Өнгөрөгч даваа гаригт нэгэн “нууц”
уулзалт төрийн ордонд болсон. Олон улсын валютын сангаас УИХ-ын Эдийн
засгийн байнгын хорооны гишүүд, Сангийн яам, Монголбанк, Статистикийн
төв газрынхныг байлцуулан зохион байгуулсөн уг семинар дээр нэлээд
ноцтой гэж үнэлэгдэхээр мэдээллүүдийг хийжээ. Гэвч хэвлэлийнхэнд
хаалттай болсон энэ мэдээллийн талаар ам ангайх зоригтой хүн одоохондоо
УИХ, Засгийн газрын гишүүд дотор алга. УИХ-ын хэвлэлийн албанаас
ирүүлсэн хэнд ч хэрэггүй “модон” үгтэй албан мэдээг эс тооцвол шүү дээ.
Уулзалт ярианы агуулга ч үндсэндээ төсвийн алдагдал болоод үнийн өсөлт,
инфляцийн талаар байлаа.
Сангийн яам 2010 оны төсвийн тодотголын
хэлэлцүүлэхээр өнгөрөгч дөрөвдүгээр сарын сүүлээр УИХ-д оруулж ирсэн ч
өнгөрсөн долоо хоногоос эхлэн энэ хэлэлцүүлэг түр тасалдаад байна. Ирэх
долоо хоногт намын бүлгүүдээр уг асуудлыг дахин хэлэлцсэний дараа
хэлэлцүүлэг үргэлжилж магадгүй гэнэ. Гэвч УИХ-аар төсвийн тухай хуулийг
баталснаас хойш дөрөвхөн сарын дараа төсөвт дахин тодотгол хийх болсныг
УИХ-ын гишүүд хүртэл гайхаад байдаг. Сангийн яам үүнийг манай экспортын
гол бүтээгдэхүүн болох алт, зэсийн үнэ өсч, төсөвт төвлөрүүлэх орлого
нэмэгдсэн учраас гэж тайлбарлаж байгаа. Үнэн хэрэгтээ нөгөө алдарт
“Амлалт нэхэх ард түмний холбоо”-ны ужиг удаан тэмцлийн үр дүнд Засгийн
газар төсвийн байгууллагуудын ажилтны цалинг 30 хувиар нэмэгдүүлэхээр
шийдвэрлэсэн нь ч бас төсөвт тодотгол хийх нэг шалтгаан болсныг хэлэх
хэрэгтэй.
Оны өмнө Засгийн газар Монгол Улсын 2010 оны төсвийн
орлогыг хоёр их наяд 427 тэрбум төгрөг, үүнээс зарлагаа хасахад төсвийн
нийт алдагдал 358,6 тэрбум төгрөг буюу дотоодын нийт бүтээгдэхүүний
таван хувьтай байхаар баталсан. Төсөвт тодотгол хийснээр орлого 364,2
тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэж, ДНБ-ий 38,2 хувьд буюу хоёр их наяд 721
тэрбум төгрөгт хүрэх аж. Харин зарлага оны өмнө баталсан хэмжээнээс 17
хувиар өсөх юм байна. Үүний 40 хувийг урсгал зардалд, 60 хувийг хөрөнгө
оруулалт хэлбэрээр зарцуулна гэж байгаа. Ирэх аравдугаар сараас нэмэгдэх
төсвийн байгууллагын ажилтнуудын цалин болоод тэтгэврийг 30 хувиар
нэмэгдүүлэхэд л гэхэд 78 тэрбум төгрөг шаардлагатай. Дээр нь ахмад
дайчдын, алдарт эхийн одонтой хүмүүсийн нэмэгдэл гээд явж өгсөн. Төсвөөс
цалин, тэтгэвэр, элдэв халамжид өгч байгаа мөнгө нэмэгдэхийн хэрээр
хувийн хэвшлийнхэнд дарамт үүсэн өргөн хэрэглээний барааны үнэ өсч, энэ
бүхний улмаас оны эцэс гэхэд инфляци хоёр оронтой тоонд хүрч, 30 хувиар
нэмсэн цалин, тэтгэвэр чинь бодит амьдрал дээр 4-5 хувь болж буурна шүү.
Харин тэр үед асуудлыг бүү улстөржүүлээд байгаарай гэдгийг ч Сангийн
сайд С.Баярцогт өөрийн амаар хэлсэн.
