Гадаадтай соёлоор харилцах бүх холбоотын нийгэмлэгийн  киносекцийн ерөнхийлөгч В.И.Пудовкинаас 1947 оны нэгдүгээр сарын 14 нд БНМАУ-ын кино урлагийнханд явуулсан бичиг.

Эрхэм анд нар аа

Гадаадтай соёлоор харилцах бүх холбоотын нийгэмлэгийн  киносекцийн гишүүд нь та бүхний бүтээсэн “Цогт тайж” киног сэтгэл ихэд ханамжтайгаар үзлээ. Кинонд танай ард түмний түүхийн хуудсууд, улс орны үндэсний бүрэн бүтэн байдлын төлөө тэмцлийг үнэн зөв тусгажээ. Ялангуяа Дорнод Монголын нутагт халдан довтолж, монголын нүд алдам талыг гэм зэмгүй хүмүүсийн цус нулимсаар бялдсан манжийн байлдан дагуулагч Амбагай ханы эсрэг тэмцэлд Монголын ард түмнийг босгосон 17-р зууны нэрт соён гэгээрүүлэгч, яруу найрагч, дайчин баатар Цогт тайжийн дүр сайхан болжээ.

Цогт тайжийн дүр нь зориг эрмэлзэл дүүрэн, ухаалаг, бадрангуй шинж бүхий түүхэн баатруудын шилдэг, эерэг дүрийн нэгэн болжээ. Түүний үйл хэрэг өдгөө ч харь түрэмгийлэгчдийн хараат хэвээр буй дорно дахины олон оронд сайхан үлгэр дууриалал болох юм.

Зохиолын баатрын хувийн амьдрал, хайр сэтгэлийг харуулсан зургууд ч аятайхан болжээ. Тэдгээр нь кинонд уянгалаг яруу халуун дотноор дүрслэгдсэн байна. Цогт тайжийн урвагч Гүүш ханы цэрэгт болон түвэдүүдэд бүслэгдэн амь эрсэдсэн хэсэг нь ард олны төлөө алтан амиа өгсөн үндэсний их баатрыг бишрэх сэтгэгдлийг үзэгчдэд үлдээсэн ихээхэн хүчтэй, оргил хэсэг болжээ. Кинонд гарч байгаа түүх залуу Бүгд Найрамдах Монгол улсын орчин үетэй ч нягт холбоотой юм. Алтан утсаар “Соёмбо” тэмдэг оёсон Цогт тайжийн цэргийн тугийг эх орноо хайрлан дээдлэгч хүмүүс тосон авсан юм. 300 жилийн дараа Монголын ард түмний их удирдагч Сүхбаатар, түүний хамтран зүтгэгч маршал Чойбалсан нарын журамт цэргүүд тусгаар тогтнол, эрх чөлөө, ялалтын билэг тэмдэг болж эдүгээ ч БНМАУ-ын төрийн далбааг чимж буй эртний монголын энэхүү “Соёмбо” тэмдгийг хувьсгалын гал улаан туган дээрээ нэр төртэй мандуулж явсан билээ.

Кино үнэнийг үзүүлжээ. Түүнд түүхэн үйл явдлыг тал бүрээс нь үнэн зөв үзүүлж, чухамхүү олон зүйлийн нарийн ширийн түүхэн хэсгээс бүрдсэн үндэсний түүхийг харуулсан байна. Кино танин мэдэхүйн ач холбогдолтойн дээр сэтгэл хөдөлгөм сайхан болжээ. Зөвлөлтийн түүхэн киноны шилдэг сайхан нөлөө энэ кинонд ч туссаныг тэмдэглэхэд бидэнд таатай байна.

Хэдийгээр энэ киног Монгол киноны залуу уран бүтээлчдийн хүчээр бүтсэн боловч түүнээс болж үнэ цэнэ нь буурах учиргүй билээ. Кинонд тоглосон жүжигчдээс Цогт тайжийн дүрийг бүтээсэн БНМАУ-ын ардын жүжигчин Цагааны Цэгмэдийг онцлон хэлмээр байна.
Түүний жүжиглэлд жинхэнэ уран бүтээлчийн чин сэтгэлээсээ бүтээсэн бахархам зүйл олон бий.

Кинонд зарим нэгэн жишээ нь цэрэг дайны хэсэг ихэдсэн, эсвэл кино аппаратын өмнө анх удаа тоглосон зарим жүжигчид туршлагагүйтсэн зэрэг дутагдал буй. Олон түмний оролцсон зарим үзэгдлийг дэндүү ерөнхий хийсэн зүйл ч бий. Гэвч эдгээр дутагдал  нь монголын залуу кино урлагийн өсч өндийн буй үеийн дутагдал юм. Тэд цаашдын ажилдаа үүнийг даван туулах болно.

Бүхэлдээ “Цогт тайж” кино бол ихээхэн ур чадвар, соёл, шамдлага, урам зоригоор бүтээсэн уран сайхны гойд сонирхолтой, түүхэн бүтээл юм. Бид та нарынхаа амжилтанд чин сэтгэлээсээ баяр хүргэе.

Гадаадтай соёлоор харилцах бүх холбоотын нийгэмлэгийн  киносекцийн өмнөөс ерөнхийлөгч Всеволод Пудовкин

ҮТА-ын ахлах зааварлагч арга зүйч М.Байгалмаа

Эх сурвалж: olhunud.blogspot.com