“Ийгл ньюс” телевиз өнгөрөгч арванхоёрдугаар сарын 31-ны “Зочны цаг”-таа УИХ дахь Ардчилсан намын гишүүн Д.Арвинг урьж оролцуулсан юм. Түүнийг 2012 оны онцлох сонголт хийсэн хоёр хүний нэг гэж онцолжээ. Ингээд УИХ, Ардчилсан намын гишүүн Д.Арвиний ярилцлагыг хүргэж байна.

-Шинэ жилийн баярын өдөр тойрогтоо ажилласан гэсэн. Тойргийн сонгогчид таныг намаа сольсныг тань хэрхэн хүлээж авч байна вэ?

-Шинэ оны өмнө тойрогтоо ажиллаж, 190 гаруй сонгогчтойгоо уулзлаа. Сонгогчид маань хамтдаа гэдэг зүйлийг сайхнаар хүлээж авсан. Цагаан сараас өмнө Баянзүрх дүүргийнхээ бүх иргэдтэй уулзахаар төлөвлөөд байна. Сонгогчид болон намайг дэмжсэн бүх хүмүүс миний сонголтыг дэмжиж, хамтдаа байна гэдгээ илэрхийлсэн. Сонгогчид маань намайг шинэ зүйл хийж, сонгогчдынхоо амьдралд хамтдаа өөрчлөлт хийх ёстой шүү гэсэн сайхан сэтгэлээр хүлээж авсан.

-Өнгөрөгч 2012 он таны хувьд их ээдрээтэй жил байсан байх гэж бодож байна. Ирэх жилүүд таны хувьд их ажлын жил байна байх?

-Тийм ээ,  Д.Арвин гэдэг хувь хүний хувьд, улстөрчийн хувьд ч 2012 он том, хүнд жил боллоо. Би Монголын хамгийн том тойрог, өөрийн төрж өссөн дүүргийнхээ 300 гаруй мянгын иргэдийнхээ төлөө ажиллахаар сонголт хийсэн. Сонголт маань зөв болж УИХ-д сонгогдсон.  Сүүлийн таван сарын турш буюу дахин санал хураалт болох хугацаанд би тойргийнхоо хороо бүрт ажиллаж, иргэдтэйгээ уулзаж, хотын амьдрал, хотын иргэдэд тулгарч буй бэрхшээлийг сонсч өнгөрүүлсэн учраас дахин ялж чадлаа.  Энэ бол нийслэлийн иргэд, тэр дундаа Баянзүрх дүүргийн иргэдийн ялалт гэж бодож байна. Яагаад гэвэл нийслэлийн иргэд хамгийн их бэрхшээлтэй, тулгамдаж буй асуудал олон байдаг. Түүнийг нь шийдэх гэж би сонгогдсон.

Энэ жил бол их ажлын жил байх болно. УИХ-ын гишүүн бүр сонгогдсон тойрогтоо их ажлыг хийх ёстой. Миний хувьд Хэнтий нутгийнхаа төлөө өдөр шөнөгүй ажиллаж, олон зүйлийг шийдвэрлэсэн. Өнгөрсөн 12 жилийн хугацаанд парламентын гишүүн байх хугацаандаа нийслэлийн иргэдэд тулгамдаж буй асуудлыг маш их ойлгож, олон удаа асуудал хөндөж, дэвшүүлж байсан ч тэр бүр хэрэгждэггүй байсан. Хүн амын 48-аас дээш хувь нь нийслэлд амьдарч байгаа энэ үед нийслэлийн иргэдэд зориулсан төрийн бодлого дутагдаж байгаа. Үүнийг шийдэхгүйгээр бид нийслэлийн хөгжлийг ярих аргагүй. Иргэдийн асуудлыг шийдэхгүйгээр төр өөрөө урагшлахгүй гэдгийг би өмнө нь УИХ-ын гишүүн байхдаа харж байсан. Үүнийг гүйцэтгэх гэж нийслэлд сонгогдсон. Миний хийхээр төлөвлөсөн олон ажлыг Ардчилсан намтай хамтарч хийх боломжтой, тойргийнхоо иргэдийн тулгамдаж буй асуудлыг хамтдаа шийдэхийн тулд би Ардчилсан намд элссэн.

