ХАГАРЧ БУЙ ЭРХ БАРИГЧИД

Өнөөгийн эрх баригч хүчин МАН-ын парламентын гишүүд дотроо У.Хүрэлсүхийн болон М.Энхболдын гэх хоёр том бүлэгт хуваагдаад байгааг бүгд мэдэх билээ. Гэвч саяхан спикер Г.Занданшатрын “санаачилсан” гэх их хурлыг хугацаанаас нь өмнө тарааж дахин сонгууль явуулахыг дэмжиж гишүүдийн гарын үсэг зурах аяны явцад хоёр том бүлэг дотроо дахин задарсан нь харагджээ. Онол ёсоор Хүүкийн талынхан шууд гарын үсэг зурж, М.Энхболдын талынхан эсэргүүцэх ёстой байсан ч Хүүкийн зарим хэсэг шууд эсэргүүцэж, М.Энхболдын талын зарим нь дэмжиж зурсан байна. Ялангуяа Ц.Нямдорж, Ч.Хүрэлбаатар, Д.Сумъяабазар тэргүүтэй кабинетийн сайдууд нь их хурал тарахыг эсэргүүцсэн аж. Харин нөгөө талын гишүүдийн хувьд “гишүүн биш болчихвол ерөнхийлөгч намайг хууль шүүхээр шалгуулахгүй гэдгийг Ерөнхий сайд та даагаарай” гэсэн захиастайгаар зуржээ.

МАН-ын удирдах байран дээр ийнхүү гишүүдийн гарын үсэг цуглуулж эхлэсэн ч 30 дөнгөж гараад зогсчээ. Гишүүдийн тоог нэмэхийн тулд юу юугүй 40 гараад 50 дөхөж буй гэсэн “бор шувуу”-г хэвлэлээр нисгэв. Нэгэнт шийдэгдсэн зүйлийг дэмжихгүй бол би муухай харагдана гэсэн айдсаар нь далимдуулж гишүүдийн гарын үсэг зуруулдаг энэ технологийг М.Энхболдыг спикерээс мултлахад Л.Оюун-Эрдэнэ нар чадварлаг ашигласан байдаг. Уншигч санаж байгаа бол М.Энхболдыг огцруулахаар 39 гишүүн гарын үсэг зурчихаад байна хэмээн байн байн хэвлэлийн хурлаар ярьдаг боловч нэрсийг нь харуулахгүй байсаар дуусгаж байсан. Харамсалтай нь энэ удаа уг технологи үүргээ гүйцэтгэсэнгүй. Тойргийн сонгогчдын санал сэтгэгдэл, хэвлэлээр гарч буй судлаачид, идэвхитэй хэсгийн байр сууриудаас их хурал тарлаа ч өөрийг нь дахин сонгох баталгаа огт байхгүй харин ч унах магадлал өндөр гэдгийг гишүүдийн ихэнх мэдэрсэн хэрэг л дээ. Мөн ээлжит бус сонгууль явуулахад МАН өөрийг нь нэр дэвшүүлэх магадлал тун бага. Намын дарга У.Хүрэлсүх  өөр шинэ залуучууд дэвшүүлэх илүү сонирхолтой байгаа тухай үнэр авчээ.

Олон жил парламентэд сонгогдсон гишүүдийн хувьд 2020 онд дахин нам нь ялах эсэх нь тийм ч чухал биш. Харин 2021 онд Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөхөд илүү хорхойсож буй. Эх сурвалжийн өгүүлж буйгаар Ц.Нямдоржийг 2021 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөж болох юм гэсэн үгийг намын дарга У.Хүрэлсүх Ц.Нямдоржид өөрт нь хэлжээ. Ерөнхий сайд өөрийн засгаа илүү бат бөх байлгах гэсэн зорилгоор “хэлсэн” байж болох ч чухам энэ мессеж л түүнийг дэмжигчдийг дотор нь хагалж эхэлсэн байна. Учир нь, 2021 оны Ерөнхийлөгчид нэр дэвшинэ хэмээн дотроо тооцож байсан Сү.Батболдын фракцынхны дургүйг хүргэсэн хэрэг. Ц.Нямдорж сайд ч хэвлэлээр гөвүүлж буйгаа үүнтэй холбон ойлгож суугаа нь гарцаагүй. Ийнхүү ерөнхий сайд маань  өөрийнхөө засгийн дэмжигчдийг сүхдэх операцийг “амжилттай” гүйцэтгэж эхлээд байна.

 У.ХҮРЭЛСҮХИЙН СҮҮЛЧИЙН СТРАТЕГИ ГАЦАВ

Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлттэй холбоотойгоор явуулах бүх нийтийн санал асуулгатай хамт парламентийн ээлжит бус сонгууль явуулах мэргэн санаа МАН-ын удирдлагад гэнэт төржээ. Үндсэн хуулийн хэлэлцүүлэгтэй хамт солонгос судлаачдаар хийлгэсэн судалгаагаар нь У.Хүрэлсүхийн рейтинг энэ үед хамгийн өндөр байна. Цаашид амьдрал сайжрахгүй, хариуцлага тооцохгүй, шударга ёс тогтохгүй учраас шинэ жил, цагаан сар, хавар гэх дарааллаар түүнд итгэх нийгмийн итгэл унах болно. Ингээд ирэх зургаан сарын сонгууль болоход Ерөнхий сайдын рейтинг хамгийн доод түвшиндээ хүрч сонгуульд ялагдах бодитой аюул нүүрлэсэн хэрэг. Үүнтэй зэрэгцээд У.Хүрэлсүхийг өөрийг нь огцруулах “валкури” ажиллагаа бүлэг дотор нь эрчимжсэн тул тэрээр яаралтай арга хэмжээ авахаас аргагүйд хүрсэн нь ээлжит бус сонгууль юм.

