П.Цагаан: Чөлөөлөх дайн тусгаар тогтнолоо бэхжүүлэх, энх амгаланг тогтоохын төлөөх ариун үйлс байсан

Ирэх сарын 3-нд БНХАУ-д болох чөлөөлөх дайны 70 жилийн ойд манай улс хэрхэн оролцох талаар Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга П.Цагаанаас тодрууллаа.

-БНХАУ дэлхийн II дайн дууссаны 70 жилийн ойн баярт бэлтгэж байна. Дайныг дуусгахад, ялалт байгуулахад монголчууд ч хувь нэмрээ оруулсан гэдэг. Бээжинд болох энэ арга хэмжээнд Монгол Улс хэрхэн оролцох вэ?

-БНХАУ энэ түүхэн ойг анх удаа олон улсын түвшинд ийм өргөн хэмжээнд зохион байгуулж байна. БНХАУ-ын Дарга Си Жиньпиний урилгаар Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж 70 жилийн ойн арга хэмжээнд оролцоно. Мөн манай улсын Зэвсэгт хүчний бие бүрэлдэхүүний төлөөлөл Тяньянминий талбайд болох цэргийн парадад оролцож, жагсана. Баярын арга хэмжээний үеэр хоёр орны удирдагчид хоёр талын уулзалт хийнэ.

-Бээжинд болох цэргийн парадад хэчнээн орон оролцох бол?

-Дэлхийн 16 орны цэргүүд жагсана гэж сонссон. Парадад оролцох Монголын цэргүүд Бээжинд очиж,бэлтгэл сургуулилтаа хийж байгаа.

-Дэлхийн II дайн дууссаны баяр гэх юм. Бас Чөлөөлөх дайн ч гэх юм. Аль нь зөв бэ?

-Бидний хувьд аль аль нь зөв.1945 оны есдүгээр сарын 2-нд милитарист Япон үг дуугүй бууж өгөх актанд гарын үсэг зурсан гэдэг утгаар дэлхийн II дайн дууссан өдөр. Монгол Улсын хувьд бол 1945 оны наймдугаар сарын 10-нд милитарист Японд дайн зарлаж, чөлөөлөх дайнд оролцсон нь тусгаар тогнолоо бэхжүүлэх, Зүүн хойд Хятад, өвөр монгол ахан дүүсээ харийн дарлалаас чөлөөлөх ариун зорилготой байсан. Чухамдаа энэхүү Чөлөөлөх дайнд оролцсон нь манай улс тусгаар тогтнол, статус кво-гоо тухайн үед дэлхийн бодлогыг тодорхойлж байсан их гүрнүүдээр зөвшөөрүүлэх болон хоёр хөршөөрөө албан ёсоор баталгаажуулахад чухал түлхэц болсон.

Хорьдугаар зуун бол монголчууд бидний хувьд тусгаар тогтнолоо сэргээн тогтоох, эрх чөлөөгөө бүрэн олох тэмцлийн зуун байсан. Тэрхүү урт, бартаат тэмцэл, түүхийн нэгэн нэн чухал, содон үйл явдал бол чөлөөлөх дайнд оролцсон явдал.

-Энэ хавар Москвад болсон Ялалтын 70 жилийн ойн арга хэмжээнд Ерөнхийлөгч оролцсон. Одоо Бээжинд оролцоно. Чөлөөлөх дайнд монголчууд яг яаж оролцсон бэ. Тоо, баримт дурдаж болох уу?

-Чөлөөлөх дайн бол дэлхийн II дайны төгсгөл. Монголчууд дэлхийн II дайны бүхий л үед ямар нэг байдлаар маш идэвхтэй оролцож, бараг чадлаасаа ахадсан хувь нэмэр оруулсан гэж боддог. 1941 оны зургадугаар сараас 1945 оны тавдугаар сар хүртэл монголчууд дайны ар талын үүрэг гүйцэтгэж, “Бүхнийг ялалтын төлөө, Бүгдийг фронтод” гэдэг уриан дор өдөр, шөнөгүй ажиллаж, бүр өлсгөлөнд нэрвэгдэн байж, байдаг бүхнээ ЗХУ, Улаан армид зориулж байсан. Ганц жишээ хэлэхэд, Монголын сор болсон хагас сая агт морьд дайн тулааны гал дундуур туулж, зарим нь Берлин хүрсэн түүхтэй. 1945 оны тавдугаар сарын 9-нд Европт дайн дууссан. Түүнээс хойш Холбоотон гүрнүүд Алс дорнодод дайныг дуусгахад шуурхай бэлтгэж эхэлсэн. Манай улс ч ялгаагүй. 35 хүртэлх насны бүх эрчүүдийг цэрэгт татсан. Ажлын цагийг уртасгаж, ээлжийн амралтыг халсан. Зөвлөлтийн армитай хамт цэрэг дайны бэлтгэлээ базааж, улмаар хилийнхээ дээс алхан өдөрт 80-100 км урагшлан давшиж, Зүүн хойд Хятадыг чөлөөлж, Жанчхүүгийн даваа, Цагаан хэрэм хүрсэн түүхтэй.

Энэ дайнд, манай улс Монгол ардын хувьсгалт цэрэг буюу арми, хилийн цэргийн ангиуд, дотоодыг хамгаалах байгууллагын хөдөлгөөнт отрядууд, ардын өөрийгөө хамгаалах сайн дурын морьт отряд гээд тухайн үеийн Зэвсэгт хүчний бүх бие бүрэлдэхүүн, анги нэгтгэлийн төлөөлөл болсон 21 мянга гаруй цэрэг, офицер бүхий дөрвөн морьт дивиз, мото-хуягт бригад, танкийн хороо, нисэх анги, мотоциклийн анги, эмнэлэг болон ар талын ангиудыг бэлтгэж оролцсон. Дайны дараа БНМАУ-ын Засгийн газар Өвөр Монголын засаг захиргааг сэргээхэд ч тусалж байсан түүхтэй. Тухайн үед манай улсын хүн ам 700 мянга гаруйхан байсан. Товчхондоо, бидний өвөг дээдэс Хятадын ард түмнийг энх тайван, эрх чөлөөтэй амьдрахад өөрийн гэсэн хувь нэмрээ оруулсан түүхтэй. Тийм ч учраас 70 жилийн ойн арга хэмжээнд манай улс өндөр дээд хэмжээнд уригдаж байгаа болов уу.

-Халх голын дайн, Чөлөөлөх дайн гээд ярихаар бидний сайн нөхдийн нэг Япон Улс эмзэглэн хүлээн авах тал бий юу. Энэ тал дээр та ямар бодолтой байна вэ?

-Түүхийг засварлах боломжгүй. Өмнөх үеийн алдаа оноог одоогийн болон ирээдүй хойчид халдаах нь зохисгүй.Монгол улс ардчилал, зах зээлийн тогтолцоонд шилжих үед хамгийн ихээр тусалсан улс орнуудын нэг бол яахын аргагүй Япон бөгөөд өнөөдөр ч энэ хамтын ажиллагаа эрчимтэй үргэлжилж байна. Монголчууд бид өнгөрснөө бус, ирээдүйгээ харж амьдардаг.

Д.ДАВААСҮРЭН