-Сүүлийн жилүүдэд импортыг орлох үндэсний үйлдвэрүүд эрчимтэй нэмэгдэж байна. ЧАКРА ч тэдгээрийн төлөөлөл яах аргагүй мөн билээ, та бизнесийнхээ талаар товч танилцуулаач?

-Манайх 2017 оны 04-р сараас эхлэн ХАА-н болон байгалийн түүхий эдийг боловсруулж органик хүнсний нэмэлт бүтээгдэхүүнийг  ЧАКРА нэртэйгээр зах зээлд нийлүүлж эхэлсэн. Харин одоо бол ЧАКРА эмийн үйлдвэрлэлээс гадна ГАЛБИНГАА гоо сайхны бүтээгдэхүүнүүдийг үйлдвэрлэж байна. Энэ оны 03-р сараас эхлэн Япон улс руу экспортолж эхлээд байна.

-Уул уурхайн бүтээгдэхүүнүүд л зөвхөн экспортод гардаг байсан нь өөрчлөгдөж байх шиг байна. Урлаг соёлынхон маань ч гараад эхэллээ, том жишээ нь The Hu хамтлаг. ЧАКРА брэнд ч бас богино хугацаанд экспортын бүтээгдэхүүн болсон гэхээр бахархалтай сонсогдож байна. Дараагийн экспортоо хаашаа гэж харж байна вэ?

-Хурдан гэж үү? /инээв/ Манайх Япон руу экспорт хийгээд хагас жил боллоо. Чацарганаас гаргаж авсан ургамлын хатаасан нунтаг омегаг хагас боловсруулсан түүхий эд  хэлбэрээр хоёр төрлийг нь экспортолж байна. Өнгөрсөн өвөл Польшид туршилтын борлуулалт хийсэн нь амжилттай болсон тул саяхнаас албан ёсоор экспортолж эхэлсэн. Польш дахь албан ёсны дистрибьютерээрээ дамжуулан цааш Европын холбооны улсууд руу нийлүүлэх төлөвлөгөөтэй байна. Япон, Германы олон улсад магадлан итгэмжлэгдсэн нэр хүндтэй лабораториуд манай бүтээгдэхүүнүүдийг шинжлээд амжилттай гэсэн хариу гаргасан байгаа. Өнгөрсөн 6-р сард бид Европын холбоо, Хойд Америкт хүлээн зөвшөөрөгдсөн лабораторид 25-н бүтээгдэхүүнийхээ дээжийг илгээж мөн адил утгатай хариу авсан. Ингэснээр Европ, Хойд Америк зэрэг улсууд руу экспортлох боломжтой болсон тул бид Америкийн органик барааны сүлжээ дэлгүүрээр борлуулахаар судалж байна. Энэ мэтчилэн эцсийн бүтээгдэхүүнээ өндөр хөгжилтэй улсууд руу экспортлохоор эрчимтэй ажиллаж байна даа. Түүхий эд нь зэрлэгээрээ болохоор гадаадын ферм болон тариалангийн  түүхий эдээс шимт чанараараа хамаагүй илүү тул органик шинж чанараараа экспортын шаардлагыг хангаж, сонирхлыг нь татаж байгаа байх. Монголын айраг, сүү, саам зэрэг нь хагас зэрлэг бүтээгдэхүүнд орно. Учир нь адуу мал бэлчээрийн зэрлэг өвс ногоо идэж байгаа шүү дээ.

-Монгол оронд зэрлэг жимс ногоо болон сүү цагаан идээ элбэг. Түүхий эдээ ямар шаардлага сонголтоор хаанаас авдаг вэ?

-Онгон зэрлэг байгалийн түүхий эд гэдэг чухал. Жишээ нь: Ингэний сүүг Өмнөговиос , айраг саамаа  Булганы Могодоос, ямааны сүүг  Дундговиос, аньсыг Завханаас гэх мэт сорчилж авдаг. Байгаль эх өөрөө маш ухаалаг шүү дээ. Хүн дэлхийн хаана, ямар бүсэд амьдарч байна түүндээ таарсан тухай бүсийнхээ ургамал жимс ногоо, хоол хүнсийг хэрэглэхээр заяагдсан байдаг. Монгол хүн далайн загасны өөхнөөс гаргасан омега хэрэглэхэд сэрүүднэ, оронд нь жимс ногоо, чацарганаас гаргаж авсан ОМЕГА хэрэглэхэд илүү үр дүнтэй байх жишээтэй. Айрганд хүртэл ОМЕГА агуулагддаг.

-Байгалийн органик бүтээгдэхүүн тэр дундаа уламжлалт бүтээгдэхүүнээ хэрэглэх хандлага харьцангуй ихсэж байх шиг байна.  Гэхдээ зэрлэг түүхий эдийг боловсруулж органик бүтээгдэхүүн гаргах технологи амаргүй байхдаа?

-Тэгэлгүй яахав. Эртний Монголчууд эсгийнд сүүгээ шингээж хатаагаад, эргүүлж пургиулж хатаасан сүү гаргаж авдаг нүүдэлчний нарийн технологитой байсан.  Өнөө цагт бид генийн өөрчлөлтгүй, экологийн цэвэр түүхий эд болох байгальд ургасан зэрлэг чацаргана, нэрс, аньс, долоогоно, чонын элэг жимс, хуш модны самар, цэцгийн тоос, чага мөөг, ингэний сүү, гүүний саам, монгол сармис, зөгийн бал, гоёо, хармаг, барагшуун зэрэг маш олон түүхий эдийг орчин үеийн тоног төхөөрөмж ашиглан тусгай технологиор өндөр илчлэг шимтэй хүнсний нэмэлт бүтээгдэхүүн болгодог. Үүнийг биологийн идэвхит бүтээгдэхүүн ч гэдэг. Эдгээр бүтээгдэхүүний  технологийг бид өөрсдөө судалж туршиж бий болгосноороо онцлог юм. Мөн эдгээр эх орны түүхий түүхий эдүүдээ Америк, Герман зэрэг орны багахан хэмжээний түүхий эдтэй хослуулсан арьс арчилгаа гоо сайхны бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэдэг. Үүндээ Япон болон БНСУ-н технологийг ашиглаж байна даа.

