Монголбанкны дэд ерөн­хийлөгч Э.Батшугартай ярилцлаа.

-Өнгөрсөн хугацаанд экс ерөнхийлөгч Н.Энхбаярын хүү гэдгээрээ олон нийтэд богино хугацаанд танигд­сан. Хэдэн сарын өмнө аавы­гаа өмөөрч тэмцэж яв­сан хүү өнөөдөр Төв банкны дэд ерөнхийлөгчөөр ажил­лаж байна. Өөрөөр хэлбэл, нэг хүний хоёр  өөр дүрийн ял­гааг иргэд сонирхож байгаа байх?

-Уг нь ялгаа байхгүй. Гэх­дээ хүмүүс намайг өөрчлөгд­сөн гэж ярьж магадгүй. Би нэг л хүн. Н.Энхбаярын Батшугар хэвээ­рээ. Тодорхой хэмжээ­ний албан тушаал хашиж байна уу, гэвэл хашиж  байна. Гэсэн ч албан тушаал бол ер­дөө л ажил шүү дээ. Хэрвээ хү­нийг хэн бай­­на, ямар байна гэдгийг нь харъя гэвэл албан тушаалаар нь биш,  хувь хүн талаас нь хар­вал зүгээр болов уу.  Хэдэн са­рын өмнө  би МАХН-ын гишүүн байв. Харин одоо нам бус, Монголбанкны дэд ерөнхий­лөгчөөр ажиллаж байна. Яг энэ талаас нь харвал жаахан ялгаа харагдах байх. Гэхдээ сууриа­раа хэвээрээ байгаа гэж хэл­мээр байна.

-Та одоо хэдэн настай билээ. Залуу хүнийг өндөр албан тушаалд томилсон нь багагүй шуугиан дагуулсан. Н.Энх­баярын хүү учраас  улс төрийн ямар нэ­гэн тохирол­цоо хийсэн гэж хардах хүн ч байна?

-Би 25 настай. Үе тэнгийнх­нийгээ бод­вол өндөр албан тушаал хашиж байгаа нь үнэн. Гэхдээ УИХ-ын дарга асан Дэм­бэрэл гуай хэлэхдээ, нас бол зү­гээр л  тоо гэж хэл­сэн бай­даг  биз дээ. Би ч гэсэн Дэм­­бэ­рэл гуай­тай санал нийлж байна. Хүн залуу цагтаа илүү үр бүтээлтэй ажилладаг. Мэ­дээж аав, ээж минь на­майг хүүхэд бай­хаас л ном сур, хэл сур гэж зааж сур­гасан. Би Монголоос их жаахан байхдаа сура­хаар гадаад орныг зорьж байсан. Үүний үр дүнд өөрийн эзэмшсэн мэр­гэж­лийн дагуу л ажиллаж байна. Түүнээс биш Н.Энх­­баярын хүү учраас өндөр албан ту­шаал ха­ших ёстой, эсвэл ёсгүй гэх нь зүйд нийцэхгүй байх. Би энэ ажилд то­милог­дохдоо УИХ-ын Эдийн засгийн байнгын хо­роогоор орсон гэдгийг бүх хүн мэдэж байна.

-Гэхдээ өөрийн тань албан тушаалыг аавын чинь одоо байгаа нөхцөл байдалтай хол­бож үзэж байна л даа. Тухайл­бал, аавынх нь хэрэг шүүхийн шатанд байхад хүү нь албан тушаалд томилогдоод аавын­хаа талаар ярихаа ч больсон гэсэн шүүмжлэлд ямар хариулт өгөх бол?

-Би хэвлэлд ярилц­лага өгөх бүртээ аавын талаар ярьдаг. Аавыгаа албан тушаалаар сольсон зүйл байх­гүй. Би залуу хүн учраас ажил хийх ёстой биз дээ. Намайг албан тушаал аваад дуугүй болсон гэвэл худлаа. Би өдөр бүр аавынхаа асуудлаар хүмүүс­тэй уулзаж, харьцаж байна. Мэдээж тэр бүхнээ хэвлэл мэдээллийн хэ­рэгс­лээр тайлагнах албагүй. Ямар асуудлыг нийтэд мэдээлэх үү  гэдэг нь өөр асуудал. Миний амьдралд тохиолдож байгаа зүйл бүхэн хүн бүхэнд нээлттэй байвал утгагүй. Та ч гэсэн хааяа гэр бүлийнхээ асуудлыг хүнд ярих дургүй байдаг биз дээ. Би ч гэсэн гэр бүлийнхээ талаар ярих дургүй. Аавыг маань хилс хэрэгт унагаж ял үүрүүлэхийг хүсч байгаа нь өдөр ирэх тусам л  тодорхой болоод байгаа. Аавын улс төрийн тэмцэл одоо хүртэл үүнийг эсэргүүцэж тэмцэж байна. Улс төрийн муухай тэмцлийг харж сууна. Цаг нь болохоор хэлэх үгээ хэлнэ гэж бодож байгаа.

