Монголчууд бид бусдын удирдлага дор ажиллахыг хүсдэггүй өвөрмөц гентэй хүмүүс. Өлсөж үзээгүй болохоор тэр гэж зарим хүмүүс үүнийг тайлбарладаг юм. Үнэн байж магадгүй. Тийм учраас бид аливаа спортод багийн бус ганцаарчилсан төрөлд амжилт үзүүлдэг байх ёстой хэмжээнээсээ хэтэрч, бодит байдлаас хэтэрхий зөрүүтэй оршин тогтнож байна. Үүний маш тодорхой, хамгийн ойр жишээ гэвэл сэтгүүлзүйн салбар юм. 2.7 сая иргэнд 80 гаруй телевиз / орон нутгийн телевизүүдийг оруулаад/, 30 шахсан өдөр тутмын сонин /орон нутгийн сонинуудыг оруулаад/ ногдоно гэдэг хаанаас нь ч бодсон бодит зах зээлээсээ хэтэрхий хийсвэр гэдэг нь ойлгогдоно. Гэхдээ энэ удаад үүний тухай өгүүлэх гэсэнгүй. Хэдийгээр манай улсын зах зээлд хангалттай гэж үзэж буй ч тоог нь хасах бус нэмэх шаардлагатай гэж тэрслүүгээр бодож буй үүрэн холбооны салбарын зарим асуудлыг хөндөх байна. Бид анх 1996 онд үүрэн холбоо хэмээх хүн төрөлхтөний бүтээсэн гайхамшигтай танилцаж байлаа. Япон анд нөхдийнхөө тусламжтайгаар Монголд үйл ажиллагаагаа нээсэн “Мобиком” корпораци үүрэн холбооны салбарын анхдагч болсоноор бид утасгүйгээр холыг ойртуулж, хоёрыг учруулдаг тэр гайхамшигтай нөхөрлөж билээ.

Эхний гурван жилдээ гар утас гэдэг цөөн хэдэн баячуудын гангараа байлаа. Хэрэглээ бус гангараа болгож хүмүүс гар утас барьдаг байв. 1999 онд Солонгос ахан дүүсийнхээ тусламжтайгаар нээсэн “Скайтел”-ийг гарч иртэл “Мобиком” салбартаа монополь байж ярианыхаа тарифын минутыг 250 төгрөгөөр тогтоож байсан юм. Энэ бол тухайн цаг үедээ хэтэрхий “агаар”-ын үнэ байсныг хэн мэдэх билээ. Түүнээс хойш “Скайтел”-ийн үйл ажиллагаа эхэлж энэ үнэ бага зэрэг буурсан ч дээрх хоёр үүрэн холбооныхон монголчуудын амьдралын хэмнэлд таарсан үнийг хэн, хэн нь тогтоогоогүй байсан юм. Өөрөөр хэлбэл, бид үүрэн холбооны үйлчилгээг дэлхийн зах зээлээс өндөр үнээр авсаар л байсан. Хүн ам цөөн, зах зээл жижигтэй байсан нь үйлчилгээний үнэд нөлөөлсөн байх талтай. Ийнхүү явж байтал 2006 онд GSM системээр ажилладаг хоёрдахь манайдаа гуравдахь үүрэн холбооны оператор болж “Юнител” корпораци ажиллаж эхэлсэн нь бидэнд “Одоо л утсаар ярихад хямд болох нь” гэсэн эерэг сэтгэгдэл төрүүлсэн. Түүний дараагаар үндэсний хөрөнгө оруулалттай хэмээн тодотгосон “Жи-мобайл” “мэндэлж” Монголын үүрэн холбооны салбар дөрвөн оператортой болсноос хойш хангалттай биш ч гэсэн өрсөлдөөн үүсч тэдний дундаас хэрэглэгчид хожсоныг үгүйсгэж болохгүй./Монголын цахилгаан холбоо компаний F-Zone үйлчилгээ үүрэн холбоо мөн боловч энэ салбарын оператор гэж үзэхгүй байгаа/. 

