АНУ-ын Ерөнхийлөгч Ба­рак Обама сонгогдоод удаагүй байна. Тэрбээр өөрийн мөрийн хө-төлбөртөө “Баячуудын тат­варыг өн­дөр болгож, жирийн иргэдэд ажлын байр нэмнэ” гэсэн амлалт өг­сөн. Түүний энэхүү бодлогыг АНУ-ын төдийгүй дэлхийн зарим баячууд эсэргүүцэж, “Ан­ти Обама” хөдөл­гөөнийг эх­лүүл­сэн. Нэг талаасаа баячуу­дын тат­варын хэмжээг нэ-мэг­дүүлснээр жирийн иргэдэд хөн­гөлөлт үзүүлж байна гэсэн үг.

Гэх­дээ нөгөө талаасаа баян болсон, өөрийн бизнесээр хөрөн­гөжсөн иргэд Обамагийн бодло­готой харшлах нь ойлгомжтой. Б.Обамагийн тайлбар­лаад байгаа зүйл бол ажилгүйдэл. Тиймээс ч тэрбээр “Нэг бол ажлын байрыг гаргаж өг, нэг бол өндөр татвар төл” гэсэн байр суурийг шууд бус утгаар тулгаж байгаа. Хэрвээ баячууд татварын тухай шинэ хуулийг хүлээн зөв­шөөрч, өндөр татвар төлөх юм бол олж буй ашгаасаа татварын зөрүүг гарган авах тал дээр анхаарах болно гэдгийг ч тэд үгүйсгээгүй.

Барак Обама Конгресст 447 тэр­бум ам.долларын өртөгтэй Татварын тухай хуулийн төсөл өргөн барьсан. Төслийн гол зорилго нь зог­сонги байдалд ороод байгаа АНУ-ын эдийн засгийн эргэлтийг нэмэгдүүлэх, дэд бүтцийг шинэчлэн сайжруулах, технологийн шинэчлэлт хийх, ажилгүйдлийг бууруулах зэрэг олон эерэг талыг бий болгох аж. Мөн татварын шинэчлэлийг багтаасан гэд­гээрээ онцлогтой. Ажиглагчдын үзэж буйгаар Ерөнхийлөгчийн өнөөгийн байдал ажилгүйдлийг хэр буу­руулах, ажилгүйдлийн даатгалын зардал болох 49 тэрбум ам.долларыг хэрхэн шийдвэрлэх, дунд сур­гуу­лийн шинэчлэлд 30 тэрбум ам.дол­ларыг гаргах, 50 тэрбумын тээв­рийн сүлжээний дэд бүтцийг бүтээн байгуулах зэрэг хэд, хэдэн асуудлыг шийдвэрлэхээс чиглэж байсан. Түүний хийх ёстой хамгийн чухал зүйл бол татварын бодлогоор дамжуулан АНУ-ын эдийн засгийг сэргээх явдал юм.

Тус улсын анхны өнгөт арьстан Ерөнхийлөгч 2009 онд АНУ-ын эдийн засгийг сэр­гээх зорилгоор нийт 800 тэрбум ам.дол­ларын хөрөнгийг зарцуулж бай­сан удаатай. Түүний татварын тухайн шинэ хуульд  барилгын ажилчид, багш нарын цалинд илүү татвар ногдуулах талаар тусгасан. Мөн шинээр ажилтан авч байгаа ямар ч компанийг татвараас хөнгөлөх, тэр тусмаа зургаан сараас илүү хугацаанд ажил хайсан нэгнийг ажилд авсан тохиолдолд 4000 ам.долларын татварын хөнгөлөлт эдлэх боломжийг олгох тухай заа­сан гэдгийг сонгуулийн өмнө ард иргэдэд тайлбарласан билээ.
"Өндөр орлоготой иргэдийн тат­варыг нэмэгдүүлснээр татвар төлөгчдийн хоорондох ялгааг арилгана гэдэгт ихэнхи эдийн засагчид санал нэгтэй байна"

Тиймээс иргэд түүний санаачилгыг таатай байдлаар хүлээн авч байгаа гэдгийг судлаачид баталсан. Харин цэргын албанаас дөнгөж халагдсан дайчдийг ажилд авах юм бол татварын хөн­гөлөлт бүр ч илүү байхаар нэмэлт өөрчлөлт оруулах аж. Дээрх хуулийг хэрэгжүүлж эхэлснээр Америкийн жирийн нэг айлын татварын хөн­гөлөлт 1500 ам.доллараар буурч байгаа юм. Энэ нь сарын цалинтай харьцуулсан судалгаа гэдгийг “USA Today” цохон тэмдэглэсэн.