-Та улс төрийн муухай тэмцэл гэж хэллээ. Та хүссэн хүсээгүй ч энэ тэмцэл рүү орчихсон юм биш үү?

-Тодорхой хэмжээгээр орсон л доо. Гэхдээ би одоо улстөрч биш шүү дээ, төрийн албан хаагч. Харин аавын тэмцлийн нэг хэсэг бол ард иргэдийн амьдралыг дээшлүүлэхэд оршиж байгаа. Тиймээс би аавынхаа тэмцлийг үргэлж дэмжиж байгаа.

-Аавын тань биеийн байдал одоо ямар байгаа вэ?

-Сайнгүй байгаа. Эмчилгээ хийл­гэж байна.

-Аавтайгаа уулзсан уу. Ажлыг чинь хэр хүлээж авч байна даа?

-Уулзаж байгаа. Ажлаа сайн хий­гээрэй л гэж хэлсэн.

-Харин ээж нь юу гэж байна?

-Ээж минь зөвхөн миний төлөө санаа зовоод суудаггүй шүү дээ. Аав байна, дүү нар маань байна. Надад улсын ажлыг сайн хийгээрэй л гэж хэлсэн. Хүний эх л болсон хойно элдэв хэл аманд өртөх вий гэж санаа зовдог нь тодорхой.

-Нэг хэсэг ээжийг тань гадаадад Монгол Улсын нэр хүн­дийг унагаасан захидал бичсэн гэж буруутгаж байсан?

-Гадаадад нэр унагасан гэхээсээ илүү бодит байдлыг тайлбарласан гэж боддог. Зарим нэгэн нь үүнийг зориу­даар мушгин гуйвуулж гадаадад нэр хүнд унагасан гэж үздэг байх.

-Таныг АНУ-д байхдаа хауст амьдарч байсан талаар яриг­даж байсан. Тэнд яг ямар сур­гууль суралцаж төгссөн юм бэ?

-АНУ-ын их сургуулийг хос мэр­гэж­лээр төгссөн. Өөрөөр хэлбэл, санхүү- эдийн засагч мэргэжилтэй. Сургуулиа төгсөөд АНУ-ын J.P.Morgan банкинд ажилласан. Нью-Йорк хотод ажиллаж байгаад Лондонд шилжиж ажилласан. J.P.Morgan-д байхдаа ком­пани болон үйлчлүүлэгч талд хөрөнгө босгох үйл ажиллагаа хийх, бонд гаргах, хувьцаа гаргах ажлыг хий­дэг байв.  Энэ ажлыг хийхийн тулд Лон­дон, Хонконг, Нью-Йорк, Авст­рали, Өмнөд Африкийн биржтэй хамтардаг байсан.

-Хауст амьдардаг байсан ту­хайд?

-Ямар хаус. Хаус худалдаж авч байгаагүй ээ. АНУ-д  байхдаа бусад оюутнуудын жишгээр л байр түрээс­лээд амьдарч байсан.  Надтай хамт сурч байсан оюутнууд энэ тухай мэднэ шүү дээ. Тиймээс баримт нотолгоогүй мэдээлэл цацсан гэсэн үндэслэлээр  Чингэлтэй дүүргийн цагдаагийн хэлтэст өргөдөл өгсөн. Одоо шалгаж байгаа.

-Өөртэй чинь өмнө нь уулзаж байхад аавынхаа төлөө тэм­цэнэ, хууль хяналтынхан улс төрийн нөлөөнд орсон гэж үзэж байгаагаа илэрхийлж байсан.  Харин одоо та бүхэн харь­цангуй тайван байдалд орсон шиг санагдаж байна?

-Тухайн үед гэнэтийн гэмээр маш олон асуудал ар араасаа гарч байсныг хүмүүс надаар хэлүүлэлтгүй мэдэж байгаа байх. Одоо ч гэсэн тай­ван болсон зүйл байхгүй. Мэдээж аавыг минь хилсээр гүтгээд шоронд суулгах гэж байхад гэр бүл нь тайван байна гэдэг үнэнээс хол зүйл юм. Бид өнөөдөр аавтайгаа уулзаж байгаа ч аавд эрх чөлөө алга. Нөгөө талаар аавын тухай мэдээлэл гэхээсээ илүү улс орны хувьд нийгмийн янз бүрийн асуудлууд байна. Тухайлбал, орон нутгийн сонгууль болох гэж байна. Бүх нам эвслийн удирдлагууд тийшээгээ анхаарлаа хандуулж байна. Харин бидний хувьд аавынхаа асуудлыг нэгд тавьсан хэвээр байгаа. 

