Хүнсний аюулгүй байдлын удирлагын тогтолцоо ISO 22000 стандарт 2005 онд батлагдсанаас хойш дэлхий нийтээр 32000 гаруй байгууллага гэрчилгээжсэн байна. Эдгээр байгууллагуудын олонхи нь хүнсний үйлдвэрлэл, боловсруулалтын салбар дахь дэлхийн хэмжээний тоглогчид байдаг нь хүнсний аюулгүй байдлыг хангах стандартын дэлхийд үзүүлж байгаа нөлөөллийг харуулж байна.

ISO 22000 стандарт батлагдсан цагаасаа хойш анх удаа дахин хянагдаж 2018 онд батлагдсан гарна.

Энэ нь зөвхөн удирдлагын тогтолцоог нэвтрүүлж гэрчилгээ авахыг хүссэн байгууллагууд төдийгүй холбогдох аудитын хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэгч байгууллагуудад ч хамаатай.

Гол өөрчлөлтүүд

ISO 22000: 2018 нь Олон улсын стандартын байгууллагаас гаргаж байгаа суурь үзүүлэлт, удирдлагын тогтолцооны стандартын бодлогод нийцсэн нийтлэг нэр томьёо тодорхойлолт, өндөр түвшний бүтэц бүхий 10 хэсгээс бүрдсэн.

Энэхүү өөрчлөлт нь зөвхөн тогтолцооны хамрах хүрээ, дээд удирдлагын оролцоо, тогтолцооны баримтжуулалт, байгууллагын эрсдэлд суурилсан хандлагыг хэрэгжүүлэх, Төлөвлөх-Хийх-Шалгах-Сайжруулах (ТХШС) дарааллын дагуух үйл явцын хандлагад анхаарсан болно.

Хүнсний аюулгүй байдлын удирдлагын тогтолцооны өөрчлөлт нь бусад удирдлагын тогтолцооны бүтэцтэй ижилхэн байна.

Бусад өөрчлөлтүүд нь угтвар нөхцөл (PRP), ажиллагааны угтвар нөхцөл (OPRPs), хяналтын эгзэгтэй цэг (CCPs) хоорондын ялгаанууд зэрэг одоогийн шаардлагуудыг хялбаршуулах, хялбарчлах зорилгууд юм. Сүүлийн 13 жилийн хугацаанд олон улсын хүнсний аюулгүй байдлын хөгжилд эдгээр асуудлыг тусгахаар анхаарал хандуулсан.

Агуулга ба хамрах хүрээ

Бусад тогтолцооны стандартын дагуу ISO 22000:2018 бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг нийлүүлэгчид, хэрэглэгч болон хэрэглэгчдэд нөлөөлөх дээд болон доод талын асуудлыг авч үзэхийг байгууллагуудад шаарддаг.  Энэ нь хүнсний аюулгүй байдлын тогтолцооны хамрах хүрээ, жишээлбэл, хүнсний залилан, хүнсний терроризм, холбогдох хууль эрх зүйн асуудлуудыг хамарч болох юм. Энэ нь удирдлагын тогтолцоо, бүтээгдэхүүн, үйл ажиллагааны аль алинд хүнсний аюулгүй байдлын эрсдэлийн удирдлагатай холбоотой байж болох юм.

Удирдлагын оролцоо

Хүнсний аюулгүй байдлын тогтолцоонд дээд удирдлага нь хүнсний аюулгүй байдал, бодлого, бизнесийн зорилтууд, манлайлал, манлайллыг харуулах үүрэгтэй юм. Тогтолцооны төлөвлөлт, харилцаа холбоо, нөөцийн хангамж, хүртээмжтэй, зохистой, үр дүнтэй байдлыг хянах замаар сайжруулалт хийх дээд удирдлагын хүлээх хариуцлагыг дээд удирдлага хариуцдаг.

Эрсдэлийн менежмент

Эрсдэлд суурилсан сэтгэлгээний хандлага Хүнсний аюулгүй байдлын удирдлагын тогтолцоонд эрсдэлийн менежмент нь одоогийн удирдлагын тогтолцооны стандартад нийцэж  үйл ажиллагааны түвшинд  аюулын дүн шинжилгээ эгзэгтэй цэгийн хяналтын зарчмуудаар хязгаарлагдахгүй эдгээр нь гол асуудлууд хэвээр байна.

Хүнсний аюулгүй байдлын эрсдэлийг бууруулахад бизнесийн төлөвлөгөө, удирдлагын зорилтууд, нөөцийг зөв хувиарлах, сайжруулах боломжуудыг тодорхойлох, зарчмуудыг тусгасан.

Үйл ажиллагааны процесс

Хүнсний аюулгүй байдлыг хангах үйл ажиллагааны төлөвлөгөө, хяналтанд Төлөвлөх-Хийх-Шалгах-Сайжруулах (PDCA) дарааллын хэрэглээ байгууллагын хувьд илүү тодорхой болсон. Аюулын дүн шинжилгээ эгзэгтэй цэгийн хяналт (HACCP)-ын зарчмууд болон ХХААБ, ДЭМБ-ын Хүнсний хууль эрх зүйн хорооны стандартын хамгийн сүүлийн үеийн хувилбарууд дээр үндэслэн энэ тогтолцооны PRP, OPRPs, CCPs-ийн үүргийг тодорхойлсон.

