“РАН” агентлагийн тоймч Самсонов Александрын нийтлэлийг товчлон хүргэж байна. Энэтхэг шиг эрс тэс орныг дэлхий ертөнцөөс олоход бэрх. Энэ улс эртний соёл иргэншлээ хадгалсан, Өмнөд Азийн бүсдээ нэлээд нөлөө­тэй нэгэн ертөнц юм. Өнөө үед Энэтхэг улс цөмийн зэвсэг эзэмшсэн, хүний нөөц, хүчирхэг эдийн засагтай бүс нутгийн нөлөө бүхий гүрэн болжээ. Энэтхэг улс өндөр тех­ноло­гийн салбарт дэлхийн лидер төдийгүй орчин үеийн зэвс­гийн хамгийн томоохон импорт­­логчдын нэг. Бан­­галор, Хайдарабад зэрэг дэлхий дахинаа хү­лээн зөвшөөрөгдсөн өн­дөр тех­­­нологийн төвүүдийн компьютерийн мэр­­гэ­жилт­нүүд нь аме­рик­чуудаас ду­тахаар­­гүй цалин хөлс авдаг. Тус улс сансрын хиймэл дагуул хөөргөдөг бөгөөд өөрийн гэсэн пуужин тээгч­тэй, сансрын томоохон хөтөл­бөр­­тэй орон. Энэт­хэгийн сан­­сар судлалын бай­гуул­ла­га сар, Ангараг гараг руу нис­­­­лэг хий­хээр зэхэж байгаа аж.

Гэсэн хэдий ч Энэтхэг улс хэдэн сая ядуу иргэнтэй, нийгмийн анги, давхаргын ялгаа их, авлигад идэгдсэн орон билээ. Жишээ нь, 21 сая хүн амтай Мумбай хотын 60 хувь нь борчуудын хороололд цахилгаан, усгүй орчинд аж төрж байна. Энэтхэгийн хүн амын 2/3 нь өдөрт хоёр ам.доллараар амь зуудаг бөгөөд 25 хувь нь бичиг үсэггүй, гурван хүүхэд тутмын нэг нь хоол хүнсний хомсдолд орсон байдаг ч ядууст чиглэсэн төрийн тус­ламж үйл­чилгээний ихэнхийг цуцал­жээ.

Энэтхэг улс Хятадтай зэрэгцэн дэлхийн хамгийн ирээ­дүйтэй, хөгжиж буй ор­нуудын тоонд орж явна. Тус улс Хятадыг бодвол нэг намын системгүй, барууны засаглалын институтийн бодит хэлбэр болох ардчилсан орон юм. Мөн хэвлэлийн эрх чөлөөтэй, шүүхийн хараат бус тогтолцоотой улс юм байна. Гэвч Энэтхэг улс Хятад шиг эртний уламж­лалаа сахиж, овог аймагт хувааг­дан аж төрдөг. Эртний ша­шин шүтлэгийнхээ дагуу тэд ахуй амьдралаа тодор­хойлж, төрөхөөс үхэх хүрт­лээ үүнийгээ дагаж мөрддөг байна.

Гэхдээ Энэтхэгийн улс-төр, бизнесийн элитүүд Лондон, Вашингтонд олноор төвлөр­сөн гэдгийг хэлэх хэрэг­тэй. Британичууд өөрсдөд нь хэрэгтэй элитүүдийг “хү­мүүжүүлэх”-ийн тулд колонич­­лолын үед олон үйл ажиллагаа явуулжээ. Үүний үр дүнд Энэтхэг улс колоничлолын дараа ч биеэ даасан хүчирхэг гүрэн болж чадаагүй.

Англи-саксончууд “ху­вааж аваад захир” гэсэн зарчмын дагуу Энэтхэгийн соёл иргэншлийг Энэтхэг, Пакис­­тан хэмээн хэсэгчлэв. Бри­танийн эзэнт гүрний бодлогыг үргэлжлүүлж буй АНУ саяхныг хүртэл Энэтхэг-Пакистан, Энэтхэг-Хятадын зөрчилдөөн дээр чадварлаг нь аргагүй тоглосон.

ЗХУ, АНУ хэмээх хоёр хүчирхэг гүрэн оршин тогтнож байх үед Энэтхэг улс хоёулантай нь бат бэх харилцаа тогтоосон байжээ. Гэвч ЗХУ задарсны дараа АНУ-ын талыг баримтлах болсон юм. Харин Вашингтон Энэтхэг-Пакистаны газар нутгийн маргааны асуудлаар аль ч талынх нь байр суурийг баримт­лаагүй төдийгүй, хоёр талд зэвсэг нийлүүлэн, дун­даас нь ашиг хүртэж эхэлсэн бай­на.

