Японы мэргэжлийн сумо бөхийн 68 дахь их аварга Асашёорюү Д.Дагвадорж өчигдөр өглөө эх орондоо ирлээ. Их аваргыг “Чингис хаан” нисэх онгоцны буудалд түүний гэр бүлийнхэн болон олимпийн аварга Н.Түвшинбаяр, Э.Бадар-Ууган, дэлхийн аварга П.Сэрдамба, гавьяат тамирчин Д.Нармандах, Т.Үйтүмэн, О.Бурмаа, Ц.Энхжаргал, жүдо бөхийн ОУХМ С.Мияарагчаа, Д.Нямхүү нарын тэргүүтэй тамирчид тосч, хүндэтгэл илэрхийлсэн бол “Эгшиглэн” хүүхдийн хамтлагийн авьяаслаг багачууд Асашёорюүд зориулсан урлагийн бэлэгтэй ирсэн байлаа. Онгоцны буудалд Асашёорюүгийн гэр бүлийнхнийг төлөөлж аав Д.Долгорсүрэн, ээж Пүрэвбадам, ах Д.Сэржбүдээ нар болон түүний охин, хүү хоёр иржээ. Энэ өдөр домогт их аваргын сэтгэлийг хамгийн ихээр хөдөлгөсөн хүмүүс түүний охин, хүү хоёр байв. Хүүхдүүдээ хамгийн ихээр санасан аварга энэ тухайгаа ч үдээс өмнө болсон хэвлэлийн бага хурлын үеэр сэтгүүлчдэд ярина лээ. Аваргын охин тусад орж, дүүгээ хөтлөн, сэтгүүлчдийн дуран авайнаас бултан бушуухан машиндаа сууж харагдсан.

Онгоцны буудалд хэвлэл, мэдээллийн голдуу хүмүүс цугласан байсны бараг тал хувийг нь Японы сэтгүүлчид болж таарав. NHK тэргүүтэй японы хэвлэлийнхэн яахын аргагүй их аваргыг даган аваргын нутагт десант буулгажээ. Тэд бүгд монгол орчуулагч хөлсөлсөн гэр бүлийнхэн болон тамирчидтай уулзаж, хүүхдүүдийн урлагийн тоглолтыг сонирхох зэрэг үйл явдал хөтөлбөрийн дагуу нисэх буудлын VIP өрөөнд үргэлжилсэн юм. VIP өрөөнд хэвлэл, мэдээллийнхэн орох боломжгүй байсан тул онгоц газардсанаас хойш хэсэг хугацааны дараа Асашёорюү Д.Дагвадорж гарч ирсэн бөгөөд угтан авагсдад болон хэвлэлийнхэнтэй “Та бүхэн сайн сууцгаж байна уу” гэсэн товч мэндчилгээгээр дараагийнхаа хөтөлбөрт яарсан юм. Их аваргыг эх орондоо ирсэн эхний уулзалтын зочид Монголын хэвлэл, мэдээллийнхэн байв. Асашёорюү “Баянгол” зочид буудлын хурлын танхимд буюу сэтгүүлчдэд зориулан бэлтгэсэн тусгай зааланд сэтгүүлчидтэй илэн далангүй яриа өрнүүлсэн юм. Хэвлэлийн бага хурал 13 цагаас эхлэв.
Асашёорюү дөрвөн талтай булган малгай,  алтан товчтой, шар хоргой эмжээр бүхий хурган дотортой, хар торгон  дээлээр гоёсон  байлаа. Сумогийн дэвжээнээс зодог тайлахаа мэдэгдсэнээс хойш эх орондоо анх удаа  ирж байгаа их аваргаас асуух, тодруулах зүйл сэтгүүлчдэд их байсан нь мэдээж. Их аваргынхаа барааг ойроос харж хиймороо сэргээх гэсэн сэргэлэн фенүүд нь ч хэвлэлийн бага хуралд ирээд амжсан төдийгүй сэтгэлийн үгээ хэлж байв. Түүнчлэн их аваргын эх нутагтаа ирсэн баярт үйл явдлыг сурвалжлах, магадгүй зарим нь шинжиж сонжихыг хүссэн гадныхан ч цөөнгүй. Тэдний дунд Японы “Асахи”, “NHK”,”NTV”, “TBS”, “Фүжи” телевизийн сэтгүүлч, зураглаач нар байлаа. Гэвч Асашёорюүгийн  хэвлэлийн төлөөлөгч хурал эхлэхийн өмнө Асашёорюү Японы сэтгүүлчдийн асуултад хариулахгүй гэдгийг урьдчилан анхааруулсан. Үнэн сэтгэлээсээ илэн далангүй яриа хөөрөө өрнүүлсэн, халуун дулаан уур амьсгалтай өрнөсөн их аварга болон сэтгүүлчдийн уулзалтын үеийн ярилцлага, хэвлэлийн бага хурлын тоймыг бүрэн эхээр нь нийтэллээ.

