Энэтхэгт өнгөрсөн оны сүүлчээр төмрийн хүдрийн экспортод ногдуулах тат­ва­рыг нэмснээр үнэ эрс нэмэгдэхэд хүрчээ. Ту­хайл­бал, өнгөрсөн оны арванхоёрдугаар сард 109 ам.долларын үнэ­­тэй байсан түүхий эд өнгөр­сөн дөрөвдүгээр сард 185 ам.долларт хүр­сэн нь татварыг таван ху­виар  нэ­мэгдүүлсэнтэй харь­цуулахад хавьгүй өндөр үзүүлэлт юм. Харин тэр үеэс хойш үнэ 120 ам.доллар орчим болтлоо унажээ. Энэтхэгийн эрх баригчид үнэ өндөр байхад экспортын татвараа нэмэгдүүлж, үнэ буурахад татвараа бууруулдаг. Уул уурхайн компаниуд бо­лон ган үйлдвэрлэлийн сал­барын сайд уг саналыг дэмжиж байгаа юм. Харин эсэргүүцэгчид нь уул уурхайн компаниуд Хятад руу гол төлөв агуулга багатай хүдрийг экспортолж, цорын ганц худалдан авагч нь болох Хятад түүнийг нь дээд зэргийн агуулга бүхий хүдэртэй хольж, үйлдвэрлэлд хэрэглэдгийг тайлбарлах аж. Энэтхэгийн үйлдвэрлэгчид зөвхөн агуулга сайтай хүдрийг ашигладаг тул экс­портын татвар нэмэх шаард­лагагүй гэж уг шийдлийг эсэргүүцэгчид өгүүлжээ.
Энэтхэгийн Засгийн газ­ар дээрх баримтаас гадна түүхий эдийн аюулгүй байдлын тухай хуулийн тө­сөл бэлтгэж эхэлсэн бөгөөд түүндээ хүрээлэн буй ор­чинд үзүүлэх сөрөг нөлөөг хязгаарласан заалтуудыг оруулжээ. Энэтхэг нь ган үйлдвэрлэлээр дэлхийд дө­рөвт ордог бөгөөд нүүрс, боксит, хромит зэрэг түүхий эдээр баялаг юм. Гэсэн хэдий ч цаашид тус улсад томоохон дэд бүтцийн тө­сөл хэрэгжүүлэхийн тулд өөрт байгаа түүхий эдээ ашиглах хэрэгтэй гэсэн байр суурь тодорхой дэмж­лэг олж байгаа юм. Түүнч­лэн ган үйлдвэрлэгчид Энэт­хэгийн хувьд түүхий эд экспортолж байснаас нэ­мүү өртөг шингэсэн бү­тээгдэхүүн үйлдвэрлэх нь хавьгүй ашигтай бөгөөд дотоодын үйлдвэрлэлийг нэ­мэгдүүлснээр до­тооддоо эрэлт нэмэгдэнэ гэж үзэж байна. Тиймээс зөвхөн төмрийн хүдэр төдийгүй бусад түүхий эдэд ч гэсэн экспортын татвар ногдуулах санал гарах болжээ.

Энэтхэг нь жилд 230 орчим сая тонн төмрийн хүдэр олборлож, түүнийхээ тэн хагасыг БНХАУ руу экспортолдог байна. Энэ экс­портынхоо ачаар тус улсын 300 гаруй уурхай ашигтай ажиллаж, ажилтнууд нь ажилтай байдаг тул хориг тавих нь тэдэнд хүндээр тусна. Энэтхэгт өнгөрсөн онд 55.1 сая тонн ган үйлдвэрлэсэн бол ган үйлд­вэрлэлийн салбарын сайдын тоо­цоогоор энэ тоо 2012 он гэхэд хоёр дахин нэмэгдэж, 120.6 сая тоннд хүрэх аж. Гэсэн ч энэ нь жилдээ 600 сая тонн ган үйлдвэрлэж, энэ үзүүлэлтээрээ дэлхийд тэргүүлж буй Хятадтай харьцуулахад хавьгүй бага үзүүлэлт гэж сайд үзжээ. 

Д.Мөхнболд

Зохиогчийн эрх: "Улс төрийн тойм"