Ийнхүү гар утас гэдэг гангараа биш бүрэн агууллагаараа хэрэглээ боллоо. 2.7 сая иргэнтэй улсын хувьд үүрэн холбооны дөрвөн оператор ажиллаж байгаа нь зах зээлдээ хангалттай. Дээрх дөрвөн операторын өрсөлдөөн зөвхөн дугаарлалт, нэмэлт үйлчилгээ, ярианы болон бусад үйлчилгээний тарифаасаа хальж төрөл бүрийн сугалааны аргаар маркетинг хийх болов. Хамгийн сүүлд “Мобиком” корпораци байр, машиныг хосоор нь хожих сугалаа гаргаж тохирлыг нь телевизээр явуулсан ч но-той дүрс бичлэг интернетээр цацагдсанаас болж бөөн юм болж байна. Одоогоор энэ нь үнэхээр “Мобиком”-ын заль уу, өрсөлдөгч компаниудын явуулга уу гэдгийг тогтоогоогүй. Мөн “Юнител”-ийн таван байрны сугалаа гэгч хөтөлбөр гаргасан ч хожсон эзэндээ байраа өгөөгүй байсныг Шударга өрсөлдөөн, хэрэглэгчийн төлөө газрынхан мэдээлж нэг хэсэг шуугисан. Энэ бүх маргааныг үнэн мөнийг тогтоодог газрууд нь эцэслэх байх гэж найдна. Ер нь дээрх дөрвөн операторын аль нь ч утсаар ярьсан төлбөрийг зөв тооцож, хэрэглэгчиддээ үнэнч үйлчилдэг гэдэгт иргэд үл итгэдэг. Иймд итгэл үнэмшил төрүүлэх ямар нэгэн мэдээлэл үйлчилгээг тэдний хэн нь ч өнөөг хүртэл гаргаагүй байгаа билээ. Хэрэв үнэхээр “Мобиком” сугалаагаар сая илүү хэрэглэгчээ хуурсан бол, “Юнител” байрныхаа сөргөөр шийдсэн, “Скайтел”, “Жи-мобайл” ярианыхаа тариф дээр “ажилладаг” бол энэ нь яалт байхгүй гэмт хэрэг мөн.

“Хумсалсаар хумсалсаар хулгайч” гэж үг байдаг шүү дээ. Байдал нэгэнт ийм байгаа учир одоо үүрэн холбооны тав дахь операторыг тодруулах тендерийг нэн даруй зарлачихъя, Ерөнхий сайд аа. Тав дахь оператор ажиллах зах зээл олдож л таарна. Манайхан чинь зах зээлгүй байсан ч үйлчилгээ гаргаж чаддаг мундаг улс шүү дээ. Дараагийн үеийн үүрэн холбооны компанийг нэн даруй шалгаруулж гар утасны хэрэглээний тарифт жинхэнэ хувьсгал хийе. Тэгээд “Жи-мобайл”-ийн реклам шиг санаан зоргоороо ярьж сууя. Бяцхан харьцуулалт хийж үзье л дээ. Бусдаасаа ялгарах нэг ч ид шидгүй боловч нийгэмд танигдсан хэмээн үнэ нь “галзуурч” байдаг, хамгийн өндөр ярианы тарифтай …11…дугаарлалтын хамгийн өндөр үнээр ярьдаг нь “Скайтел” байна. Харин “Мобиком”-ын “Силвер” дараа төлбөрт багцын нэг минутын ярианы тариф сүлжээ харгалзахгүй 90 төгрөг байгаа бол “Юнител”-ийн …11…дугаарлалтын хамгийн өндөр багц нь сүлжээ харгалзахгүй 70 төгрөг ажээ.

“Скайтел”-ийн VIP class багц нь сүлжээндээ 80, бусад сүлжээнд 100 төгрөгөөр ярьдаг бол, “Жи-мобайл” минут нь сүлжээ харгалзахгүй 55 төгрөгөөр яриах тариф тогтоосны дэлгэрэнгүйг та доорхи хүснэгтээс хараарай. Гар утас гангараа биш хэрэглээ болсоныг дээр дурьдсан. Бид өнөөгийнхөө амьдралыг гар утасгүйгээр хэдхэн хором ч төсөөлөхгүй байна. Тиймээс тендерээ түргэхэн зарлая, Н.Алтанхуяг сайд аа. Үүрэн холбооны хэрэглэгчид байр, машин гэсэн сугалаанд аз сорих бус жинхэнэ өрсөлдөөн дундаас хожиж хямд үнээр ярихыг л хүсч байна. Ерөөсөө л дахиад нэг шинэ оператортой больё. Тэр нь GSM системээр ажилладаг байг.