Эрүүл мэнд эм, эмнэлгийн тухай хуулийг ирэх намрын УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэхээр өргөн бариад байгаа. Энэ хуулийн төслийн талаар УИХ-ын гишүүн Д.Очирбаттай уулзаж ярилцлаа.

-Хүн амын эрүүл мэндийн асууд­лыг хурцаар шүүмжлэх болсон энэ цаг үед эрүүл мэнд эм, эмнэлгийн тухай хуулийг хэлэлцэх нь. Та төрийн түшээгийн хувьд төдийгүй эмч хү­нийхээ хувьд хуулийн төслийн ту­хайд юу хэлэх вэ?

-УИХ-ын хаврын чуулган завсар­ла­хаас өмнө Эрүүл мэнд, эм, эм­нэ­лэ­гийн тухай хуулийн төслийг өргөн барьсан. Тиймээс эмнэлгүүдээр явж эмч мэргэжилтэнүүдтэй уулзах төлөв­лө­гөөтэй байна.Би өөрөө эмч хүн учраас эрүүл мэндийн байгууллагын асуудалд нухацтай хандаж бодитой авч хэлэлцэнэ гэж бодож байгаа. Эрүүл мэндийн салбар өнөөг хүртэл хуучин социализмын үеийн тогтолцоогоор явсаар ирсэн ганц салбар. Өнөөдөр өвчтөн оношилгоо хийлгэе гэхээр багаж төхөөрөмж нь дэлхийн эрүүл мэндийн хөгжлөөс 20-30 жилээр хоцрогдчихоод байна. Монголд сайн эмч нар байгаа боловч эрүүл мэндийн салбар ерөнхийдөө хоцрогдсон байна. Тэгсэн хэрнээ жил ирэх тусам эрүүл мэндийн салбарт төсөв нэмэгдэж байгаа гэж хэлдэг. Гэтэл тэр мөнгийг аймаг сумдын 300 гаруй эмнэлгийн байрны засвар, гэрэл дулааны төлбөрт зарцуулаад өнгөрдөг. Яг үнэндээ иргэнийхээ эрүүл мэнд, оншилгоо, шинжилгээний багаж хэрэгсэлд огт мөнгө төсөвлөхгүй бай­на. Тийм учир эрүүл мэндийн байгуул­лагын цогц шинэчлэлийн асуудлы­г яриг­дах хэрэгтэй. Үүнийг дагаад эрүүл мэндийн даатгалын асуудал сө­хөг­дөх байх. Монгол Улсын иргэн бүр эрүүл мэндийн даатгалд бүрэн хам­­рагд­сан хэрнээ иргэний эрүүл мэн­дийг хамгаалах талаар хийсэн зүйл мэдрэгдэхгүй, иргэдийн татварт төлсөн мөнгө өөр зүйлд зарцуулагдаад дуусч байх жишээтэй. Тэгэхээр эрүүл мэндийн сан байгуулах, тус санд цугларсан хөрөн­гөөр иргэдэд чанартай сайн үйлчилгээ үзүүлсэн эмнэлэгт хөрөнгө оруулж сайн үйлчилгээг худалдаж авдаг тогтолцоонд шилжих хэрэгтэй. Монголд 360 гаруй эмнэлэг байна, Гэтэл зах зээлийн нийгэмд эдгээр эмнэлгүүдийн аль нь ч дампуураагүй байгаад байдаг, Гэхдээ эмчилгээ нь сайжирч дэлхийн түвшинд ойртож байгаа зүйлгүй улсын төсвөөс тэжээгдээд үлгэн салган тогтоод л байна. Тэгэхээр улсынх, хувийн гэж ялгалгүй аль сайн үйлчилгээ үзүүлж эм­чилж чадаж байгаа эмнэлэг эрүүл мэн­дийн сангаас үйлчилгээ худалдаж авдаг байхаар хуульчлах учиртай. Үүний дагуу шалгараад үлдэж чадсан нь үр­гэлж­лээд ажиллавал эрүүл мэндийн салбар сайжрах ёстой юм.

-Монголд дутмаг байдаг оншил­гооны төвүүдийг ямар журмаар бай­гуу­лах бол?

-Зөвхөн оншилгооны төв гэлтгүй эмнэлгийг ч гэсэн  дүүргийн, аймгийн, гэх зэргээр шатлалаар нь зэрэг тогтоох юм. Дэлхийн стандартад нийцсэн он­шил­гооны төв байгуулах хэрэгтэй бай­на. Энэ асуудалд эрүүл мэндийн яам ан­­хаарал хандуулах хэрэгтэй. Түүнээс биш яам ямар ч ажил санаачлахгүй унтаа байж болохгүй. Салбарынхаа төлөө сэтгэл зүрх гаргахгүй, аливаа асуудалд дамжуулагчийн үүрэг гүйцэтгээд, тэр асуудал нь бүтвэл гавъяаг нь үүрээд бүтэхгүй бол хаядаг сэтгэлгээг цогцоор нь шинэчлэх ёстой. Эрүүл мэндийн яамны хөшүүн хойрго байдал, байнга шүүмжлэлд өртдөг ажил хэрэгч бус уур амьсгалыг эвдэх ёстой.

-Хувийн хэвшлийн эмнэлгүүдэд то­ног төхөөрөмж сайтай, үүнийхээ да­­гуу дэмжлэг аваад ажиллахаар, улсын харъяанд байдаг хэдэн жи­жиг эмнэлгүүд хөлд нь чирэгдэж дам­пуу­рах юм биш үү?

