Бодлогын томоохон өөрчлөлт хийхгүй гэж төв банк мэдэгдлээ

Төв банкны Мөнгөний бодлогын хороо тун эгзэгтэй үед хуралдаж байна. Өнөөдөр эхэлж буй ээлжит хурлыг угтсан мэт төгрөгийн ханш 12 хоног тасралтгүй унаж, ам.долларын ханш “улаан шугам” болох 2500 төгрөгийг давсан. Бас ус, цахилгаан, дулаан, оюутны сургалтын төлбөрийн гээд олон үнэ зэрэг өсөж, суурь инфляц “шөвөлздөг” намар цаг айлссан ийм үед манай мөнгөний бодлогын жолоо атгагчид ирэх саруудын төгрөгийн ханшийг зураглах нь. Тэдний шийдвэр таны, миний хэтэвч дэх хэдэн төгрөг, дансан дахь мөнгөний үнэ цэнийг тодорхойлно.

МӨНГӨНИЙ БОДЛОГЫН ӨНӨӨГИЙН ӨНГӨ

Сүүлийн хэдэн сард мөнгөний бодлогын жанжин шугам хааш чиглэснийг эргэн саная. 2012 оноос хойш мөнгө хэвлэж, зах зээлд цутгасан нь сүүлийн хэдэн жил Монголын эдийн засгийг нөмөрсөн хүндрэлийн голомт байсан хэмээн одоогийн мөнгөний бодлого тодорхойлогчид томъёолсон. Тиймээс мөнгөний уламжлалт бус бодлогоос татгалзаж, эдийн засгийн урт хугацааны тэнцвэрийг хангана гэдгээ мэдэгдсэн билээ. Тиймээс шавхагдаад байсан гадаад валютын албан нөөцийг нэмэгдүүлж, төгрөгийн ханшийг унагаадаг (бодлого тодорхойлогчдын үзэж буйгаар) интервенц тун ховор хийж эхэлсэн юм. Улмаар эдийн засгийн сэргэлтийг дэмжихийн тулд төв банк мөнгөний бодлогыг сүүлийн есөн жил байгаагүйгээр суллаж, жишиг хүүг 10 хувьд хүргээд байна. Мөнгөний бодлого ийн зөөлрөхийн хэрээр зээлийн хүү буурч, зээл олголт нэмэгдсэн. Инфляц өнгөрсөн сарын байдлаар төв банкны зорилтот түвшинтэй ойр буюу зургаан хувьд хэлбэлзэж байна.

АМ.ДОЛЛАР ЯАГААД ЧАНГАРАВ

Төв банк ийнхүү төсвийн шинжтэй төслөөс татгалзаж, уламжлалт бус бодлогоос ухарсантай зэрэгцээд Монголын эдийн засаг идэвхжиж, импорт эрчимжив. Барилга бүтээн байгуулалтын улирал болох зургадугаар сараас эхлэн импорт эрчимжиж, экспортын өсөлтөөс хоёр дахин хурдтай байна. Өөрөөр хэлбэл, бидний хилийн чанад руу урсгадаг валют нэмэгдсэнээс ам.долларын ханш ч бас энэ оны зургадугаар сараас чангарч эхэлсэн байдаг. Сүүлийн хэдэн сар импортын өсөлт, эдийн засгийн идэвхжлээ манай макро эдийн засаг даахгүй байна. Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт дорвитой өсөөгүй байхад импорт огцом дээшилчихсэн нь ханш өсөхөд хүргээд байна хэмээн эдийн засагчид тайлбарлаж байна. Төгрөгтэй харьцах ам.долларын ханш өдгөө 2500 нэгжийг давчихаад байна. Төв банкнаас үүнийг улирлын чанартай, түр зуурын өсөлт хэмээн тайлбарлаж байгаа. Мэдээж, төгрөгийн ханшийг хамгаалах үүрэг зөвхөн төв банкных биш. Тиймээс үүнийг түр орхиё. Гагцхүү валютын ханшийн өсөлт гэх үл үзэгдэгч гар иргэд, бизнес эрхлэгчийн халаасыг хэрхэн сэгсэрдгийг харцгаая.

ВАЛЮТЫН ХАНШ ХЭРХЭН ТОРГОДОГ ВЭ

Үнэндээ, төгрөг жингүйдэж, ам.доллар “Галзуурах”-ын зовлонг бид өнгөрсөн жилүүдэд хангалттай амссан. Улиран одсон 2012-2016 оны хооронд зөвхөн төгрөгийн ханшийн уналтаас үүдэн Монгол улсын өр бараг таван их наяд төгрөгөөр нэмэгдсэн гэвэл та итгэх үү. 2012 онд 5.2 их наяд төгрөгтэй тэнцэж байсан Засгийн газрын өр дөрвөн жилийн дотор бараг дөрөв дахин өсөж, 19.4 их наяд төгрөгт хүрсэн. 14.1 их наяд төгрөгөөр хэмжигдсэн өрийн өсөлтийн 9.4 их наяд нь шинэ зээл бол үлдсэн 4.7 их наяд төгрөг нь ханшийн уналтаас үүдэн өөрөө бий болсон төлбөр болохыг Баялгийн засаглалын хүрээлэн тооцжээ. Энэ хугацаанд гадаадын валюттай харьцах монгол мөнгөн тэмдэгтийн ханш 70 гаруй хувиар суларчээ.

