Машин унах хүн эхлээд хаалгаа онгойлгож кабиндаа суугаад түлхүүрээ эргүүлж машинаа асаагаад араагаа тохируулна. Дараа нь  хаазаа  гишгэнэ.  Мэдээж машин хөдөлж таараа. Тэгээд алгуурхан хурдаа авч давхиж одно. Хэрвээ хүүхэд зам хөндлөн гүйвэл, улаан гэрэл асвал, явган хүний гарц тааралдвал, өмнөх машин нь явж өгөхгүй бол тоормозоо гишгэж хурдаа саах буюу машинаа зогсооно. Өөр арга байхгүй. Өөр арга байсан ч тэр нь осол байхаас гарцаагүй.  Ослоос болж өөрөө юмуу өөр хэн нэгэн амь эрсдэх магадлалтай. Гэмтэж бэртэнэ, эсвэл тахир дутуу болно. Тиймээс  тоормоз маш чухал байх нь. Тоормозгүй машиныг унаж болохгүй. Тоор­мозтой байлаа ч  хотын замаар ха­маагүй давхиж болдоггүй. Байс­хийгээд л тоормозоо гиш­гэж байхгүй бол юу ч болж мэд­нэ. Аюултай.  Жо­лооч хүн бүрийн заавал мэдэж байх ёстой энгийн ат­лаа алтан дү­рэм нь энэ. Тэг­вэл жолоодогч хүн  түүнээс юугаа­раа өөр гэж.  Намаа, СӨХ-оо, хороогоо, улс орноо гээд өөр­төө таарсан, заяагд­сан бүхнээ жолоо­доход өнөө гайхал тоормоз хэрэгтэй юү.  Тэд­ний өмнө улаан гэрэл асдаг бо­лов уу. Явган хү­ний гарц бий юү, зам хөндлөн хүн гүйдэг үү.  Тэр тоолонд тоормоз гишгэх  үү, эсвэл нулимаад өнгөрдөг хэрэг үү.  Асуулт их ч хариулт бараг байхгүй.  Тиймээс төр засгийг жолоодож асан хэд хэдэн хүний сууж давхисан “машин” хэрхэн тоормоз гишгэж байсан талаар “замын цагдаа”-гийн газраас асууж сураглалаа.

Гайхалтай хариулт олдов.  Дарга нар “тоормозоо гишгэдэггүй” аж.  Төр засгийн өндөр албан тушаалд очмогцоо  багаа бүрдүүлж сонгосон машиндаа  сууж аваад (бүр даац хэтрүүлээд шүү) асар хурдтайгаар гараанаас гардаг  байна. Тэгээд л давхиад байдаг аж. Хурдаа нэмнэ үү л гэхээс хасах талаар бодох ч дургүй. Өөрийгөө шүүмжилж  байгаа хүнд бүр ч дургүй. “Аа тэр муу атаархсандаа л тэгж байна” хэмээн хөмхийгөө зууна. Бас “Жингийн цуваа явж л байдаг. Замын ноход хуцаж л байдаг”  гэх ардын зүйр үгээр ам барих гэж оролдоно.  Гэтэл энэ үг нь даац хэтрүүлэн ум хумгүй давхиж яваа машинтай хүмүүст зориулж хэлсэн үг биш л дээ. Жингийн цуваа  гэдэг гуван гуван алхаатай болохоос биш гуд шуд хийн давхиж оддоггүй. Алсын замд гарсан жингийн цуваа татлага ачлагаа хааяа  чангалчихаад аажуухан урагшилж алсад  айлын нохой хуцах дуун  хааяа нэг сонстохоос биш хормой хотыг нь хуу татчих гээд дүүлж боргоод байдаггүй.  Гэтэл өнөөдрийн машинтай нөхөд хурдаа саах битгий хэл улам л нэмээд  чинээнд нь тултал гишгээд сигналаа хангинуулаад давхиад байдаг. Улаан гэрэл ассан ч тоохгүй дайраад, өмнүүр нь зам хөндлөн хүн гүйсэн ч дайрч унагаад, урдах машин нь явахгүй ч араас нь түрж хөөгөөд … Тэрийгээ ажил хийсэн гэж яриад… Өөрсдийгөө магтуулах аяны удирдамж илгээгээд,   өрөөл бусдыг гүтгүүлэх уралдаан  зарлаад…Бүх хэвлэлийг ганцхан дохиураар удирдаж ижил хэмнэлтэй баярын жавхаа тоглуулах гэж ядаад… Нэг машинд хамт яваа  хүмүүс нь эл үйлдлийг нь хөхиүлэн дэмжиж алга ташаад хэрэг алга. Хэтэрхий улаан галзуу давхиснаас болж зарим нэгнийх нь толгой эргэж дотор муухайравч сэмхэн  огиулчихаад л нүдэндээ нулимс цийлэгнүүлэн маасалзаад байдаг.

 Тэдэнд дайсан байхгүй. Замд нь саад болох гэсэн нэгээхэн ч үгүй байхад  дайснаас хамгаалж “хана хэрэм” босгосон нөхөд шуугиж давхиад л. Хийсэн болон хийх гэж байгаагаа хэт дөвийлгөн сурталчилж, бүхнийг мөнгөөр худалдаж авахаар улайрч байгаа нь хэрээс хэтэрч буйг сануулаад өгөх сайн санаатан хажууд нь алга. Бүгд л “Болж байна, чадаж байна. Бид хамгийн ухаантай нь” гэж хөөрцөглөнө.  Тойрч суусан пиарчид нь жолоодогчоо улам тэнэг болгон харагдуулах элдэв арга сэдэж балиашиглана. Тэнэг гэхэд дэндүү тэнэг, бас дэндүү танил сценари боловсруулж  шараа болгоно. Урд өмнөх жо­лоо­догчдыг “осолд оруулсан” төлөв­лөгөөгөө барьчи­хаад “Хаана ч байхгүй, хачин сайн пиар шүү. Зар­­лаа шүү  аваа­­рай” гээд   үнэ хаял­цуу­лаад байхаар өнөөдүүл нь ог­тоос хоосон байс­наас муу ч гэсэн эрээн цаастай байх нь зөв гэж сэтгэнэ, зайлуул.  Харин түүнээс нь болж бусдын өмнө онигоонд орж байгаагаа үл ухаарна.  Хамгийг худалдан авч өөрс­дийгөө магтуу­лаад байгаагаа үнэ­хээр зөв алхам хийгээд байхаар олон нийт дэм­жиж байна гэж эндүүрнэ.  Бөө­нөөр нь чихчихээд  эрчээрээ давхиж яваа машинд за­рим нь замын дундаас  өргүүлж, шидүүлж сууснаа мартчихаад эрийн сайндаа ингэж  яваа мэт андуурна. Ингээд л биеэ тоож хамраа сөхөөд тоормозоо гишгэхээ мартчихаад  давхиад байна, тэд.  Жолоодогч нь ийнхүү ухаан самуурсан тул машин өөрөө л зогсч таарна. Хад чулуу мөргөх үү, хана хэрэм нэвтлэх үү, шатахуун нь дуусаад таг унтрах уу хэлэхэд эрт.  Таахад бэрх.   Харин тоормозгүй машины аялал хэрхэн төгсдөгийг л хэнбугай ч надаар хэлүүлэлтгүй мэднэ.

Л.Мөнхбаясгалан

Зохиогчийн эрх: “Улс төрийн тойм” сонин