“Washington Post” сонинд гар­сан Ерөнхийлөгчийн илтгэлд “Ажил­гүй­дэл өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс эрс нэмэгдсээр байгаа нь татвар өндөр байгаагаас болж бага цалин иргэдийн амьжиргаанд хүрэлцэхгүй байгаа. Тиймээс татварын хүүг бууруулах нь хамгийн оновчтой арга. Өмнө нь татварын орлогыг 300 тэрбум ам.доллар гэж тооцоолж байсан ч 470 тэрбум ам.доллар болтлоо өссөн. Тиймээс татвараас олох орлогыг 600 тэрбум хүртэл нэмэгдүүлэх бүрэн боломж бололцоо бий гэдгийг эдийн засагчид дүгнэж байна. Татварын тухай хатуу бодлого ойрын хоёр жилд үйлчилнэ. Хэрэв улсын эдийн засаг сайжрах юм бол эргүүлээд хэвийн байдалд орох болно гэдгийг хэлмээр байна” хэмээн дурьджээ.

Мөн өөр нэг асуудал Обамагийн өмнө тулгараад байгаа. Цагаан ордноос корпорациудын өр эзэмших чад­варыг дэмжих зорилгоор өгч байсан татаасыг бууруулж, татварын шинэ хуулийг боловсруулан нэмэлт 600 тэрбум ам.долларын орлого олох боломжийг хайж байгаа гэдгийг зарласан. Гэхдээ энэ нь эргээд л баячуудаас татах татварын хэмжээг нэг орон тоон дотор нэмж магадгүй гэдгийг ч анхааруулсан. Цагаан ордны хэвлэлийн төлөөлөгч Жей Карней “Татаас бууруулах болон татварыг нэмэгдүүлэх шийдвэрийн талаар Ардчилсан намын удирдлагуудад тайлбар өгсөөр байгаа. Бүгд най­рамдах намд ч тайлбар өгсөн. Нефть болон байгалийн хийн компаниудад олгож байгаа татаасыг бууруулж, хувийн өмчийн татвар, санхүүгийн институтийн орлогын татварыг нэмэгдүүлэх. Мөн хамгийн өндөр ашигтай бүтээгдэхүүнд оноосон хяз­гаар-лалтыг бага багаар багасгах, корпорацийн элэгдэл тооцох дүрмийг шинэчилж, олон үйлдвэрийн газарт баримталж байгаа түүхий эдийн нөөцөд үзүүлсэн татварын хөн­гөлөлтийг хүчингүй болгох зэрэг эдийн засгийн нөөцийг бүрдүүлэх нь цорын ганц арга зам” хэмээн мэдэгдсэн.

Өндөр орлоготой иргэдийн тат­варыг нэмэгдүүлснээр татвар төлөгчдийн хоорондох ялгааг арилгана гэдэгт ихэнхи эдийн засагчид санал нэгтэй байна. АНУ-ын тэр­бумтнууд дундаж орлоготой иргэдтэй харьцуулахад маш бага тат­вар төлдөг гэдэг нь судалгаагаар батлагдсан. Тиймээс татварын тухай шинэ хууль батлагдвал жилд нэг сая ам.доллараас дээш орлоготой америкчууд өндөр татвар төлөх ёстой болох юм. Харин бүгд найрамдахчууд “Татвар нэмэх ямар ч хуулийг дэмжихгүй” гэдгээ эртнээс мэдэгдсээр байгаа. Үүнийг АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн дарга Хиллари Клинтон “Бүгд найрамдах намынхан татварын бодлогыг зөв гэдгийг мэдсээр байгаа. Гэхдээ сөрөг хүчин гэдэг утгаараа Обамагийн бодлогыг эсэргүүцэж буй нь илт. АНУ-д эдийн засаг аажмаар өсч буй боловч ажилгүйдлийн төвшин өндөр хэвээр байгаа нь татварын бодлого буруу гэдгийг баталж байна” хэмээн Цагаан ордны хэвлэлийн бага хурлын үеэр мэдэгджээ.