-Н.Энхбаяр даргатай журмын нөхөд байсан хүмүүс нь эргэж очиж байгаа гэсэн. Хамгийн сүүлд УИХ-ын гишүүн У.Хүрэл­сүх очиж уулзсан гэж байсан?

-Ө.Энхтүвшин дарга очиж уулз­сан. Харин У.Хүрэлсүх уулзаа­гүй байх. Би мэдээгүй юм байна. Ер нь бол намуудын удирдлагууд аавыг эргэж байгаа юм билээ. Энэ бол байх ёстой асуудал болов уу.

-Нэг хэсэг аавтайгаа уулзсан, уулзаагүй. Уулзсан хэрнээ худ­лаа ярьсан гэсэн шуугианы эзэн болж байсан. Яагаад тэгсэн юм бэ?

-Би худлаа ярих дургүй. Тэр үед үнэнээ л хэлсэн. Гэтэл үүнийг олон ний­тэд буруу ойлгуулсан. Хүн хийж бай­гаа үйлдлээ үргэлж хянадаг биз дээ.

-Зарим хүн аавыг тань яллах нь тодорхой боллоо. Ирэх онд болох Ерөнхийлөгчийн сонгуу­лийн өмнө шүүх шийдвэрээ гаргах байх гэж байна. Энэ тал дээр ямар байр суурьтай бай­гаа бол?

-Нийслэлийн шүүхийн шийд­вэ­рийг хэвээр үлдээсэн. Одоо Дээд шүүхийн шийдвэрийг хүлээж байгаа. Хараахан тов нь зарлагдаагүй байна. Тиймээс ямар шийдвэр гарахыг хүлээж байя гэж хэлье дээ.

-Гэр бүлийнхэн чинь хэвлэл мэдээллийнхний байнгын ха­раа хяналтад байгаад ямар санагддаг вэ. Хааяа залхдаг уу?

-Хааяа би боддог юм. Зарим нэг сэтгүүлч өглөө босоод “за өнөөдөр юу бичих вэ” гэж боддог байх. Тэгээд л санаанд орсон зүйлээ бичээд сайтад тавьчихдаг байх. Яг үнэндээ тэр мэдээллийн ихэнх нь үнэнээс хол, худлаа байдаг. Хамгийн ойрын жишээ хэлье л дээ. Манай дүү сургуулиа төгсөөгүй оюутан байхад ажил хийдэг ааваас болж ажлаас нь хөөсөн ч гэх шиг. Дүү маань жаахан хүүхэд шүү дээ. Энэ мэтчилэн олон зүйл бий л дээ. Ерөнхийдөө янз бүрээр бичүүл­сээр байгаад хүмүүсийн хэлдэгчлэн сурчихдаг юм билээ.

-Хоёр дүү чинь Монголд байгаа юу?

-Монголдоо байгаа. Би гэр бү­лийнх­ний тухай ярих дургүй. Яагаад ч юм тэдний амьдрал хүмүүст хүр­тээлгүй санагддаг. Тийм болохоор сэт­гүүлчдийн зарим асуултад хариул­мааргүй санагдах үе бий.

-Монголбанкинд ирэхдээ ган­цаараа ирсэн үү. Зарим хүмүүс багаа бүрдүүлнэ гээд олон хүн дагуулж ирдэг?

-Би ганцаараа энд ирсэн. Хүн төрөхдөө ганцаараа л төрдөг биз дээ. Надад хэн нэгнийг авчрах сонирхол байхгүй. Угаасаа Монголбанк гэдэг өөрөө мэргэжлийн байгууллага уч­раас мэргэжлийн хамт олон ажиллаж байна. Надад баг энэ тэр байхгүй. Би зүгээр  л төрийн албан хаагч болсон.

-Өөрийг тань АНУ-ын эдийн засгийг мэдэхээс Монголын эдийн засгийг мэдэхгүй гэж шүүмжилж байсан. Энэ тал дээр юу гэж боддог вэ?