-Монгол Улсынхаа нэрийг дэлхийн тавцнаа дуурсгаж сумогийн дэвжээнд ид сайхан амжилттай барилдаж байгаад зодог тайлна гэдэг харамсалтай байх нь мэдээж. Сумогийн дэвжээн дээр японоор л үг хэлэх учиртай. Та 25 дахь удаагаа түрүүлээд шагналаа гардахдаа “Тэнгэр тэтгэсэн монгол түмэндээ зориулж , монголоор үг хэлье” гэж онцолж байгаад монголоор ярьсан. Монголоор үг хэлэх нь таниас их зориг шаардсан байх даа. Түүнчлэн сумо гэх их спорттой амьдралаа холбосносс хойш сэтгэлд тань үйлдсэн хамгийн сайхан дурсамжаа хуваалцана уу?

-Эх орондоо би яаран яаран ирлээ. Нутаг орон, ард түмэн, аав ээжээ их саналаа. Миний хувьд хоёр дахь амьдрал маань эхэлж байна. Сумогийн дэвжээний түрүү болгон адал явдал, баяр баясгалан, омогшил, бас цээжиндээ нулимстай гэхчилэн олон өнгө аястай байсан. Монгол хүнийхээ хувьд сумогийн дэвжээн дээр  монголоороо үг хэлэх юмсан гэсэн бодол анхнаасаа л надад төрдөг байсан. Тиймээс ч ард түмэндээ 25 дахь түрүүгээ аваад монголоороо мэндчилсэн юм. Эргээд бодохоор сайхан дурсамж маш их байна. Даваа болгон, ялалт бас ялагдал бүхэн миний хувьд үнэтэй. Тэр бүхнээс  хамгийн сүүлийн башё л хамгийн дурсамжтай санагдаж байна.

-Таныг зодог тайлах шийдвэр гаргахад Монголын ард түмэн тэр чигээрээ цочирдож байсан. Тэгэхээр таны хувьд бүр ч  хүнд байсан нь ойлгомжтой. Зодог тайлах болсон шалтгаан ер нь юу байв?

-Асашёорюүгийн хувьд байнга л асуудлын бай, үзэгний чичлүүр болж явдаг байсан. Энэ бүхнийг даваад гарна даа гэсэн бодлоор хат сууж явсан. Гэвч даван гаргахгүйн төлөө бодолтой хүмүүс бас байсан. Тэд хүчтэй байлаа. Гэхдээ миний хувьд сумогоо эрт орхилоо гээд гунихраад байх юм алга. Японы үндэсний спорт  сумог дэлхийд таниулахад миний  оруулсан хувь нэмэр байгаа гэж боддог. Монгол хүний омогшил бахархлыг ч сумогийн дэвжээнд гаргаж чадсан гэж өөрийгөө жаахан тоодог. Үнэнийг хэлэхэд, Японы хэвлэлээр олонтаа гарсанчлан хүний хамар хуга цохисон зүйл огт болоогүй. Эр хүмүүсийн хувьд ам мурийсан тал бий. Гэвч бид ойлголцсон.

-Цаашид та юу хийх бодолтой байна вэ. Таныг улстөрд хүчээ үзнэ гэж яригдах боллоо. Эсвэл та бизнес хийх юм уу?

-Хэвлэлүүдэд намайг улстөрд орно, бизнес хийнэ, бүр мэргэжлийн зодооноор хичээллэнэ гэхчилэн янз бүрээр бичиж байна. Одооогоор эдгээр замын алийг нь ч сонгоогүй байгаа. Би одоо 29 настай. Залуу хүний хувьд эх орондоо тустай зүйл хийж, Монгол Улсынхаа хөгжил цэцэглэлтийн төлөө зүтгэхэд бэлэн байна.

-Таныг хоёр дахь амьдралаа эхэлж, дахин гэрлэх гэж байгаа гэж байсан. Энэ үнэн үү?