-ЧАКРА хүнсний нэмэлт болон ГАЛБИНГАА гоо сайхны бүтээгдэхүүнүүдийг Монголын хэрэглэгчид хэрхэн үнэлж байна вэ?

-Хэрэглэгчид манай бүтээгдэхүүний үнэ болон чанарт ам сайтай байдаг.  Борлуулалтын 70- 80 хувийг байнгын хэрэглэгчид бүрдүүлдэг.  Хөрөнгө оруулалт хийе гэсэн санал гадныхан их тавьдаг. Харин бид хэт олон тоогоор үйлдвэрлэхээс зайлсхийж бүтээгдэхүүнээ илүү чанартай, органик байлгахыг зорьдог. Манай түүхий эдийн нөөц ч байгаль цаг уураас  хамаарч хязгаарлагдмал байдаг. Монгол эрс тэс дөрвөн улиралтай. Сүүлийн 2-3 жил самрын ургац бага байгаа тул манай самартай бүтээгдэхүүн бага гарч байна. Энэ жил гэхэд нэрс бага бас үнэтэй байна. Бид байгаа түүхий эдээрээ элдэв орлуулагч, дүүргэгчгүй органик бүтээгдэхүүн хийхийг л зорьдог. Манай үйлдвэр хүчин чадлынхаа 30 хувийг л одоогоор ашиглаж байна. Цаашид бүрэн ашиглаад ирэхээр дотоодын зах зээлийн 5-10 хувийг хангах боломжтой.

-ЧАКРА брэндийн бизнесийн амжилт үнэхээр том төсөөлөгдөж байна. Үндэсний үйлдвэрлэл эрхлээд явахад бахархалтай ч хэцүү зүйлс байдаг л байхдаа?

-Зөвхөн манайх гэлтгүй бизнесийн бүх салбарт л эргэлтийн хөрөнгө байнга дутагдаж байдаг. Гол нь эхлэл чухал. Эхэлчихсэн байхад тал талаас босгоод ирж болно. Манайх гэхэд өнгөрсөн 2-р сард ногоон цайтай ГАЛБИНГАА гоо сайхны бүтээгдэхүүнээ зах зээлд гаргах болсон юм. Сав баглаа боодлоо гадаадад захиалчихаад авах гэтэл санхүүгийн хувьд гацчихаж билээ. Тухайн үед барьцаалж болох үл хөдлөх хөрөнгө, биет зүйлсээ бүгдийг барьцаалчихсан байв. Яг тэр үед “ЧАКРА” гэх барааны тэмдгээ барьцаалж  Улаанбаатар Хотын Банкнаас зээл аваад түүгээрээ бүтээгдэхүүнээ худалдаанд гаргаж билээ. Ингэж л ганц хуудас цаас л шинэ бүтээгдэхүүнийг маань хэрэглэгчдэд хүргэсэн юм даа. /инээв/

-Барааны тэмдэг гэхээр ЧАКРА брэндээ хэлээд байна уу?

-Тиймээ. Гол үнэ цэнэ бол брэнд буюу цаасан дээр буусан албан ёсны нэршлээрээ “барааны тэмдэг” юм. Ер нь үйлдвэрлэл эрхэлж байгаа компанийн хамгийн гол өмч нь брэнд түүнийг бүтээж буй технологи байдаг. Тэрнээс байшин барилга, тоног төхөөрөмж биш л дээ. Банк санхүүгийн байгууллага үл хөлдөх хөрөнгө л барьцаалж зээл өгдөг шүү дээ. Харин бид анх удаа барааны тэмдгээ барьцаалсан, тийм боломж ч анх удаа гарч ирсэн нь бидний эгзэгтэй үед туйлын хэрэг болсон.

-Барьцаалсан зүйл чинь л шинэлэг өөр болохоос таны санхүүгийн асуудлыг шийдэж байгаа адилхан л зээл биш гэж үү?

-Өнгөрсөн хавар санаандгүй телевизээр барааны тэмдэг барьцаалж зээл өгнө гэсэн мэдээлэл үзээд Улаанбаатар Хотын Банкны салбарт хандсан л даа. Өмнө бол оюуны өмчөө барьцаалаад зээл авах боломж байгаагүй. Гол нь хүү маш бага байсан. Сарын 1.1% хүүтэй ийм зээл гэж хаана ч байхгүй л дээ. Бод доо, жилийн хорин хэдэн хувийн хүүтэй бизнесийн зээлтэй хүн чинь зээлийн төлөлт, дэлгүүрийн түрээс, НӨАТ бусад зардал гээд л явчихаар барааны үнээ өсгөхөөс өөр аргагүй биз дээ? Харин ийм барааны тэмдгийн зээл ч юмуу, эсвэл Жайка, Азийн Хөгжлийн Банкны төслийн зээлүүд жилийн 8-12 хувийн хүүтэй байгаа нь хэрэглэгчдэд очих барааны үнэд шууд эергээр нөлөөлж байгаа нь маш том давуу тал юм даа.

Б.ОД