентын бүрэн эрхийн хугацаа дуусгавар болно. Ийм цаг үед Ерөнхий прокурор Н.Номтойбаярын бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх санал оруулж ирсэн нь ч цаанаа учиртай. Сонгууль ойртсон, том тойргоор сонгуулиа явуулах гэж байгаа энэ үед эрх баригчид ч хоорондоо “хэмлэлддэг” зарчмаар түүнийг явуулж байна. Магадгүй сонгуулийн жил байсан бол Н.Номтойбаярын бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх асуудал орж ирэхгүй, тэр ч явахгүй байсан болов уу. Ц.Нямдорж сайдын хэлсэнчлэн МАН-ынхан Н.Номтойбаярыг хамгаалах биш янаглан хорлолоо. Сайд байхдаа мөнгө завшсан, мөрдөн байцаалтын нууц задруулснаас нь өөр асуудлаар Н.Номтойбаярыг шалгах вий гэсэн гишүүдийн болгоомжлол нь учиртай биз ээ.

Үнэн хэрэгтээ Н.Номтойбаярын бүрэн эрхийг түдгэлзүүлж байгаа нь 2020 оны сонгууль угтсан олон хуйвалдаан, зөрчилдөөний эхлэл нь. Яг ийм байдлаар МАН-ынхны ЖДҮ-ээр нь, АТГ-д шалгагдаж байгаа хэргээр нь шил дараалаад оруулж ирэх нь тодорхой болов гэх яриа улс төрийн хүрээнд гарч эхэлж. Угаасаа ч яллагдагчаар татагдаад гэм буруугаа хүлээчихсэн Б.Батзориг гишүүн, түүний араас бүрэн эрхээсээ түдгэлзүүлэх ЖДҮ-чин Б.Ундармаа, Г.Солтан гээд хөвөрч өгнө. Чухам энэ улс төрөө МАН даана гэж Н.Номтойбаярыг явууллаа. Харин сонгууль хүртэл 76-уулаа тангараг өргөсөн энэ парламент хэдүүлээ үлдэж, бүрэн эрхээ дуусгавар болгох бол.

Ш.ЧИМЭГ