Монгол бол хэвлэлийн хагас эрх чө­лөөтэй орон хэмээх тодорхойлолттой нэлээд удаж байна. Хагас эрх чөлөө гэдгийг өөрөөр хөг­жил дутуу хэмээн ойлгож болох байх. Байнга л  өрөө­лийн төлөө бичиж, нийг­мийн амьдралыг эрэмбэ, замбараатай байлгах үнд­сэн  үүрэгтэй ажилладаг сэтгүүл зүйн салбарынхан бид өнгөрсөн  долоо хо­ногт 100  жи­лийнхээ ойг тэмдэглэж бусдын биш өөрсдийнхөө  сайн, мууг ярилцав. Тэртээ 1913 оны гурав­дугаар сарын 6-ны өдөр “Шинэ  толь хэмээх бичиг” сонины анхны ду­гаар хэвлэгдсэн өдрөөс Монголын сэтгүүл зүйн түүхийг тооцоолсон хэрэг. Энэ салбарын мэргэ­жилт­нүүдийг бэлтгэдэг багш нарын хувьд манай салба­рын нэгэн зууны түүхийн 60-70 жил нь хувьсгалт, коммунист, зөвлөлт мая­гийн хэвлэлийн он  жи­лүүд  байсан гэж үздэг байна.

Харин ардчилсан  нийгмийн байгуулалтаас хойшхи  20 гаруй  жилийн сэтгүүл зүйн түүхийг нэн шинэ сэтгүүл зүйн үе хэ­мээн бичиглэж болох боловч анхнаасаа тогтон  байсан үзэл  суртлын сэт­гүүл зүйн уламжлал амь бөхтэй  оршсоор  байгаа нь нуух аргагүй дутагдал  гэж анхааруулжээ. Барууны  хэдэн зуун  жилийн турш­лагын дэргэд манай сэт­гүүл зүйн 100 жил бага хугацаа ч өдгөө техник, технологи  болоод нийг­мийн байгуулалтын огцом дэвшлийн үе учраас бид cэтгүүл зүйн  дутуу хөгж­лөөсөө  богино хугацаанд  ангижрах шаардлага  тул­гарч  байгаа  юм. 

Сэтгүүл  зүйн үндсэн зарчмуудын  хамгийн  чу­хал зүйл нь үнэн, бодит  байдал. Бид үнэнийг гуй­вуулалтгүй мэдээлэх үү­рэг­тэй  учраас редакцийн  хараат байдал, зах зээлээ­сээ хэт давсан хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, сэт­гүүлчдийн мэргэжлийн чадвар  гэх мэт  дутагдлаа  хүлээн зөвшөөрч, түү­нийгээ  хэрхэн  өөрчлөх  тухай ч  ярилцав.  Аливаа  тэмдэглэлт  үйл явдлыг дагалддаг уламжлал ёсоор сэтгүүлч нөхдөд  маань  төрийн гурван өндөрлөг баярын  мэндчилгээ ил­гээ­сэн  байлаа. Ерөнхий сайдын мэндчилгээнээс онцлоход “Үндэсний эрх  ашгийг дээдлэх, хүний жам ёсны заяагдмал эр­хийг эрхэмлэж, нийгмийн  ардчиллыг төлөвшүүлэх, төр засгийн үйл ажил­лагааг нээлттэй, иргэдэд  хянагдах тогтолцоог буй болгож иргэний нээлттэй нийгмийн үнэт зүйлсийн үнэлэмжийг дээшлүүлэ­хэд хэвлэл мэдээллийн байгууллага, сэтгүүлч­дийн үүрэг өсөн нэмэгдэж байна. Монголын үндэс­ний  сэтгүүлзүйн хөгж­лийг цаашид улам  эрчим­тэй  хөгжүүлэхийн тулд хууль эрх зүйн  орчинг бүрдүүлэх, сургалт  судал­гааны  тогтолцоог шинэч­лэх, хэвлэл мэдээллийн байгууллагын бие  даасан байдлыг  хангах, хэвлэн  нийтлэх эрх  чөлөөг батал­гаажуулахад Монгол Ул­сын шинэчлэлийн Зас­гийн газар шаардлагатай  бүхий  л арга хэмжээг авч ажиллах болно”  хэмээ­жээ.