Үнэлгээ ба сайжруулалт

Хүнсний аюулгүй байдлын удирдлагын тогтолцооны гүйцэтгэлийг үнэлэх шаардлагыг хангахын тулд хэмжилт, аудит болон хяналт шалгалтыг явуулж, эдгээр үйл ажиллагааг бүхэлд нь хамарсан тогтолцоог ашиглах нь илүү ач холбогдолтой юм. Хүнсний аюулгүй байдлын удирдлагын тогтолцоо алдагдахаас урьдчилан сэргийлэхийн тулд үнэлгээний үр дүнгээр тухайн тогтолцоонд үр дүнтэй сайжруулалт хийхэд чиглэгдэнэ.

Оролцогч талуудад үзүүлэх нөлөө

Хүнсний аюулгүй байдлын удирдлагын тогтолцооны гадаад оролцогч талуудад худалдан авагч, үйлдвэрлэгч, зохицуулах үүрэг бүхий байгууллага, баталгаажуулалтын байгууллага, яаралтай үед хариу арга хэмжээ авагч, хүнсний аюулгүй байдлыг хэрэгжүүлж буй байгууллагын үйл ажиллагаанд хамаарах бүхий ажилтнууд зэрэг багтана. Дээрх бүх оролцогч талуудад шинэчлэгдсэн стандартын шаардлагууд нөлөөлж байгаа, тэр дундаа тогтолцооны гадны аудиторуудад бүр ч ихээр нөлөөлөх болно.

Аудиторын шилжилт

Удирдлагын тогтолцооны стандартын өмнөх хувилбаруудын адил хөндлөнгийн аудиторууд шилжилтийн зарим хэлбэрийн сургалтад хамрагдах шаардлагатай болно. Энэ нь хоёр гол элементийг хамрах магадлалтай. Эхнийх нь Олон улсын стандартын байгууллагын өндөр түвшний бүтцийг ашигласан, харин хоёр дахь нь техникийн шаардлагын техникийн өөрчлөлттэй холбоотой юм. Хоёр өдрийн сургалт нь энэ хамрах хүрээний хувьд хангалттай байж болох боловч өөр бусад салбарт ажиллаж байгаа аудиторуудын хувьд ISO-ийн өндөр түвшний бүтэц зохион байгуулалтын сургалтад хамрагдсан байх магадлалтай юм.

Эцсийн зорилго

Стандартын төсөлд нэмэлт өөрчлөлт оруулснаар эцсийн хувилбарыг гаргахад хүрч болзошгүйг анхаарах нь зүйтэй бөгөөд ISO 22000-ыг өөрсдийн хүнсний аюулгүй байдлын талаархи үүрэг хариуцлагыг хянах байгууллагаас зарим өөрчлөлтийг хийх шаардлагатай болно гэдгийг санаж байна. Эдгээр нь системийн өргөн хүрээг хамарсан, эрсдэлд суурилсан сэтгэлгээний өргөн хэрэглээ болон дээд удирдлагад илүү их оролцдог (хэн, дотоод аудитын дотоод аудиторуудтай ярилцах шаардлагатай болно) илүү анхаарах хандлагатай байдаг.

Аудиторууд системийн баримт бичигт өөрчлөлт оруулах, нэмэлт элементүүд нь хүнсний аюулгүй байдлын эрсдлийн процессыг зөв зохистойгоор боловсруулж, шинэчлэгдсэн шаардлагуудын хэрэгжилтийг үр дүнтэй болгох эсэхийг шалгана.

ISO 22000-ийн анхны хувилбартай адил, хүнсний үйлдвэрлэл дэх хувийн баталгаажуулалтын хөтөлбөр (BRC Global Standards, FSSC 22000 болон Global Food Safety Initiative-ийн хүлээн зөвшөөрсөн бусад хөтөлбөрүүд) нь гэрлийн стандартад тавигдах шаардлагуудыг өөрсдийн схемүүдээс эдгээр хөтөлбөрүүдэд оруулсан нэмэлт, өөрчлөлтүүд нь зохистой хугацаанд явагдах боломжтой.

Олон улсын стандартын байгууллага 22000-ийн шинэчилсэн хувилбар дэлхийн хүнсний үйлдвэрлэлд баталгаажсан үр дүнтэй байх болно гэдэгт эргэлзэх зүйл алга. Баталгаажсан байгууллага, холбогдох хүнсний гинжин хэлхээний байгууллага, баталгаажуулалтын салбар ерөнхийдөө хүлээн зөвшөөрөгдөх нь эргэлзээгүй. Хэрвээ энэхүү ажил нь дэлхий дахиныг хүнсний аюулгүй байдлын аюулаас хамгаалж чадвал энэ зорилтоо биелүүлж чаджээ гэж үзэх юм.

Иан Данлоп, CQP FCQI нь CQI ба IRCA сургалтын үнэлгээний мэргэжилтэн.

Эх сурвалж: СТАНДАРТ, ХЭМЖИЛЗҮЙН ГАЗАР