Б.Обамагийн “Робин Гүүд” ажиллагааг дэлхийн зарим эрх баригчид “зөв” гэдэгтэй санал нийлсээр бай­гаа. Олж буй ашиг орлогоос хамаарч татварын хэмжээг адил тэнцүү байлгах нь “шударга ёсонд нийцнэ” гэдгийг ч онцолсон.  Өндөр орлоготой иргэдийн 250 мянган ам.долларын орлогоос эхлээд татвар ногдуулах тухай хуулийг нэн даруй батлах хэрэгтэй байгаа гэдгийг Обама дахин сонгогдсоныхоо дараа мэдэгдэж байсан. Тэрбээр “Би баячуудын хараал, амны бай болж буйгаа мэднэ. Гэхдээ энэ нь нийт ард түмний төлөө гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Ядуурал, ажилгүйдэл, өр зээл бүхэн манай улсыг дампууруулах хэмжээнд хүргэх аюултайг хэн бүхэн ойлгох хэрэгтэй. Миний хийж буй ажил, батлуулах гэж буй хуулийн төслийг Есүс ч дэмжих байсан. Библид гардаг шиг Луухын 12:48 эш татаж илүү авсан хүн илүү өгөх хэрэгтэй гэсэн байдаг. Энэ бол шударга ёс” хэмээсэн юм.

Гуравдугаар сард ажилгүйдэл 8,6 хувьтай байсан бол дөрөвдүгээр сард 150 мянган ажлын байраар нэмэгдсэн нь сүүлийн долоон сарын туршид хамгийн өндөр үзүүлэлт болсон. Зарим шинжээчдийн үзэж буйгаар Барак Обама өмнөх сон­гуульд ч “Эдийн засгийг өсгөж, ажил-гүйдлийг багасгана” хэмээн амлаж байсан ч төдийлөн дорвитой үр дүнд хүрээгүй гэдгийг дахин сануулсан. Товчхондоо, АНУ-ын Се­нат Ерөнхийлөгч Б.Обамагийн санаачилсан “Баффетын хууль”-ийн талаар хэлэлцсэн боловч эх­ний удаа буцаасан. Тэрбумтан У.Баффет санааг нь гаргаж, Б.Обама хууль болгон хэлэлцүүлэхээр өр­гөн барьсан энэхүү хуулийн төсөл хэрэв бат­лагдвал баячууд орлогынхоо 30 гаруй хувийг татварт төлдөг болох юм. Хэрэв тэдний орлогын 30 хувийг улс авч чадвал жилд таван тэрбум, 10 жилд 47 тэрбум ам.доллар босгох боломжтой аж. Хуулийн төслийг батлуулахын тулд Бүгд найрамдах намынхны дэмжлэг зайлшгүй шаард­лагатай. Конгресст дийлэнх суудлыг бүгд найрамдахчууд эзэлдэг. Харин Сенатад Ардчилсан намынхан олонхи.

Уоррен Баффет “Төр засгийнхан тэрбумтнуудад хангалттай найрсаг хандсан. Түүнийх нь ашиг тусыг ч бид хангалттай хүртлээ. Миний хувьд одоо татварын тал дээр бага зэрэг хатуурхахад эмзэглэх зүйлгүй. Өнгөрсөн жилд гэхэд би татварт ердөө л 6.9 сая ам.долларыг төлсөндөө их ичсэн. Харин ашгийн хувьд хэдэн зуу дахин их гэдгийг надаар хэлүүлэлтгүй ойлгож байгаа байх” хэмээжээ.

 Б.БААТАР
Улс төрийн тойм"УЛС ТӨРИЙН ТОЙМ" сонин