Монгол Улсын долоо дахь парламент түүхэн шийдвэрийн эзэд боллоо. Гурван ч парламент дамжин яригдаж Монгол Улсын Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл таван сарын турш тасралтгүй хэлэлцэгдсэний дүнд  өчигдөр /2019.11.14/ 63 гишүүний дэмжлэгтэйгээр батлагдлаа.

Хэдийгээр эцэг хуулийг УИХ дахь МАН-ын бүлэг дангаараа шахам баталсан ч хэлэлцүүлгийнх нь эцсийн шат хүртэл Ардчилсан намын зөвлөлийн долоон гишүүн парламентын засаглалаа бэхжүүлэн төгөлдөржүүлэх, шүүх засаглалыг хараат бус тогтолцоотой болгох, хариуцлагаа ч үүрдэг хүчтэй Ерөнхий сайдын засаглалтай болгохын төлөө бүтэхээс нь бүтэхгүйг нь хүртэл явж, зарчимдаа үнэнч зогслоо.

Үр дүнд нь засаглалын тогтолцоонд үүсээд байсан зөрчлүүд засагдах боломж бүрдэж, УИХ нь Засгийн газраа барьцаалдаг өнгөрсөн жилүүдийн алдаа 2020 оны тавдугаар сарын 25-наас эцэслэгдэх боллоо.

Байгалийн баялгийн өгөөжийн дийлэнхийг ард түмэн хүртдэг байх, нийгмийн баялгийн тэгш хуваарилалтыг бий болгох, УИХ-ын гишүүн өргөсөн тангаргаасаа няцвал эгүүлэн татах, 39-ээс дээш гишүүн хууль хэлэлцэн баталдаг байх, Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн улсын нэгдсэн төсвийн төслийг УИХ-ын гишүүд орвонгоор нь өөрчилж, засвар хийдгийг хязгаарлах, Дархан, Эрдэнэтийг хот болгон хөгжүүлэх зэрэг заалтууд туслаа. Үндсэндээ өнгөрсөн 30 жилийн алдаанаасаа сургамж авч, ардчилсан тогтолцоогоо боловсронгуй болгохын төлөө чадах ядахаараа хамтдаа зүтгэлээ.

Улсаа дэлхийтэй хөл нийлүүлэн хөгжүүлэхийн төлөөх суурийг тавьж чадлаа.

Монгол Улсын Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулахад эхийг нь боловсруулсан УИХ-ын гишүүн Д.Лүндээжанцан ачааны хүндийг үүрч, УИХ-ын 75 гишүүнээс гадна Ерөнхийлөгч, Засгийн газар, хуульчдын баг оролцож, УИХ-аас байгуулагдсан ажлын хэсэг голыг нь нугаллаа.

Мөн энэхүү өөрчлөлтийг хийхийн өмнө УИХ-аас судалгаа хийж, зөвлөлдөх санал асуулга зохион байгуулж, улс орон даяар хэлэлцүүлэг өрнүүлсэн байдаг. Давхардсан тоогоор 5.4 сая санал иргэдээс хүлээн авсан бол эрдэм шинжилгээний хэд хэдэн хурал хийж, Үндсэн хууль судлаач, эрдэмтэд, Үндсэн хууль тогтоогчдын санал, дүгнэлтийг авсан юм.