-Одоохондоо хурим найр хийх асуудал байхгүй. Хоёр хүүхдээ л их санаж ирлээ. Хоёр хүүхэд маань их том болсон байна. Эх орондоо байх хугацаандаа хүүхдүүдээ л эрхлүүлж өнжинө дөө. Хувийн амьдралын хувьд нарийн төлөвлөгөө одоогоор алга байна.

-Та Америкт амьдрах гэж байгаа юм уу?

-Залуу хүний хувьд газар үзэж, нүд тайлъя гэдэг үүднээс Хавай арал руу явсан. АНУ-ыг ч үзлээ. Одоогоор тэнд амьдарна гэсэн бодол алга.

-Гадаадын телевиз, агентлагууд таны талд зогсч, япончууд гадны бөхчүүдийг рекордоо эвдэхээс айж, Асашёорюүг гадуурхан гаргалаа хэмээн бичиж байсан?

-Ний нуугүй  хэлэхэд, сумогийн холбооны дүрэм журам чанга шүү дээ. Асашёорюүгийн хувьд үйл хөдлөл, сэтгэлийн хөдөлгөөн, барилдааны барил, мэдрэмж нь зарим хүмүүст таалагддаг байсан бол заримд нь тааруу сэтгэгдэл төрүүлж л байсан биз. Би ч гэсэн ялалтын төлөө явж байсан хүн шүү дээ.  Алдаа, оноо аль аль нь байсан биз.

-Та монгол бөхөөр барилдах уу?

-Би уг нь үндэсний бөхөөр барилдаж явсан хүн шүү дээ. Барилдъя гэсэн хорхой байвч барилдахгүй л болов уу даа.  
     
-Сумогийн гуравдугаар сарын барилдаан эхлэх гэж байна. Энэ башёг та үзэх үү. Өмнөх башёд түрүүлсэн бөх цомоо дараагийн бөхдөө шилжүүлдэг. Та цомоо өөрөө өгөх үү?

-Сумогийн холбооны дүрмээр өмнөх башёгийн түрүү бөх дараагийн башёд түрүүлсэн бөхдөө цомоо шилжүүлдэг ёсыг та бүхэн сайн мэдэж байгаа. Нэгдүгээр сарын барилдааны цомыг миний багш гардуулж өгнө. Гуравдугаар сарын барилдааныг үзье гэсэн сэтгэл одоогоор алга байна.

-Та сумогийн дэвжээнд хэд түрүүлнэ гэж бодож байсан бэ?

-Хүн гэдэг робот биш шүү дээ. Спорт аугаа учир хүний бие тэнхээ насны эрхээр сулрах нь бий. Жил ирэх тусам бөхчүүд чангарч, биеийн чадал маань буурч байсныг үгүйсгэхгүй. Гэвч сэтгэлийн тэнхээ маань харьж мохож байсангүй. Сэтгэлийн хүч гэдэг бол биеийн тэнхээний эхлэл төдийгүй ялалтын агшинд хамгийн чухал зүйл байдаг. Тиймээс би хойшдоо 30-аас дээш түрүү авах байсан гэж боддог.

-Таны амжилтыг давтах монгол бөх сумод бий болов уу?

-Давтаасай л гэж бодож байна. Монгол бөхчүүд маань иртэй сайн барилдаасай, эх орныхоо нэрийг дуурсгаасай гэж байнга л боддог доо.
-Таны итгэл тавьж буй монгол бөх хэн байна вэ. Та сумод хавчигдмал байсан ч  бусдыгаа хурцалдаг байсан. Үлдсэн бөхчүүддээ юу гэж захисан бэ?
-Харумофүжи Д.Бямбадоржид их итгэж байгаа. Аварга Хакухогийн хувьд арав гаруй түрүүлчихлээ, өөрийн гэсэн байр сууриа олчихлоо. Харин Д.Бямбадоржийгоо сайн барилдаад аварга болоосой гэж хүсч байгаа. Захиж хэлсэн зүйл ч бий. Япончуудад бүгдэд нь гомдож горойгоод байгаа хэрэг биш. Тэр ард түмэн дотор чинь намайг дэмждэг олон хүн бий. Тиймээс сумод барилдаж үлдсэн бөхчүүддээ ах хүн, аварга хүний хувьд сайн барилдаж, амжилт гаргахыг л захисан даа.

-Та эх орондоо зодог тайлах ёслолоо хийж болохгүй юу?