Гэвч сайдын ёрлосончлон хүссэн
юм хүзүүгээр татах цаг ирж байгаа бололтой. Төрийн ордонд болсон
семинарын үеэр валютын сангийн нөхөд “Оны өмнө УИХ-аас баталсан төсвөөр
тооцоход оны эцэс гэхэд инфляци 15 хувьд хүрнэ” гэдгийг манай
“гайхамшигт” эдийн засагчдад анхааруулсан байна. Үүнд мэдээж цагаан
сарын өмнө болон өнгөрөгч дөрөвдүгээр сард иргэдэд бэлнээр тараасан 70
мянган төгрөг шийдвэрлэх нөлөөтэй байсныг хэлэх хэрэгтэй. Сангийн сайдын
зургаан хувьд барина гэж байсан инфляцийн түвшин одоо хэдийнээ найман
хувьд хүрчээ. Харин ирэх долдугаар сараас эхлэн үлдэгдэл 50 мянгыг
цацаад эхлэхээр 15 хувьд хүрэх нь л дээ. Зөвхөн оны өмнө баталсан
төсвөөр л тооцоход шүү дээ. Харин одоо төсөвт тодотгол хийгээд, цалин,
тэтгэврийг 30 хувиар нэмэгдүүлээд, ахмад настнууд, алдарт эхчүүдийн
тэтгэмжийг нэмээтэхвэл инфляци дахиад 22 хувьд хүрнэ шүү гэдгийг валютын
сангийн нөхөд манай дарга нарт хэлээд хэлээд ойлгодоггүй ээ. Гэхдээ энэ
бол дундаж үзүүлэлт. Харин мах, цагаан будаа гэх мэт өргөн хэрэглээний
тодорхой нэр төрлийн бүтээгдэхүүнүүд дээр 27 хувийн инфляци гарна гэсэн
тандалтыг нөхдүүд хийсэн байна.
Харин манай УИХ, Засгийн газрын
гишүүд энэ тухай ам ч ангайхаас дургүй. Ангайсан нэг нь “Монголын төрийн
бодлогыг валютын сан гаргадаггүй, бид гаргадаг юм” гэдэг байдлаар
эсэргүүцлээ илэрхийлж байгаа. Үгүй тэгээд инфляцийг сөрөх тэр бодлогоо
гаргаад ирвэл сайн л байна л даа. Гэвч одоогийн байдлаар гаргаад байгаа
бодлого нь юу билээ дээ. Монголбанкнаас төгрөгийн ханшийг унагахгүйн
тулд бодлогын хүүгээ нэмэгдүүлж байгаа гэл үү. Энэ ч бас урьд нь авагдаж
байсан арга хэмжээ. Нөгөө гайтай 70 мянгыг тараах үеэр инфляциас
сэргийлж байна гээд бодлогын хүүгээ нэмэгдүүлээд банкуудаас мөнгөө
татаад эхэлтэл юу боллоо доо. Банкууд нь зээл гаргахаа больсноос
барилгынхан нь эргэлтийн хөрөнгөгүй зогсоо биз дээ. Инфляциа ч барьж
чадсан юмгүй. Одоо ч гэсэн Монголбанкнаас зарлаад байгаа энэ арга хэмжээ
байгаа олохгүй гэдгийг валютын сангийн нөхөд бас л манайханд
анхааруулсан байна лээ. Энэ маягаар бэлэн мөнгө ихээр тараагаад арай гэж
өсч буй эдийн засгийн үзүүлэлтээ буруу тийш залаад байвал оны эцэс
гэхэд хувийн хэвшлийнхэн чинь нэг мөсөн “банкрод” болоод, 2011-2012 он
гэхэд Монголд гадаадаас нэг ч хөрөнгө оруулалт орж ирэхгүй шүү гэж.
Өөрсдөө сайн дураараа хөрөнгө оруулчихаад, өөрсдийнх нь өгсөн мөнгөөр нь
хөөргөдсөн инфляцийг эргүүлээд худалдаж авдаг тэнэг хүмүүс эрх биш
манайхаас өөр оронд байхгүй байлгүй дээ.
Валютын сангаас Засгийн
газарт зөвлөж байгаа ганц зүйл нь зүгээр л зардлаа бууруулах, аль болох
бэлэн мөнгө тараахгүй байх. Тийм ч учраас Засгийн газар өөрсдийн оруулж
ирсэн төсвийн тодотголоо хэлэлцүүлж чадахгүйд хүрч, түр хугацаагаар
татаж аваад байгаа бололтой. Хэдийгээр ОУВС-гаас одоогоор Засгийн газарт
ямар нэг шахалт үзүүлээгүй байгаа ч ер нь бол Сангийн яам төсвийнхөө
алдагдлын тодорхой хувийг тэндээс авч нөхдөг гэдгийг санахад илүүдэхгүй.
Тиймээс УИХ, Засгийн газрын гишүүд валютын сангийн нөхөдтэй үргэлжүүлэн
уулзаж, зөвлөлдсөний эцэст буюу ирэх даваа гаригт төсвийн тодотголыг
УИХ дахь намын бүлгүүдээр дахиж хэлэлцэхээр хойшлуулж байгаа сурагтай.
Мэдэхгүйгээсээ болж алдсаныг уучилж болох ч, мэдсээр, ярьсаар байж дахин
дахин алдаад байвал зориудаар хорлож байна л гэж үзнэ биз дээ, энэ улс
орныг. Эс бөгөөс “угийн ийм мулгуу юм, хөөрхий” гээд толгойг нь илээд
байх уу.  

Б.СЭМҮҮН