Персийн буланд 1991 онд амжилттай дайн явуул­сан, ЗХУ бутарсан зэрэг нь АНУ-ын байр суурийг улам бэхжүүлсэн. Ингэс­нээр Исламбад бүс нутаг дахь америкчуудын стра­те­гийн гол түншлэгч байхаа боль­жээ. Үүнээс гадна Ва­шинг­тон Пакистан дахь хэт дав­рагс­дын өсөлт, радикал ханд­лагад санаа нь зовж эхэл­сэн байна.

Радикал хандлагатай лалын бүлэглэлийнхэн Пакис­таны төрийн эрхэнд гарч, цөмийн зэвсэгтэй болно гэсэн болгоомжлол Ва­шингтонд бий болов. Ийн­хүү Вашингтон, Дели хоёр түншүүд болжээ. АНУ 2011 онд Энэт­хэгийн дэмж­­лэгтэйгээр Пакис­таны цөмийн болом­жийг саар­маг­жуулах үйл ажил­лагаа явуулж болзош­гүй гэх мэдээ­лэл гарсан юм. Гэвч Хятад улс энэхүү зөрчилдөөнд оролцоход бэлэн гэсэн хатуу байр суурь баримталсан нь энэ санаанаасаа татгалзахад хүр­гэсэн билээ.

АНУ 2001 оны есдүгээр сарын 11-нээс хойш Энэт­хэгтэй хамтран ажил­лах асуудалд илүүтэй ач холбогдол өгч эхэлсэн юм. Энэтхэг улсын хувьд Өмнөд Азийн бүс нутаг дахь тогтвортой, аюулгүй байдал, газар нутгаа Афганистан, Пакис­танаас хамгаалах асуу­далд анхаарлаа хандуулах болсон. Үүнтэй зэрэгцэн Энэт­хэгийн элитүүд хуучны өрсөл­дөгч болох Хятад улс хүчирхэгжиж байгаад санаа нь зовниж байлаа. Эдгээр хүчин зүйлийн нөлөөгөөр АНУ, Энэтхэг улс XXI зууны эхээр хамтран ажиллах болсон юм.

Харин АНУ Энэтхэгийг Хятад, Япон, Өмнөд Солонгос, Тайвань, Филиппин, Вьетнам зэрэг улсыг дарах гол хүч хэмээн сонирхсон байна. Энэтхэг улс лалын ертөнцтэй тэмцэлдэхэд ч тодорхой хэмжээний үүрэг гүйцэтгэнэ. Тиймээс ч АНУ Энэтхэгийг том тоглоомдоо татан оролцуулжээ. Мэдээж том тоглоом дахь Энэтхэгийн үүргийг зэвсэгт хүчин, хөрш улсуудын армиар дүг­нэж болно. Тухайлбал, Энэт­хэг улс 2012-2013 оны сан­хүүгийн жилд цэргийн төсвөө 17 хувиар нэмэг­дүүл­сэн. Өмнөх жил нь 12 хувиар нэмсэн юм.

Дэлхийн асуудлыг суд­лах Стокгольмын олон улсын хүрээлэнгийн тайланд дурд­санаар 2007-2011 онд Энэтхэг улс дэлхийн зэвсгийн томоохон худалдан авагч болжээ. Тэгэхээр тус улс их дайнд бэлтгэж байна гэсэн үг. Тус улсын цэрэг дайчид ч Пакистан, Хятадын эсрэг дайнд бэлтгэж байгаагаа ил зарласан билээ.

Хэдхэн хоногийн өмнө Энэтхэгийн БХЯ Хятадтай хиллэдэг хэсгээрээ 348 танкаар тоноглогдсон хуягт танкны зургаан шинэ хороо байгуулсан. Үүнээс гадна Хятад-Энэтхэгийн хил дээр мото явган батальон гурвыг байгуул­жээ. Түүнчлэн Энэтхэг улс зүүн хойд хэсэг­тээ 40 мянган ширхэг уулын буудлагын корпус бий бол­гохоор төлөвлөжээ. Тус улс энэ хэсэгтээ агаарын цэргийн хүчин, агаарын эсрэг хамгаалалтаа чан­гаруулж, орчин үеийн онгоц­ны буултын талбай наймыг байгуулсан билээ.

Тэгэхээр Энэтхэг улс яг одоогийн байдлаар дэлхийн бод­логод өөрийн чиг шугамыг өөрчлөх чадвартай, биеэ даасан хүчин гэхэд арай эртэднэ. Тус улс том тоглоомд Хятад, лалын ертөнцтэй хийх мөргөлдөөний гол хүч нь л болох аж.