-УИХ-ын гишүүн болоод хамгийн түрүүнд Эмэгтэйчүүдийн бүлэгт элссэн үү?

-Тийм ээ, Эмэгтэйчүүдийн бүлэг байгуулахад нь би их баярлаж байсан. Өмнө нь би Эмэгтэйчүүдийн бүлэгтэй болохыг хүсч байсан. Эмэгтэйчүүд нийгмийн болон улс орны шийдвэрлэх бодлогын асуудлыг маш зоригтойгоор гаргаж ирдэг, бодлогоо тодорхойлж чаддаг. Түүнийгээ ч УИХ-аар хэлэлцүүлнэ. Ард иргэд ч энэ боломжийг бий болгож энэ удаад бүлэг байгуулах хэмжээний эмэгтэйчүүдийг сонгосон байна. Өмнө нь хүсч байсан болохоор маш идэвхитэйгээр элсч, хамтарч маш олон зүйлийг хийхээр төлөвлөж байна.

-Өмнөх парламентуудад эмэгтэйчүүд  цөөхөн байсан. Ер нь улстөрд эмэгтэйчүүд цөөхөн, олуулаа байхын ялгаа юу байна вэ. Та энэ ялгааг маш сайн мэдэрч байгаа байх?

-УИХ өөрөө Монгол Улсын хөгжлийг тодорхойлогч байгууллага. Хөгжлийг тодорхойлогчид эмэгтэй хүний оролцоогүйгээр авч явж чадахгүй гэдэг нь өнгөрсөн 12 жилийн хугацаанд харагдсан. Айл гэрийг эмэгтэй, эрэгтэй хүмүүс хамтдаа авч явдаг. Эмэгтэйчүүдийн оюун ухааныг улс орныхоо хөгжилд авч явах уламжлал дэлхий дахинд тогтож байна. Энэ Монголд нэвтрэх байх гэж бодож байсныг ард иргэд сонголтоороо харуулсан. Эмэгтэйчүүд улстөрд орж ирснээр Монгол Улсын хөгжлийн шинэ үе эхэлж байна гэж би бодож байна.

-Улстөрд эмэгтэй, эрэгтэй гишүүд гэж ярьдаг. Харин гишүүдийг тэр намых, энэ намых гэдэг ярианаас татгалзая гэж олон жил ярьсан ч салаагүй л байна. Нам хатуу гишүүнчлэлтэй байх ёстой гэдэгт та ямар байр суурьтай байдаг вэ?

-Өнгөрсөн 12 жилийн хугацаанд хөдөө орон нутгаас сонгогдож байхад хатуу гишүүнчлэл нэг их яригддаггүй байсан. Орон нутгийн иргэд харьцангуй тайван, аливаа асуудалд улстөрждөггүй л дээ. Өнгөрсөн нэг жилийн хугацаанд нийслэлд түлхүү ажиллахад хот, хөдөөгийн ялгаа маш их байдаг юм байна гэдгийг мэдэрсэн. Хэт их намд харьяалагдаж, хэт их улстөржих юм бол ямар их аюул, дарамт шахалт байдгийг нийслэлд ажиллах нэг жилийн хугацаанд өөрийн биеэр харсан. Тиймээс би УИХ-д гарах юм бол улстөржүүлэлгүйгээр шийдэж, улстөрийн намуудын хатуу гишүүнчлэлийг өөрчлөн өөрчлөлт шинэчлэлтийг хамтдаа хийх асуудлыг  хөндөнө гэж байсан. УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандан нарын гишүүд “Хатуу гишүүнчлэлгүй байя” гэсэн зүйлийг ярьж эхэлсэн, би үүнтэй санал нэг байгаа.