-Монгол хүнийхээ хувьд эх нутгийнхаа хөрс шороон дээр зодгоо тайлъя гэж бодолгүй яахав. Гэвч сумогийн ордон, дэвжээ гэдэг миний хувьд дотно, эрхэм зүйл. Тиймээс зодгоо сумогийн дүрэм, журмын дагуу аравдугаар сарын 3-ны өдөр Японд тайлна.

-Таныг зодог тайлсны дараагаас Японы сумогийн холбоо гадаадын бөхчүүдийн тоог цөөлөх шийдвэр гаргасан гэх боллоо. Энэ үнэн үү?

-Сонин хэвлэлд тэгж мэдээлсэн байсан. Үнэний талтай байхыг үгүйсгэхгүй. Гэвч өөрсдөө саваа бэлтгэчихээд тэрийгээ дүүрмэгц нь асгаж болохгүй байх л даа.

-Одоо та бэлтгэл сургуулилт хийж байгаа юу?

-Мэдээж барилдааны бэлтгэл бол хийгээгүй. Гэхдээ биеэ сэргээх дасгалыг бол орхиогүй. Цаашдаа жингээ хасах бодолтой байна. Би гуравдугаар 18-нд Япон руу буцна. Буцаж байгаа гол шалтгаан маань зодог тайлах ёслолдоо бэлтгэх юм. Зодог тайлах ёслолыг маань нэлээд өргөн хэмжээнд зохион байгуулна. Миний сүүлчийн ёсолгоог хүсэн хүлээж байгаа фенүүд олон байна. Зар сурталчилгааны ажил ч их бий. Тиймээс яаруу буцаж байна. Гэвч удахгүй буцаад ирнэ ээ.
 
-Та өөрийн нэр дээр сумогийн дэвжээ нээж болохгүй юу, Японд?

-Тэгж болохгүй. Учир нь сумогийн дэвжээг  Японы харьяат иргэн л нээх эрхтэй байдаг. Хэрэв би Японы иргэн байсан бол шууд л зөвшөөрнө. Иргэншлээсээ шалтгаалаад ийм боломж байхгүй.

-Таны эзгүйд танай Такасаго дэвжээг одоо хэн ахалж байгаа вэ?

-Асасэкирюү Б.Дашням маань манай дэвжээг ахалж байгаа. Саяхан наашаа ирэхийн өмнө уулзсан. Асасэкирюү миний Японд хамтдаа хөл тавьж байсан сайн анд минь.  Б.Дашнямдаа найдаж, барилдааныг нь харж байгаа.

-Таны хүү алсдаа сумод барилдъя гэвэл та зөвшөөрөх үү?

-Хүний хүсэл мөрөөдлийг хязгаарлана гэдэг сайн зүйл биш. Бөхийн спорт хүнд бэрх,тэр дундаа сумогийн босго өндөр. Гэвч хүү маань зүтгэвэл би хорьж чадахгүй гэлээ.

Их аварга маань сэтгүүлчидтэй ахан дүүс, дотно найзтайгаа хуучилж суугаа мэт энгүүн сайхнаар ийн ярилцлаа. Түүнээс хиймэл дүр, асуултаас бултаж булзах гэсэн яаруу зан огтхон ч харагдсангүй. Тиймээс “Танайд хоноё” нэвтрүүлгээ дахин хөтлөхөөр болсон сэтгүүлч Н.Алтантүрүү Асашёорюүгийнд хонох хүсэлт гаргаад амжсан төдийгүй, зарим нь түүнийг кинонд Чингис хааны дүр бүтээхийг ч санал болгоод амжсан юм. Тэрбээр ярилцлага дундаа өөрийн дэвжээний багшийг “Миний бурхан шиг багш. Бид хоёр харцаараа, нүдээрээ бүхнийг ойлголцдог байсан” хэмээн өгүүлсэн юм. Мөн орыг нь залгаж үлдсэн Хакухо аваргад хандан “Дүүдээ Монгол Улсынхаа нэрийг дахин дахин өргөж явахыг хүсье” хэмээсэн юм. Их аваргыг дагалдан хэвлэлийн хуралд олимпийн аварга Н.Түвшинбаяр, Э.Бадар-Ууган, олимпийн мөнгөн медальт тамирчин П.Сэрдамба нар хүрэлцэн ирсэн байлаа. Тэд их аваргад аз хийморь, сайн сайхан амьдралыг хүсэн ерөөсөн юм.