-АНУ-ын эдийн засаг Монголын эдийн засаг хоорондоо ялгаатай л даа. Гэхдээ Монголын эдийн засаг чинь дэлхийн эдийн засагтай зайлшгүй холбоотой. Анх энэ ажилд томилог­до­ход хүмүүс намайг ингэж хэлж байсан нь үнэн. Гэхдээ эдийн засаг бол нэ­мэгдэхүүний байрыг солигдоход нийлбэрийн чанар өөрчлөгдөхгүйтэй адил. Тодорхой хэмжээнд улс орнуу­дын эдийн засгийн онцлог гэвэл бий. Энэ нь шинэ хэл сурч байгаа юм шиг асуу­дал огтхон ч биш. Бүх эдийн засаг хоорондоо холбоотой. Өөрөөр хэл­бэл, улс орнуудын эдийн засаг зах зээлийн нэг л  дүрмээр  явж байна гэсэн үг.

-Тэгвэл Монгол Улсын эдийн засаг аль төвшинд байна вэ?

-Одоогийн байдлаар дэлхийн хамгийн хурдан өсөлттэй орнуудын нэгд явж байна. Энэ нь мэдээж  байгалийн баялаг, эрдэс баялгийн нөөцтэй холбоотой. Эдийн засгийн хөгжил хэр хурдтай байна,  үүнийг дагаад гадаадын хөрөнгө оруулалт нэмэгдэж байна. Хөрөнгө оруулалтын мөнгийг зөв зарцуулах, менежмент хийх, эдийн засгийн зөв сектор руу оруулах чухал. Нөгөө талаар инфляц, зээлийн хүү гээд иргэдийн өмнө тулгараад байгаа асуудлууд бий л дээ.

-Тэгвэл  гадуур шатахууны үнийн талаар, махны үнэ өснө гэсэн мэдээлэл гарч байна. Монголбанк үүнийг анхаарал­даа авсан уу?

-Эдийн засаг ярихаар бид инфляц гэдэг. Өргөн хэрэглээний барааны үнэ инф­ляцыг дагуулж байна. Манай ул­сын инфляцын дийлэнх нь хувь ний­лүүлэлтийн шокоос үүдэлтэй. Ний­лүү­лэлтийн шок гэдэг нь мах, гурилын хомс­дол үүсч үнэ өсөхийг хэлнэ. Тий­мээс Засгийн газраас нийлүүлэл­тийн шокийг багасгасан гэрээнүүд хий­сэн. Цаашдаа энэ асуудал дээр Засгийн газартай хамтарч ажиллаж тусгай хөтөлбөрүүд боловсруулж байгаа.

-Инфляцыг өөр өсгөдөг нэг зүйл бол хавтгайруулсан ха­лам­жийн бодлого байв. Харин энэ удаа халамжийг багасгалаа гэсэн ч хүүхдийн мөнгийг та­раа­хаар болсон. Та энэ бод­логыг дэм­жиж байгаа юу?

-Монгол Улс баян биш шүү дээ. Зарим иргэний орлого бага, ажил­гүйд­лийн улмаас гэр бүлийн орлогын төвшин доогуур байгаа гэдгийг мар­таж болохгүй. Халамжийг хавт­гай­руулж олгох биш, жинхэнэ эзэнд олгох хэрэгтэй. Төр өнөөдөр иргэддээ бага ч гэсэн гар сунгах хэрэгтэй. Тиймээс халамжийн бодлогыг дэмждэг, хүүх­дийн мөнгийг ч гэсэн. Гэхдээ халам­жийг олгохдоо алтан дундажийг барих хэрэгтэй юм болов уу гэж боддог.

-Манай иргэдийн ихэнх нь сан­хүүгийн эрх чөлөөнд ба­ригд­­даг. Ажил хийсэн ч цалин хүр­дэггүй зовлон аль ч Зас­гийн газрын үед байсаар бай­даг?

-Бусад оронд тухайн улсын эдийн засгийн өсөлтөөс хамаарч иргэдийн санхүүгийн эрх чөлөө тэр хэрээр хангагддаг. Манай нөхцөлд харам­салтай нь эдийн өсөлт нь иргэн бүрт жигд хүртээмжтэй байж чадахгүй байна.  Үүний учир шалтгааныг ул суурьтай судлах, шалтгааныг олж тогтоох, түүний үндсэн дээр бодлого хэрэгжүүлэх шаардлага байгаа юм.

-Уг нь хоёулаа ажил ярихгүй гэж тохирсон ч ажлын тухай яриа өрнүүлчихлээ. Ингэхэд өөрөө найз охинтой юу?

-Энэ талаар одоохондоо яримаар­гүй байна.

-Тэгвэл өөрийгөө хэр удирдагч гэж бодож байна вэ?

-Би өөртөө энэ талаар дүн тавих дургүй.  Одоогоор шинэ хамт олонтой­гоо гар нийлж ажиллаж байна. Ямар ч байсан ажилдаа их түүртэхгүй байгаа. Ажлынхаа үр дүнг харчихаад дараа тухтай ярилцъя.