Миний бие үүний өмнө "Монгол прагматизмыг санал болгоё" гэдэг санал дэвшүүлсэн нийтлэл бичиж олон түмэнтэйгээ санал бодлоо солилцсон.

Энэ удаа 50 гаруй жилийн хугацаанд хөгжлийн доогуур түвшингээс өндөр хөгжилд шилжиж чадсан Сингапурын прагматик бодлого, амжилтад хүрсэн арга зам, туршлагын талаар  уншигч олонтойгоо саналаа бодлоо хуваалцахыг хүслээ.

Сингапур нь 5.5 сая хүн амтай, өөрөөсөө хавьгүй том орнуудаар хүрээлэгдсэн, байгалийн баялаггүй, бүр ундны усны эх үүсвэргүй, арлын жижигхэн орон бөгөөд богино хугацаанд хөгжиж буй орноос өндөр хөгжсөн, тэргүүлэх эдийн засагтай орон болж хөгжжээ.

Сингапурын нэг хүнд ногдох ДНБ 1959 онд 400 ам. доллар байсныг 1990 онд 12 200 ам. доллар, 1999 онд 22 000 ам доллар, 2017 онд 55 235 (дэлхийд 3 дугаар байр) ам.доллар болгож чадсан юм. Сингапур өнөөдөр эдийн засгийн өрсөлдөх чадвараараа  дэлхийд 2  дугаарт, бизнес хийх орчны үзүүлэлтээрээ мөн 2  дугаарт бичигдсэн байгаа нь түүний амжилтын нотолгоо болно.

Сингапурын амжилтын үндэс нь өөрийн хөрсөн дээр буусан прагматик бодлогыг баримталж, төрийг өндөр чадавхитай, хүчтэй байлгах, хөгжлийг урт хугацаанд тодорхойлж хэрэгжүүлэх, дотооддоо сахилга, дэг журмыг бэхжүүлж, хээл хахуультай хатуу тэмцэж, шударга ёсыг мөрдүүлж байсан явдал болно. Эрдэмтэд, судлаачдын зүгээс сингапурын хөгжлийн прагматик бодлогоос дараах хэдэн зүйлийг монголын нөхцөлд  хэрэгжих бололцоотой гэж харж байна.

ХӨГЖЛИЙН ЗАГВАР

-Социалист болон капиталист эдийн засгийг хослуулах-

Сингапур хөгжлийн загвараа гаднаас хуулбарлах бус, харин өөрийн үндэстний язгуур эрх ашигт тулгуурлан, хөрсөн дээрээ буусан байхыг бодолцон тухайн үед оршин тогтнож байсан социалист болон капиталист эдийн засгуудын өөрт тохирох, хамгийн үр ашигтай зүйлүүдийг хослуулан авч хэрэглэсэн байна. Тухайлбал, зах зээлийн эдийн засгийн тогтолцооны төрөөс шаардлагагүй тохиолдолд эдийн засгийн амьдралд оролцохгүй байх, үйлдвэр, аж ахуйн газруудад эрх чөлөөг бүрэн олгох, үндэсний баялгийг хөгжлийн асуудлыг шийдэхээс бусад тохиолдолд хамаагүй тараахгүй байх, социалист тогтолцооны хөгжлийг урт хугацаанд  урьдаас харж төлөвлөх, төрөөс эдийн засгийн өндөрлөгүүдийг улсын үйлдвэрийн хэлбэрээр эзэмших, нийгэмд шударга ёсыг тогтоох, хүн амд эрүүл мэнд, боловсрол, нийтийн тээврийн үйлчилгээг өндөр түвшинд үзүүлэх зэрэг арга хэрэгслийг зөв, зохистой түвшинд зохион байгуулсан.

Зөв бодлого, түүний залгамж чанар нь амжилтын үндэс болдог ажээ. Хятадын удирдагч Дин Сяопин холимог эдийн засгийн давуу талыг ашиглаж, Сингапураас суралцахыг ямагт анхааруулж байсан байдаг.

УЛС ОРНЫГ ҮЙЛДВЭРЖҮҮЛЭХ

-Экспортыг чухалчлах, ҮДК-ий хөрөнгө оруулалтад анхаарах-

Сингапурын Эдийн засгийн хөгжлийн хорооноос эдийн засгийн өсөлтийг бий болгох, улс орныг хөгжүүлэх, хөрш орнуудаас хараат байхгүйн тулд үйлдвэржүүлэх хэрэгтэй гэж үзэн,  үйлдвэржүүлэх урт хугацааны төлөвлөгөөг гаргаж хэрэгжүүлжээ. Ингэхдээ тэд үйлдвэрийг дотоодын хэрэгцээг хангахын тулд бус, харин бүтээгдэхүүнээ гадаадад гаргаж экспортлох, хөрөнгө оруулалтыг, юуны өмнө Үндэстэн дамнасан корпорациас байлгах бодлогыг баримталсан нь үр дүнтэй болжээ. Учир нь ҮДК-ууд нь үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнийг гадаад зах зээлд өөрөө борлуулах бололцоотой, эсхүл дэлхийн, бүс нутгийн үйлдвэрлэл, хангамжийн сүлжээний бүрэлдэхүүн хэсэг байж, бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэлийн дараагийн шатанд  шууд ашиглах тул хямралд бага өртөж байжээ.