Харамсалтай нь өнөөгийн Засгийн газар, Харилцаа  холбооны зохи­цуулах  хороо энэхүү мэнд­чилгээтэйгээ  давхцуулан  кабелийн телевизийн  есөн сувгийг хаасан нь  сэтгүүл зүйн  100 жилийн ойн  хамгийн сонирхолтой  сюр­приз  байлаа. “Mon Cinema”, “VIP home shopping”, “Musicbox”, “Шон­хор”, “MBO”, “MDS” , “ZMS”, “Соёмбо”, “ITV” зэрэг  кабелийн  сувгуу­дыг чухам  ямар  шалтгаа­наар  хааснаа тодорхой тайлбарлаагүй,  харин өнгөрсөн нэгдүгээр сард  кабелийн  сувгийн  42  телевизийг  харилцаа хол­бооны  зохицуулах  хороо­ноос  шалгасны дагуу  дээрх есөн сувгийн үйл  ажиллагааг хаалаа  хэмээн ярьж  байв.  Баярынхаа  өдрөөр хаагдсан  дээрх  сувгуудын дундаас  “Шон­хор”  суваг мэдээллийн  хөтөлбөр  болон  асуудал  дэвшүүлсэн нэвтрүүлэг, ярилцлагуудаараа  бусдаа­саа ялгарч  байсан.  Ха­рам­салтай  нь дээрх теле­визийн  ажилчид  өглөө нь  ажилдаа  гараад үдээс  хойш  ирэхдээ  суваг нь хаагдсан тухай  хар мэдээ  сонссон юм. Чухам  яагаад  ойн баярын  өдрөөр  нь  ийм зүйл  хийснийг мэр­гэ­жил нэгт нөхөд  нь  тод­руулахад Харилцаа хол­боо­ны зохи­цуулах хороо­ны ажилтан “Шийдвэ­рийг хэрэгжүүл­сэн хуга­цаа нь  ингэж  таарлаа” хэмээн  ярьж байна. Ха­рин  сэтгүүл зүйн  сал­барынхан аливаа  хар шийдвэрийг амралт, баяр ёслолын  үе тааруулан хэрэгжүүлдэг манай үе үеийн  Засгийн газрынх­ны мартуулах  тактиктай муухай монгол зан гэж хардаж  байгаагаа  нуухгүй байгаа  юм. 

Ийнхүү үндэсний сэт­гүүл  зүйн 100 жилийн ойгоор Шинэчлэлийн Зас­гийн газар хаах,  хорих  ажлыг  үр­гэлж­л­үүлэв. Ерөнхий  сайд нь  хэвлэн  нийтлэх  эрх  чөлөөг батал­гаажуулахад  бүхий  л арга  хэм­жээ  авна  хэмээсэн  бая­рын  бичиг  илгээж  байхад  нөгөө  талд нь  хэвлэлийн эрх  чөлөөг хаасан  шийд­вэрийг  гар­гаж  байгаа  нь  ардчилсан  үзэлтэй  төр  манайд  байгаа эсэхэд  эргэлзэхэд  хүрч буйг онцолж байна. Дээр  дурдсанчлан манай  сэтгүүл  зүйн салбарт дутуу  хөгжил   байна. Гэхдээ  үүнийг гүйцэд  бойжуу­лахдаа  хааж, боох биш ардчилсан жамаар, нийг­мийнхээ  хэрэгцээгээр,  хууль  эрх  зүйн  шинэчлэ­лээр хийнэ гэдгийг ойлгох  ёстой юм.  Хэвлэл мэдээ­лэл гэдэг хэрэглэгч өөрөө сонголтоо  хийж үзэж, сонсч, уншдаг  нийгмийн  онцгой салбар билээ. Ка­бе­лийн  сувгуудын  хувьд  ч  өнөөгийн энэ  их  өрсөл­дөөн дундаас  жамаараа  цойлон гарах,  эсвэл үйл  ажиллагаагаа  өөрийн хү­сэл­тээр  зогсоох  эрхийг нь  үлдээх хэрэгтэй.  Нэгэн зууныг  элээсэн сэтгүүл зүйн салбарынхан  бидэнд  ирээдүйгээ өөрчилж, бо­лохгүйгээ  засахад  хааж, боох  шийдвэр тун  хүнд тусч байна.Сэтгүүлчдийг баярынх нь  өдрөөр боо­миллоо шүү дээ, энэ Зас­гийн газар.