-Сум, сум дундын эмнэлэг, аймаг , аймаг дундын эмнэлэг, дүүрэг, дүүрэг дундын эмнэлэг гэсэн шаталсан хэлбэртэй байна гэж яриад байгаа. Сум дүүргийн эмнэлгийг нийгмийн эрүүл мэндийг чиглэлд үйлчилгээ үзүүл­дэг болгоё гэж байгаа юм. 5-6 мянган хүнтэй сумын эмнэлгүүд  эзгүй шахам байдаг. Тэгэхээр нийгмийн эрүүл мэн­дийн санхүүжилтэд тулгуурлаад урьд­ч­лан сэргийлэх чиглэл рүү нь хөг­жүүлэх хэрэгтэй байна.  Харин хоёр дахь шатлалын эмнэлэг гэхээр дүүрэг, аймгийн эмнэлгүүд байна. Эдгээр эм­нэ­лэгт өвчтөнүүд долоо хоног хэв­тээд дөнгөж анхан шатны эмчилгээ хийл­гээд гардаг, дараа нь томоохон эмнэ­лэгт эмчлүүлэх хэрэгтэй болдог. Уг асууд­лыг зогсоож хоёрдугаар шатлалын эм­нэл­гүүдэд иж бүрэн үйлчилгээ үзүүл­дэг тогтолцоонд шилжүүлье гэж байг­аа. Гуравдугаар шатлалын эмнэлэг буюу улсын томоохон эмнэлгүүдийг өвч­нийг оношлоод, судлаад шинжлэх ухааны судалгаа хийх, хоёр дахь шат­ны эмнэлгүүдэд мэргэжлийн тус­ла­л­цаа үзүүлэх шаардлагатай бай­на. Хүмүүс өрхийн, дүүргийн эмнэл­гээсээ илүү клиник эмнэлгүүдэд үзүүлэх сонирхолтой болж. Дүүргийн эм­нэлгүүдийн багаж тоног төхөөрөмж үнэхээр хоцрогдсон байна.Тиймээс хоёр­дугаар шатны эмнэлэгт оношлогоог нарийвч­лан хийдэг болох учиртай.

-Энэ төвүүдийг байгуулахад санхүү­гийн асуудлыг яаж шийдэх бол?

-Ямар ч ажлыг хийхэд санхүүгийн асуудал гардаг. Энэ талд мөнгө байхгүй гээд хөшүүн хойрго царайлаад суугаад байвал аль ч ажил урагшлахгүй. Тэгс­нээс дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 5-7 хувийг эрүүл мэндийн салбартаа зориулдаг болох хэрэгтэй. Одоогоор манай улс гурав хүрэхгүй хувийг зар­цуул­даг. Орж ирж байгаа мөнгө нь ир­гэ­ний эрүүл мэндийн үйлчилгээнд бус, барилгын засварт тарамдаад дуусдаг.

-Эрүүл мэндийн даатгал байнга төл­дөг ч төлсөн мөнгөнийхөө хэм­жээнд үйлчилгээ авч чаддаггүй. Энэ талд ямар зохицуулалт хэрэгтэй вэ?

-Эрүүл мэндийн даатгалын сис­те­мийг тэр чигээр нь өөрчлөх хэрэгтэй. Эмнэлэгт хэвтэхэд даатгалд төлсөн мөнгөнийх нь  хэдхээн хувь нь л өвч­төнд зориулагддаг. Хамгийн гол нь нийгтийн эрүүл мэндийн чиглэл рүү анхаарал хандуулж иргэнийг өвдөхөөс нь өмнө урьдчилан сэргийлж байх нь зүйтэй. Мөн эмнэлэгийн багаж тоног тө­х­өөрөмжийг нь сайжруулж өгөх, тө­рөөс ард түмний эрүүл мэндийн тө­лөө хариуцлага үүрэх ёстой. Энэ асууд­лыг хэрэгжүүлсний дараагаар эмч ­нарын ёс зүй, хариуцлагын талд өн­дөр шаардлага тавих шаардлагатай юм. Эмнэлэг тариалан эрхлэхгүй, үйлдвэр­лэл явуулахгүй хэр нь орлого олохыг шаар­даг байдлыг болиулсан нь сайн хэрэг. Үүнийг дагаад эмнэлгүүд үр хөн­дөлтийг мөнгө олохын тулд  хийдэг байсан нь намжсан.

-Эрүүл мэндийн байгууллагыг ямар хүн толгойлох ёстой вэ? Аль ч бай­­­гууллага хувийн хэвшил удирдах албан тушаалтан шалгаруулж ажилд авах­даа ажлаа арван хуруу шигээ мэддэг хүнийг сонгодог. Магадгүй таны хэлээд байгаа унтаа байдалтай, назгай улирдлага гэдэг мэргэжлийн бус хүн байгаатай холбоотой байж бо­лох уу?

-Хичнээн сайн удирдагч, санхүүгийн менежер байлаа гээд салбараа мэдэхгүй бол хүний үгээр ажил хийнэ гэж юу байх вэ. Тэгэхээр салбартаа эзэн болсон мэргэжлийн хүн удирдах л учиртай. Би өөрөө эмч хүний хувьд эрүүл мэн­дийн яаманд шүүмжлэлтэй хандаж явдаг. Сүүлийн хэд хэдэн томилгоонд  сон­гуу­лийн дараах намуудын талцлын хүн эрүүл мэндийн сайдаар  гарч ирээд, дөрвөн жилийн хугацаанд эмийн, тен­дерийн асуудал хутгаж хаяад  яваад өгч байна. Энэ байдлыг зогсоох хэрэг­тэй. Үнэхээр урт хугацаны, хэтийн төлөв­лөгөөтэй хөгжүүлье гэдэг сэтгэл эрүүл мэндийн сайдад дутагдаж байна.  

Б.АЛТАНСҮХ