Монголбанкны дэд ерөнхийлөгч, Мөнгөний бодлогын хорооны гишүүн Б.Лхагвасүрэн

Инфляц төв банкны зорилтот түвшинд байгаа. Валютын ханш огцом савлаж, хүндрэл учруулахаар байдалд ороогүй тул бодлогын огцом өөрчлөлт гарахгүй болов уу.

МҮХАҮТ-ын ерөнхийлөгч Б.Лхагважав

Валютын ханшийн дарамтыг бизнес эрхлэгчид, татвар төлөгчид үүрдэг. Монгол Улс жилд 200-300 сая ам.долларын алдагдал хүлээдэг. Үүнийг ч төв банк татвар төлөгчдийн мөнгөөр хаасаар ирсэн.

СЭЗИС-ийн багш, доктор, дэд профессор Ж.Дэлгэрсайхан

Монголбанк уламжлалт бус бодлогоос татгалзаж, макро эдийн засгийн зохист бодлогыг хэрэгжүүлэхээ мэдэгдсэн. Гэхдээ эдийн засагт ирж буй дарамтыг харвал ам.долларын дарамтыг саарагжуулахын тулд төв оролцох нь зүйтэй”.

ХАНШИЙН УНАЛТААС ҮҮДЭН МОНГОЛ УЛСЫН ӨР БАРАГ ТАВАН ИХ НАЯД ТӨГРӨГӨӨР ӨССӨН

Засгийн газарт ийм хүчтэй хийгээд хортой нөлөөлсөн ханшийн уналт хувийн хэвшлийг ч тойрохгүй дайрсан. Төгрөгийн ханшийн уналтын үе болох 2016 онд МИАТ компани зөвхөн валютын ханшийн савалгаанаас үүдэн 40 тэрбум төгрөгийн алдагдал үүрсэн байдаг. Бас хөнгөн үйлдвэрийн салбарын нэгэн томоохон компани валютын ханшийн зөрүүнээс 15.1 тэрбум төгрөгийн алдагдал хүлээжээ. Ер нь төгрөгийн үнэ цэн буурснаас үүдэн 2014-2016 онд дотоодын компаниуд бараг хагас их наяд төгрөгийн алдагдал үүрсэн гэх тооцоог МҮХАҮТ-аас мэдээлж байсан юм. Тэгвэл ханшийн савалгааны талаар хувийн хэвшлийн хэд хэдэн төлөөллөөс асуухад хариулт өгөх тун дургүй, туйлын эмзэг хандаж буйгаа илэрхийлж байлаа. Тэгвэл иргэн Батын халаасыг хэрхэн торгодог вэ. Монгол улс нийт импортынхоо 70 хувийг ам.доллараар хийдэг. Гэтэл манай хэрэглээний сагсны 40 хувийг импортын бараа эзэлдэг тул үнийн түвшинд валютын ханш багагүй нөлөөлдөг байна. Ялангуяа, бараа бүтээгдэхүүний үнийн суурь болдог шатахуун, түлшээ бид уг валютаар худалдаж авдаг. Гэтэл түлшний үнэ тогтоодог түүхий эд болон валютын ханш “хөтлөлцөөд” өсөж байна.

Одоо газрын тосны жишиг үнэ болох Brent-ийн ханш гурван жилийн дээд түвшинд хүрч, 80 ам.долларыг шүргэж байна. Жишиг үнэтэй зэрэгцээд манай гол нийлүүлэгч оху хилийн үнээ нэмнэ гэдгээ хэдийнэ мэдэгдчихсэн. Гэтэл түүнийг худалдаж авдаг ам.долларын ханш өсчихөөр шатахуун түлшний үнэ өснө. Ам.долларын ханш нэг төгрөгөөр чангарахад импортлогчид шатахууны үнийг 50 мөнгөөр нэмэх шаардлага үүсдэг байна. Ингэхээр талх, тарианаас эхлээд такси үйлчилгээний үнэ хүртэл өсөж таарна. Энэ хэрээр иргэдийн хэтэвч нимгэрэх нь. Тэгвэл төв банк үүнд ямар хариулт өгч байна вэ. Худалдааны тэнцлийн ашиг хангалтгүй, импортын өсөлт хөрөнгө оруулалтын дүнг давж байгаатай холбогдуулан ам.долларын эрэлт нэмэгдсэнийг төв банк мэдээллээ. Валютын ханш эдийн засгийн суурь шалтгаантай холбоотой өсөж байгаа ч огцом савалгаа гарахаас сэргийлэх нөөц хангалттай байгаа аж. Гадаад валютын албан нөөц 2.9 тэрбум ам.доллар хүрсэн нь өнгөрсөн оны мөн үеэс 2.1 дахин өссөн үзүүлэлт. Цаашид ханш тогтвортой байх үндэслэл байгаа учраас төв банкнаас валютын захад их хэмжээний интервенц хийх зэргээр бодлогын томоохон өөрчлөлт хийхгүй гэж мэдээллээ.

Эх сурвалж: ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