МОНГОЛ УЛСЫН ҮНДСЭН ХУУЛЬД ОРУУЛСАН НЭМЭЛТ, ӨӨРЧЛӨЛТ

• Намыг Монгол Улсын сонгуулийн эрх бүхий иргэдийн 1 хувиас доошгүй иргэд эвлэлдэн нэгдэж байгуулна. Намын зохион байгуулалт, үйл ажиллагааны журам, төрөөс санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх эсэхийг хуулиар тогтооно.
• Ерөнхийлөгч Үндсэн хуулийн 39 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасны дагуу “Ерөнхий сайдыг томилох саналыг УИХ-д анх оруулснаас хойш 45 хоногийн дотор,  эсвэл 43.1-д “Ерөнхий сайдыг огцруулснаас” эсвэл Ерөнхий сайдыг огцорсонд тооцсоноос хойш 30 хоногийн дотор Ерөнхий сайдыг томилоогүй бол УИХ-ыг тараах шийдвэр гаргана. Шийдвэр гаргаснаас хойш УИХ 10 хоногийн дотор шинэ сонгууль зарлана. Шинэ сонгууль явагдаж дуустал УИХ бүрэн эрхээ эдэлнэ.
• Шүүхийн сахилгын хороо ажиллана.
• Монгол Улс өөрийн тусгаар тогтнол, нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдлыг үгүйсгэх аливаа оролдлогыг үл зөвшөөрөх бөгөөд мөнхүү зорилгоор ард нийтийн санал асуулга явуулахыг хориглоно.
• УИХ-ын гишүүн Үндсэн хууль зөрчсөн бол УИХ-ын гишүүнээс эгүүлэн татна.
• Монгол Улсын иргэдэд өмчлүүлснөөс бусад газар, түүнчлэн газрын хэвлий, баялаг ой, усны нөөц, ан амьтан төрийн, нийтийн өмч мөн. Газрын хэвлийн баялгийн үр өгөөжийг Үндэсний баялгийн санд төвлөрүүлж шударга хүртээхэд чиглэнэ.
• УИХ-ын сонгуулийн журмыг хуулиар тогтооно. УИХ-ын ээлжит сонгуулийн явуулахын өмнө хуульд өөрчлөлт оруулж, батлах, өөрчлөлт оруулахыг хориглоно.
• УИХ бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх боломжгүй гэж нийт гишүүний 3/2 үзэж, эсвэл Ерөнхийлөгч УИХ-ын даргатай зөвшилцөж санал гаргасан бол УИХ-ын гишүүний 3/2-оор шийдвэрлэнэ.
• Улсын төсвийг батлахдаа Засгийн газрын өргөн мэдүүлснээс бусад зарлагыг нэмэгдүүлж үл болно.
• Ерөнхийлөгч, УИХ-ын гишүүн, Засгийн газар хууль санаачлах эрх эдлэх бөгөөд хүрээ хязгаарыг хуулиар тогтооно.
• Ерөнхийлөгчөөр 50 нас хүрсэн, сүүлийн 5-аас доошгүй жил эх орондоо байнга оршин суусан Монгол Улсын уугуул иргэнийг зөвхөн нэг удаа сонгоно.
• Засгийн газар Ерөнхий сайд, гишүүдээс бүрдэнэ. Ерөнхий сайд болон Засгийн газрын 4-өөс илүүгүй гишүүн УИХ-ын гишүүн байж болно.
• Монгол Улсын Ерөнхий сайд Засгийн газрын бүтэц бүрэлдэхүүн, түүнд өөрчлөлт оруулах төслийг Ерөнхийлөгчтэй зөвшилцөн УИХ-д өргөн мэдүүлнэ.
• Засгийн газрын гишүүнийг УИХ Ерөнхийлөгчид танилцуулснаар Ерөнхий сайд томилж, чөлөөлж, огцруулна. Засгийн газрын гишүүн УИХ-д тангараг өргөнө.
• УИХ-ын гишүүдийн 4/1-ээс доошгүй нь Ерөнхий сайдыг огцруулах саналыг тавьсан бол УИХ хэлэлцэж, 10 хоногийн дотор шийдвэрлэнэ. УИХ-ын нийт гишүүд хэлэлцэн дэмжвэл тогтоолыг баталж, Ерөнхий сайдыг огцорсонд тооцно. Ерөнхий сайд огцорвол Засгийн газар огцорсонд тооцно. Шинэ Ерөнхий сайдыг 10 хоногийн дотор томилно
• Г.ХОРОЛ