УИХ-ын Хууль зүйн байнгын хороо өнөөдөр /2019.04.17/ хуралдаж,  “Түр хороо байгуулах тухай”, Захиргааны ерөнхий хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүд, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл,  болон Улсын ерөнхий прокурорын орлогч нарыг зөвшилцөх тухай асуудлыг тус тус хэлэлцэхээр товлосон юм.

Хуралдааны эхэнд  хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийг хэлэлцсэн бөгөөд хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан гишүүд асуулт, тодруулга аваагүй учраас хуулийн төслүүдийг дэмжив.

Ингээд С.Зоригийн амь насыг хохироосон хэрэгтэй холбоотой асуудлыг шалгах зургаан гишүүний бүрэлдэхүүнтэй түр хороо байгуулах УИХ-ын тогтоолын төслийн анхны хэлэлцүүлгийг хийлээ. Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан УИХ-ын гишүүн Ц.Мөнх-Оргил “Түр хороо байгуулахтай холбогдуулан ажиллах хугацаа, тайлан дүгнэлт, чиглэл гаргах уу эсвэл ОУП-ын холбооны гаргасан дүгнэлтийн хүрээнд ажиллах уу. Тогтоолд энэ бүх зүйл гарч ирэх үү. Сүүлд нь түр хороонд эрх хэтрүүлсэн, хугацаа хэтэрсэн, дүгнэлт гаргасан, гаргаагүй гэдэг асуудал үүсэх вий” гэсэн асуултад УИХ-ын гишүүн Л.Болд “Түр хороо ОУПХ-оос ирүүлсэн шийдвэрийг судалж, санал дүгнэлт боловсруулан чуулганы хуралдаанд танилцуулах чиг үүрэг хүлээнэ” гэсэн байгаа. Ингээд түр хороо байгуулах тогтоолын төслийн анхны хэлэлцүүлгийг хийж, олонхын саналаар дэмжлээ.

Үүний дараа Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцлээ. Хуулийн хүрээнд прокурорын байгууллагын шүүхээс нотолсон материалыг ирүүлж байхад нь прокурорт буцаадаг байсныг болиулж байсан. Мөн энэ асуудалтай холбогдуулан Үндсэн хуулийн Цэцээс шийдвэр гарч, хохирогч, прокурор давж заалдах шатанд гомдол гаргасан бол ялыг хөнгөрүүлж болохгүй, шүүгдэгч давж заалдахаар бол ялыг хөнгөрүүлэхээр тусгасан. Гэвч Улсын дээд шүүх, прокурор хоёр өөр өөр байр суурьтай байгаа учраас хуулийн төслийг хэлэлцэхийг хойшлуулах горимын саналыг зарим гишүүд гаргасан бол зарим гишүүд хуулийн хугацаа дуусгавар болж байгаа учраас хойшлуулж болохгүй гэдгийг хэлж байсан юм.  Мөн УИХ-ын гишүүн Б.Дэлгэрсайхан “Эрүүгийн хууль, Эрүүгийн хянан шийдвэрлэх тухай хуулиуд хоорондоо зөрчилдөж байгаа нь практик дээр гарч байна. Улсын дээд шүүх хууль тайлбарладаг байснаа яагаад больсон юм бэ. Үүнээс болж  хэн дуртай нь хуулийг өөрийнхөөрөө тайлбарлаж байна. Бид зөвхөн шүүгдэгч нарын асуудлыг яриад байдаг гэвч хохирогчийн асуудлыг бас яах ёстой вэ. Шүүхээс хэрэг буцдаггүй л байх юм бол энэ асуудал маш хүнд. Хуучин хэргийг мөрдөн байцаалтад буцааж, хэргийг нягталж байсан нь зөв байсан. Тиймээс нэг мөсөн хуульдаа өөрчлөлт оруулахгүй бол цаашид ийм асуудал олон гарч ирнэ” гэсэн юм. Харин үүнд Улсын дээд шүүхийн шүүгч Б.Батцэрэн “2013 онд шүүхийн багц хууль батлагдах үед Үндсэн хуульд заасан “Улсын дээд шүүх Үндсэн хуулиас бусад хуулийг албан ёсоор тайлбарлах эрхтэй” гэсэн заалтыг Шүүхийн тухай хуульд заахдаа “Тодорхой хэрэг маргааныг хянан шийдвэрлэх замаар хуулийг албан ёсоор тайлбарлана” гэсэн байдаг. 2015 онд Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлтээр “Үндсэн хуульд заасан хууль тайлбарлах Улсын дээд шүүхийн эрхийг явцууруулсан байна” гэдэг үндэслэлээр хүчингүй болгосон. Өөрөөр хэлбэл, хэрэг маргааныг шийдвэрлэхээс гадна УИХ-аас батлан гаргаж буй хууль тогтоомжууд Үндсэн хуульд нийцэж буй эсэхээр тайлбар гаргах эрхийг хязгаарласан байна гэдэг агуулгаар хүчингүй болсон байдаг. Үндсэн хуульд заахдаа Улсын дээд шүүхийн, шүүхийн бүтэц, зохион байгуулалт, үйл ажиллагааны эрх зүйн үндсийг хуулиар тогтооно гэж заасан байдаг. Өөрөөр хэлбэл, хуулийг тайлбарлах тэр журмыг хуульчлах шаардлагатай. Одоогоор хууль тайлбарлах процессыг журамласан хууль байхгүй учир Улсын дээд шүүх аливаа хуулийг албан ёсоор тайлбарлах боломжгүй болоод байгаа юм. Тийм учраас энэ талаарх эрх зүйн зохицуулалтыг бүрдүүлвэл хуулийг албан ёсоор тайлбарлах, нэг мөр хэрэглэх шаардлага бий гэдэг Б.Дэлгэрсайхан гишүүний хэлж буйтай санал нэг байна" гэсэн тайлбарыг өгсөн юм.

УИХ-ын гишүүн, хуралдаан даргалагч Л.Мөнхбаатар “УИХ-ын шийдвэр бусад шийдвэрийг зөрчсөн бол ажлын 15 хоногийн дотор зохих өөрчлөлтүүдийг хэлэлцэнэ гэсэн заалт бий. Тиймээс энэ асуудлыг хойшлуулахад хугацааны хувьд боломжтой учраас горимын санал хурааж болно” гэсэн тайлбарыг өгсөн юм. Ингээд Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцэх асуудлаас хойшлуулах саналаар горимын санал хурааж, хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонхын саналаа хойшлууллаа.

Үүний дараа Ерөнхийлөгчөөс зөвшилцөхөөр ирүүлсэн М.Чинбат, С.Алиманцэцэг нарыг прокурорын орлогчоор томилохыг зөвшилцөх саналыг хэлэлцлээ. Ийнхүү Ерөнхийлөгчийн саналыг байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжлээ. Ингээд орлогч нарыг зөвшилцөх саналыг чуулганы хуралдаанд шилжүүллээ.

Ш.ЧИМЭГ