Ер нь бол Монгол Улсын улстөрийн тогтолцоо ялсан нам нь үзэл бодлоо хэрэгжүүлдэг тогтолцоогоор явж байгаа. Үүнийг эргэж харах цаг болсон, одоо. Хатуу гишүүнчлэл байх ёсгүй. Энэ сүүлдээ хүнийг дарамт, шахалт, найз нөхдийн эрх ашгийг бодох нөхцөл рүү түлхдэг юм байна гэдгийг би ойлгосон. Анхан шатны хорооны дарга бол улстөрийн ажилтан биш. Тэгсэн хэрнээ улстөрийн бодлогоо хэрэгжүүлэхийн тулд хүнийг маш их дарамталдаг. Тухайлбал, Д.Арвин гишүүнд үйлчилсэн, түүний талд ажилласан бол АТГ-т шалгана гэх мэтээр дарамтлах жишээтэй. Хүнд улстөрийн албан тушаал өгвөл яаж хүмүүсийг дарамталдаг, доромжилдгийг сая би мэдэрсэн. Тиймээс  хатуу гишүүнчлэлгүй намуудыг сонгох нь зүйтэй. Монгол шиг цөөхөн хүн амтай улсад намын хатуу гишүүнчлэл зохихгүй. Иргэдийг намаас болж хуваах, хооронд нь хагаралдуулах хэрэггүй гэдгийг мэдэрсэн. Хатуу гишүүнчлэлгүй байх гэдэгт би санал нэг байгаа.

-Таныг намаа сольсны дараа МАН-ын зүгээс УИХ-ын гишүүнийг эргүүлэн татах хуулийн төслийг боловсруулах тухай ярьж эхэлсэн. Олон жил үүнийг ярьж байсан. Энэ бодлого Монголд хэрэгтэй юу, та юу гэж бодож байна вэ?

-Үүнийг санаачилж байгаа улстөрчид бол дэндүү улстөржсөн, харгис хүмүүсийн хийж байгаа үйлдэл гэж би бодож байна. УИХ-ын гишүүн бол Монгол Улсын нийтлэг эрх ашгийг хангаж, хөгжлийг тодорхойлогч байх ёстой. Цаашид улстөрийн тогтолцоог өөрчлөх ёстой гэдэг дээр санал нэг байгаа. Хэрэв гишүүдийг эргүүлэн татах хуулийн төсөл боловсруулах талаар ярьж байгаа бол ардчилсан зах зээлийн нийгэмд хэтэрхий зохимжгүй зүйл гэж бодож байна. Хүний сонголтыг хязгаарласан, зөвхөн өөрийн намын эрх ашигт нийцүүлэн, зөвхөн өөрсөддөө зориулж юм хийдэг хүмүүс Монголд бий болсон байна. Бүгд өөрсдөө ямар нэг заль хэрэглэж улстөрд байгаа хүмүүс шүү дээ.

-Санаачлага нь улстөрийн намаас гарч байгаа ч нийгэмд ийм хүлээлт үүссэн байж магадгүй байх. Яагаад гэвэл өнгөрсөн жилүүдэд сонгогдоод сонгогчдоосоо тасраад явсан гишүүд олон байлаа. Ийм хүмүүст ямар хариуцлага хүлээлгэх ёстой юм бэ?

-Энэ асуудал дээр иргэд маш их хариуцлагатай байх ёстой гэж би бодож байна. Иргэд зөв хүнээ сонгож чадвал ийм байдал үүсэхгүй. Сонголтоо хийхдээ хүнээ зөв сонгох нь зүйтэй. Намыг бодлогоо хэрэгжүүлэхийг нь хүчтэй оруулж ирэхгүй ёстой. Тэгэхгүй бол нэг хүн бүхэл бүтэн тойргийнхоо асуудлыг шийдэхэд хэцүү. Гэхдээ хаяад явдаг УИХ-ын гишүүн байхгүй. Би энэ удаагийн УИХ-ын сонгуульд нэр дэвшихдээ ч иргэдийн сонголтоор сонгогдсон, ирэх дөрвөн жил хийх, зорилтыг нь маань иргэд дэмжсэн гэж бодож байна.  

-Өнгөрсөн дөрвөн жилийн хугацаанд халамж нэрээр бэлэн мөнгө тараасан. Энэ удаад Засгийн газар солигдлоо. Иргэд хэр зэрэг бэлэн мөнгө авах сонирхолтой байна вэ. Иргэд бэлэн мөнгө хүсч байна уу, эсвэл ажлын байр бий болгохыг хүсч байна уу. Танд ажиглагдав уу?