Сонгуулийн стратеги тухайн нийгмийнхээ хөгжлийн түвшин, иргэдийн амьжиргаа, үндэстний соёл, эдийн засгийн бүтэц гэсэн дөрвөн гол тулгуураас голлон хамаарч боловсрогддог.  Монголын хувьд байгалийн нөөц дээр суурилсан үндсэрхэг популизмтай Латин Америк маягийн сонгуулийн стратеги илүү үр нөлөөтэйгээ харуулсан. “Хуурна даа” бишээ хурандаа У.Хүрэлсүх ч ийм л нэг дүр. Ийм дүрүүд инстүүцийн гэхээсээ хувь хүний тоглолттой байдаг гэдгийг долоо хоног болгон намынхнаа загнаж, хүчин, хулгай хийдгээр нь парламентийн бүлгийн гишүүдээ цоллож суудаг түүний авир төрхөөс амархан нотлож болно. Бас байсхийгээд л  нэг уурхай төрд хурааж авдагаар нь мэдэж болно.

Түүний сонгуулийн стратегийг таамаглахад ч амархан юм.  У.Хүрэлсүх дахин ялж Ерөнхий сайд болохын тулд намаа цэвэрлэсэн гэсэн имиж бүрдүүлэх ёстой. Үүний тулд М.Энхболдыг дэмжигч 32 гишүүн болон зарим нэг ЖДҮ-гээр ял авч болзошгүй гишүүдийг  дахин нэр дэвшүүлэхгүй. Оронд нь залуучуудыг нэр дэвшүүлэхээ зарлана хэмээн ойр хүрээндээ тохирсон мэдээлэл бий. Гэвч гэрэл цохисноор нэр дэвшихийг горилсон залуучууд нь намын байраар эргэлдсэн ч “гомдсон” гишүүдийн цуваа зөрөөд МАХН-ын дарга Н.Энхбаярын үүдэнд овоорох аюул бий болжээ. Гишүүд ч тэнэг биш болохоор энэ шалтгаанаар сонгуулийн холимог тогтолцоог унагаж, жижиг мажориторийг авч үлдэж өөр өөрийн тойргоо “усалж” эхлэжээ.  Ухаандаа намын даргынхаа хамаарлаас зугтаж буй хэрэг юм. Юун хурандаа У.Хүрэлсүхийн “өндөр” нэр хүндээр дахин сонгогдохыг зорих вэ.

 Ерөнхий сайдын барьж буй хоёр дахь стратеги нь Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийг ард түмнээр батлуулж сонгуульд орох юм. Батлуулснаар таны нэр хүнд өмнө гэж хажуунаас нь хангалттай олон хүн ч зөвлөж буй. Гэвч энэ төсөлд хууль эрх зүйн зарим сайн зүйл заалт орсон ч эдийн засгийн хувьд ирэх хорин жилийн маргааныг үндсийг тарьсан зүйл заалтууд ч бий. Жишээ нь, УИХ-ын 20 гишүүний саналаар оруулсан гэх “стратегийн ордын хувьд өгөөжийн дийлэнхийг ард түмэн хүртэнэ” заалт. Энэ заалт батлагдвал дараагийн парламентын гишүүдийн хийдэг гол ажил нь стратегийн ордуудын жагсаалтын тоог нэмж суудаг гол ажилтай л болгоно. Төр заавал 51 эсвэл 66 гаас дээш хувь эзэмших шаардлага гарч Оюутолгойгоос эхлээд нийгэмчлэх асар том инжерничлэл эхлэх бизээ. Гадаадын хөрөнгө оруулалт саарснаар төгрөгийн ханш эрс суларч, инфляцийг хөөргөдөж ядуурал , ажилгүйдэл, нэмэгдсэнээр өртөг нь У.Хүрэлсүх дээр өөр дээр нь л ирэх болно.

Мөн улс төрийн намуудын гишүүдийн тоо 21000 аас дээш байх заалт батлагдвал бүх намыг дахин бүртгэх, гишүүнчлэлийн давхардлыг  шалгах нэрийдлээр Ерөнхийлөгчийн зүгээс намуудыг тараах шахалт албан ёсоор эхлэх эрсдэлтэй. Хамгийн түрүүнд өөрийнх нь МАН үүнд өртөнө гэдгийг тооцсон л байх ёстой. Гэвч  одоохондоо өөрөө л тэсэж байвал алсын юм хэнд хамаатай.
Ийнхүү Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхийн сонгуулийн стратеги гацах талдаа орж байна. Түүнээс хэрхэн амжилттай мултарч гарах, намаа яаж ялуулах нь системтэй бодсон төлөвлөгөөнөөс хамаарах ёстой. Гэвч одоохондоо өөрийн дэвших сонирхолтой орхон, хэнтий, сүхбаатар аймгуудад сонгогчиддоо чихэр тараасан шиг явна. Сонирхуулахад хишиг түгээх ийм пр технологийн тухай 2017 онд бичсэн “Богдоо боов хайрла менежмент” http://amjilt.news/9410 гэсэн жижиг нийтлэл бий шүү. Сонирхох хэсэг нь уншина бизээ.

УЛС ТӨРИЙН МЕНЕЖЕР О.ЧУЛУУНБИЛЭГ