Сингапурын үйлдвэрлэл нь дэлхийн зах зээлийн эрэлт хэрэгцээг харгалзан хөгжиж ирсэн. Тухайлбал,  1970-аад онд нефть боловсруулах, хөнгөн үйлдвэрийг байгуулж, усан онгоц барьж байсан бол, дараа нь цахилгаан бараа, одоо үед өндөр технологийн үйлдвэрүүдийг хөгжүүлж байна. Гэтэл түүний хөрш Малайзи нь үйлдвэрлэлийг хөгжүүлдэхдээ, дотооддоо импортыг орлох бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх бодлого баримталж байсан нь дотоодын зах зээл харьцангуй том биш, хүн амын худалдан авах чадвар сул байсан шалтгаанаар амжилтад хүрч чадаагүй байна. Сингапурын засгийн газраас эдийн засгаа хөгжүүлэхдээ гадаадын зээл тусламжид бус, харин юуны өмнө дотоод нөөц бололцоондоо тулгуурлах, Засгийн газар татварын орлогоос илүү зардал гаргахгүй байх зарчим барьж ажилласан нь өр, зээлийн дарамтад орохгүй байх нөхцлийг бүрдүүлжээ.

Сингапурын тусгаар  тогтнолын эхний жилүүдэд "биднийг хэн ч тэжээх үүрэггүй, бид алгаа тосон амьдарч болохгүй", "бид бусдаас илүү цэвэр цэмцгэр, илүү зохион байгуулалттай, илүү үр ашигтай байж хэмээнэ, хөгжинө" гэх уриан дор ард түмний чармайлтыг дайчилж байснаар тавьсан зорилтоо ард түмэнд ойлгуулахад чухал нөлөө үзүүлжээ.

ЧАДВАРЛАГ, ЦОМХОН ТӨРИЙН АЛБЫГ БАЙГУУЛАХ

-Самар авах төдий цалин өгвөл улс үндэстэн сармагчинтайгаа дуусгавар болно-

Сингапурын Засгийн газраас авьяаслаг боловсон хүчнийг нээж олох, байршуулахад ихээхэн ач холбогдол өгөхөөс гадна тухайн ажилтанд  хувийн сектороос илүү өндөр цалин өгөх замаар төрийн албанд татах бодлогыг баримталж иржээ. Энэ талаар Сингапурын удирдагч Ли Куан Ю өөрийн дурдатгалдаа "Бидний ажлын үр дүн бол ажил хариуцсан хүний чадвар, тогтвор суурьшилтай ажиллахаас шууд хамаардаг" гэж  онцлон тэмдэглэсэн байдаг.

Төрийн албанд ахиж дэвшихэд зөвхөн  шатлан дэвших, чадавхийн зарчмыг баримталж, сайд нар, удирдах албан тушаалтнуудыг хээл хахуульгүй байлгах  шаардлагыг өндөржүүлсэн нь дараагийн  шатны ажилтнуудад шийдвэрийг итгэлтэй гаргах бололцоог нээж өгдөг ажээ. Эдгээрийн дүнд төрийн албаны үйл ажиллагааны өгөөж, үр дүн сайжирдаг байна. Цалин, орлогоосоо давсан хэрэглээтэй, эсхүл өөрийн орлогоос давсан эд хөрөнгө эзэмшдэг бол шүүхийн зүгээс уг ажилтныг авлига авсанд тооцох эрх зүйн орчныг бүрэлдүүлсэн нь төрийн албан хаагч шударга ажиллах үндэс болжээ.

НИЙГЭМД ШУДАРГА ЁСЫГ МӨРДҮҮЛЭХ

-Сонгогчид заавал санал өгөх үүрэгтэй, “Би ганцаараа явах боллоо”-

Аливаа нийгэмд шударга ёс, шударга бус ёс зэрэгцэн орших бололцоогүй гэж үздэг. Тийм учраас нийгэмд шударга бус явдлыг арилгах ёстой байна. Нийгмийн шударга ёсыг хэвшүүлэх нь улс оронд тогтвортой байдлыг хангаж, бүтээн байгуулах, улмаар хөгжих бололцоог олгодгоороо ач холбогдолтой болно.

Төр,  засгийг ардчиллын зарчмаар байгуулах нь төрийн байгуулалтын нэг чухал хүчин зүйл болдог. Ингээд Сингапурын парламентаас сонгогч иргэд сонгуульд заавал санал өгдөг, хариуцлага тооцдог тогтолцоог бий болгосон нь улс төрийн намуудын зүгээс сонгогчдыг зөөх, элдэв хууль бус аргаар санал өгүүлэх зөрчлийг арилгах нөхцлийг бүрдүүлжээ.