-Төр байгаа цагт ажилгүй болон амьжиргааны төвшнөөс доогуур иргэдээ харж үзэх ёстой. Халамж бол байх ёстой. Тэр дундаа ажилгүй, орлого багатай иргэддээ халамж үзүүлэх ёстой. Нийтлэгээр халамжийн бодлогыг хэрэгжүүлэх нь буруу. 1,5 сая гэдэг юм уу хүн бүрт өгөх ёстой гэсэн бодлогыг намын удирдах зөвлөлөөс гаргасан шийдвэр. Яг шаардлагатай байгаа иргэддээ оносон халамжийн бодлого хэрэгжүүлдэг жишиг дэлхий нийтэд бий. Төр нийт иргэдийнхээ нийтлэг эрх ашгийг бодож, бодлогоо боловсруулах ёстой юм. Энэ нэгдсэн бодлогоо гаргахаас өмнө ажилгүй, орлогогүй иргэддээ тодорхой халамжийн бодлогыг хэрэгжүүлж байх ёстой. Ажлын байраар мөн яаралтай хангаж, ажиллах нь зүйтэй юм. Энэ удаагийн Засгийн газар, УИХ ч үүнийг хийх байх гэдэгт итгэж байгаа.

-Тангараг өргөсний дараа таныг “Залуу гишүүний хажууд суух улстөрч би биш” гэж хэлээд суудлаа сольсон гэж яриад байсан?

-УИХ-ын чуулганы танхимд миний суудлын хажууд хэн сууж байсныг би мэдээгүй байсан. Гэхдээ улстөрд зиндаа гэж байх ёстой гэж би боддог. Зиндаа гэдэг нь олон жил улстөрд зүтгэсэн хүмүүс төрдөө, намдаа ч  үнэлэгдэж байх ёстой. Түүгээр ч УИХ-ын гишүүдийн суудал хуваарилагддаг. Цаасан дээр буугаагүй ч эрэмбэ, дараалал байдаг. Би ер нь бол олон сонгогдож байсан гишүүдийнхээ үгийг их сонсдог, хүлээж авч, хүндэлдэг. Тийм учраас олон сонгогдсон надад хүндэтгэл үзүүлээд, суулгах боломж байсан. Гэтэл тэгээгүй.

-2013 онд ямар гол ажлуудыг хийхээр төлөвлөөд байна?

-УИХ дахь Эмэгтэй гишүүдийн бүлгээс “Эрүүл хотод амьдрая” сэдэвт зөвлөгөөн зохион байгуулах гэж байна. Энэхүү зөвлөгөөнөөр нийслэлд байгаа төвлөрөл, бөөгнөрлөөс яаж салах вэ гэдгийг шийдвэрлэх төвшинд зөвлөлдөх юм. Алсдаа нийслэлийн задлах хэрэгтэй гэж бид үзэж байгаа. Нийслэлчүүд өрвөн уулаар хүрээлэгдсэн эрүүл биш хотод амьдарч байгаад бид их эмзэглэж байгаа. Ирээдүйнхээ нийслэлийн иргэдийн төлөө дагавар хотыг байгуулах ёстой гэдгийг УИХ-ын дарга санаачлаад байгаа. Би ч гэсэн дэмжиж, хамтарч ажиллая гэж бодож байгаа. Мөн эрүүл мэндийн салбарт олон улсын стандартад нийцсэн эмнэлгийг яаралтай байгуулж, мөн өөрийн мэргэжилтнүүдийг бэлтгэх зэргийг яаралтай хийх ёстой юм. Ганцхан жишээ дурьдахад, Баянзүрх дүүргийн 19, 24-р хороо гэхэд 18 мянган иргэнтэй байхад нэг ч цэцэрлэг, сургууль, эмнэлэг байхгүй. Гэтэл 15 мянга орчим хүн амтай аймгийн төвд 5-6 ерөнхий боловсролын сургууль байдаг. Энэ мэтчилэн сэтгэл зовоосон олон асуудал байна. Хүн амынхаа тоонд харьцуулан сургууль, эмнэлэг, цэцэрлэг зэргийг нь бий болгох зэргийг төлөвлөн хийхээр парламент дахь эмэгтэй гишүүд бодлого гаргаж барих ёстой гэх мэтчилэнгээр олон ажил хийх гэж байгаа. УИХ дээр гурван ажлын хэсэг гаргаж ажиллаж байна.

Эх сурвалж: “Ийгл ньюс” телевиз