Биеэ даасан, шударга шүүхийн тогтолцоог бүрдүүлэх нь нийгэмд шударга ёсыг хангах, олон үндэстний дунд мөргөлдөөн үүсгэхгүй байхад хамгийн  чухал нөлөөтэй байна. Гэтэл Сингапурт мөрдөгдөж байсан Тангарагтны шүүхийн тогтолцоонд тангарагтнууд нь хувь хүний сэтгэл зүйн хөдлөл, нөлөөгөөр буруу шийдвэр гаргах тохиолдлууд гарч байсан тул нэлээд олон салбарын ялын эрх зүйн орчныг тусгайлан хуульчилж өгсөн нь шударга ёсыг мөрдүүлэхэд чухал ач холбогдолтой болжээ. Мөн шүүгчдийг шударгаар шалгаруулан томилж, шүүхэд иргэдийн зүгээс тавих хяналт, хариуцлагын тогтолцоог сайжруулсан байна.

Сингапурын удирдагч Ли Куан Ю 1965 онд, 42 насандаа Сингапурын төрийн тэргүүн болж, 2 сая хүний амьдралыг хариуцах болсон үеэсээ авилгатай тэмцэхийн чухлыг ухамсарлаж, өөрийн байр сууриндаа тууштай, хатуу зогсож авилгыг эцэс болгохын тулд түүнтэй холбогдсон найз нөхдөө ч хамгаалах эрхгүй болж, ганцаараа цааш явжээ. Тэрээр энэ талаар  өөрийн дуртгал-[1]ынхаа хамгийн эхний дэд бүлгийг "Ганцаараа явах боллоо" гэж нэрлэсэн нь түүний хувьд хичнээн хэцүү байсан боловч ард түмний сайн сайхан үйлсийн төлөө зүтгэх болсноо илэрхийлсэн хэрэг байлаа. Сингапурын Засгийн газар авигалтай тэмцэх байгууллагын ажилтнуудад хангалттай цалин олгож, тэдэнд хүрэлцээтэй хэмжээний эрх мэдлийг олгосон нь таатай нөхцөл бүрдүүлсэн байна.

ҮНДЭСНИЙ ЭВ НЭГДЭЛИЙГ ХАНГАХ

-Нийтийн эрх ашгийн төлөө хамтран ажиллах-

Сингапурт малай, хятад, энэтхэг, англи, араб, еврей зэрэг олон үндэстэн амьдран суудаг, тэд бас өөр өөрийн шашинтай. Гэвч Сингапур арьсны өнгө, хэл, шашнаар  хуваагдахгүй, өөр хоорондөө мөргөлдөхгүй, иргэн бүрд тэгш боломж олгох  нийгмийг цогцлон байгуулж байна. Мөн үндэстнийг күнзийн сургаальд тулгуурлан хувиа хичээх бус, нийтийн эрх ашгийн төлөө  хамтран ажиллах үзэл санаанд нэгтгэж, нэгдсэн үнэт зүйлсийг бий болгох, тэдний чармайлтыг бүтээн байгуулалтад төвлөрүүлэх нь Сингапурыг хөгжлийн замд оруулахад хамгийн хэцүү зүйл байсан тухай Ли Куан Ю хэлж байжээ.

ХҮНИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ

-Боловсрол, Эрүүл мэнд, Орон сууц, Нийгмийн хамгаалал-

Сингапур цөөн хүн амтай, бас байгалийн баялаггүй болох тул улс орноо үйлдвэржүүлэхдээ дэд бүтцээ хөгжүүлж, аль болох нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, үйлдвэрт шаардлагатай боловсон хүчнийг урьдчилан бэлтгэх зорилгоор хүний хөгжилд тэргүүлэх ач холбогдол өгч ирсэн байна. Эдгээр чармайлтын дүнд амьдралын хамгийн аюулгүй нөхцлийг хангаж, айл бүрийг орон сууцтай болгож, эрүүл мэнд, боловсролын тогтолцоог дэлхийн хэмжээнд хүртэл хөгжүүлж, бүр хиймэл оюун ухаан, роботууд, тоон эдийн засаг давамгайлан хөгжих аж үйлдвэрийн IV хувьсгалд хамгийн бэлтгэлтэй 5 орны 2 дугаарт бичигдсэн байна.

Ийнхүү Сингапурын улс орноо хөгжүүлж, хөгжлийн өндөр түвшинд хүрсэн, амьдралаар нэгэнт батлагдсан туршлага, ажлын арга барилууд нь бидэнд дор бүрдээ нэгийг бодож тунгаах, улмаар монголын өвөрмөц нөхцөлд тохирох заримыг нь авч ашиглахад тустай байх болно гэж итгэж байна.

… Хэрэв чамд шийдэл байхгүй бол асуудлын нэг хэсэг нь чи өөрөө гэсэн үг бий. Нийтээрээ тунгаана биз ээ.

УИХ-ын гишүүн, УИХ дахь МАН-ын Бүлгийн дарга Д.Хаянхярваа