Хятадын шинэ удирдагч Түвдэд зөөлөн хандах уу?

Хуучирсан мэдээ: 2012.09.04-нд нийтлэгдсэн

Хятадын шинэ удирдагч Түвдэд зөөлөн хандах уу?

Удирдагчаа арван жилд нэг удаа томилдог Хятад Улсад Ху Жинтаогийн залгамжлагч гэгдэж буй Си Жинпинийг Түвдийн асуудалд өмнөх удирдагчдаас арай зөөлөн хандаж магадгүй гэж Бээжин болон Дарамасала дахь Ройтерс агентлагийн тоймч Бенжамин Кан Лим, Фрэнк Жэк Дэниел нарын бичсэн сонирхолтой нийтлэлийг орчуулан хүргэж байна. Бээжингийн эрх баригчид Түвдийн оюун санааны удирдагч, дээрхийн гэгээн Далай ламыг салан тусгаарлагч үзэлтэн хэмээн үзэж чаддаггүй боловч Хятадын шинэ удирдагч болох Си Жинпинийн аав дээрхийн гэгээнтэй онцгой харилцаатай нэгэн байжээ. Гэвч энэ оны эцсээр коммунист намын хурлаар Хятадын даргаар томилогдох Си Жинпинь дээрхийн гэгээн Далай лам, Түвдийн талаар ямар бодолтой явдгийг цөөн хэдэн хүн л мэдэх аж. Си Жинпинийн аав, либерал үзэл баримтлалт Си Чунсюнь дээрхийн гэгээнтэнтэй гэмгүй сайн харилцаатай нэгэн байсан бөгөөд 1950-аад оны үед түүний бэлэглэсэн бугуйн цагийг гараасаа салгадаггүй байжээ. Өдгөө 77 настай Далай лам Си Жинпинийн аавыг дурсахдаа “Маш нөхөрсөг, арай нээлттэй, сайхан хүн” хэмээсэн аж. Ихэд үнэлж, хүндэтгэсэн нөхөртөө бугуйн цаг бэлэглэдэг Далай лам 1954 онд Бээжинд айлчлахдаа Си Чунсюньд дээрх цагийг бэлэг болгон өгч байжээ. Си Чунсюнь Бээжинд хятад хэл, марксизмыг судлахаар очсон залуу гэгээнтнийг таван сарын турш дагалдан явсан хятад төлөөлөгчдийн нэг байсан юм. Гэвч 1979 онд Хятадын коммунист намын бодлогыг эсэргүүцсэн Түвдүүдийн хөдөлгөөнийг хүчээр дарсны дараа Далай лам Энэтхэг рүү дүрвэн гарсан билээ. Харин дээрхийн гэгээнтэн цаг бэлэглэснээ ч мартчихсан байхад Си Чунсюнь цагийг гараасаа огт салгаагүй гэдэг. Си Чунсюнь Түвд, Уйгур зэрэг угсаатнуудын эрхийг хамгаалахын тулд үг хэлж чаддаг намын цөөн гишүүдийн нэг байсан аж. Тэрээр 1989 онд Тянь Ань Минийн талбайд оюутнуудын бослогыг хүчээр дарсныг эсэргүүцэж байжээ. Си Чунсюнь 2002 онд нас барсан. Дээрхийн гэгээн бага Ситэй огт уулзаж байгаагүй боловч аавыг нь мэддэгийн хувьд түүнийг ирэх гуравдугаар сард албан ёсоор Хятадын дарга Ху Жинтаогийн халааг авч, Түвдийн асуудлаар шинэчлэл явуулна гэж найдаж хүлээж байгаа аж. Зарим ажиглагчид түүнийг Хятадын баруун хойд нутаг дахь Шинжаан, Уйгурын лалын шашинтнууд болон бие даасан статустай болсон Тайвань арлын  асуудалд илүү хүлээцтэй хандана гэж таамаглаж байна. Гэвч ажиглагчдын таамагласнаар өөрчлөлт, шинэчлэл явуулахад түүнд өөрийнхөө цагийг хүлээх үлдсэн аж.

Си Жинпинийг ямар удирдагч болохыг таамаглахын тулд түүний эцэг Си Чунсюнийг сайн мэддэг байхад хангалттай хэмээн Хятадын коммунист намын даргын нэгдүгээр туслах асан Бао Тонг ярьжээ. Тэрбээр 1989 онд Тянь Ань Минийн талбайд оюутнуудын эсэргүүцлийн хөдөлгөөнийг дэмжсэнийхээ төлөө долоон жил шоронд хоригдож, эцэст нь цагаатгагдсан юм.

Си Жинпинийн аав Си Чунсюнийн мэндэлсний 100 жилийн ойг ирэх оны аравдугаар сард ёслол хүндэтгэлтэйгээр тэмдэглэхээр Хятадын эрх баригчид төлөвлөсөн. Бээжин өөрийн салшгүй нэг хэсэг гэж үздэг Тайванийн бие даасан статус Түвдийн ирээдүйн загвар ч байж магадгүй гэж Тайванийн Батлан хамгаалахын сайд асан, Тайпейгийн Тамканг их сургуулийн багш Чонг-Пин ярьжээ.

Тэрбээр Хятадын шинэ удирдагч гэгдэж буй Си Жинпинийг Түвд, Шинжаан, Уйгурын асуудалд илүү хүлээцтэй хандана гэж үзэж байгаа юм. Түүний хэлснээр Хятадын үе үеийн удирдагч нарт өмнөх засаглалаас үлдсэн шийдэгдээгүй асуудлыг шийдэх сорилт тулгардаг. Ху Жинтаогийн хувьд Тайвань толгойн өвчин байсан. Түүний өмнөх удирдагч Зянь Земин Тайванийг алдахгүйн тулд цэрэг армиар хүртэл далайлган, сүрдүүлж байсан билээ. Харин одоо Түвдийн асуудал бол Си Жинпинийг хүлээж буй том сорилт юм. Гэвч Си Жинпин Түвдийн асуудалд өмнөх эрх баригчдын адил бодлого явуулвал яах вэ гэдэг асуултад Түвдийн асуудлыг хариуцан ажиллаж байсан, намын тэтгэвэрт гарсан нэгэн гишүүн “Энэ асуудалд өөрөөр хандах хэрэгтэй. Си Жинпинь тэр бэрхшээлийг гадарлаж байгаа нь лавтай. Өндөржүүлсэн байнгын харуул, хамгаалалт, цагдалтаар Түвдэд тогтвортой байдлыг авчрахгүй. Манай эдийн засаг ч энэ их зардлыг цаашид хүчрэхгүй” хэмээжээ. Албаны хүмүүсийн мэдээлснээр Бээжин Түвдийг хөгжүүлэхэд тэрбум тэрбумаар тоологдох юанийг зарцуулсан бөгөөд 2006 онд Түвдийг Хятадтай холбох төмөр зам барих ажил бослого хөдөлгөөнөөс болж тасалдаж байжээ. Си Жинпинь улс төрийн тоглоомд хөзрөө хэнд ч харуулаагүй учраас түүнийг ямар бодлого баримтлахыг олон нийт таамаглаж чадахгүй байна. Харин ажиглагчид түүнийг Хятадын дарга Ху Жинтаогийн нэгэн адил улстөрчийн хувьд гойд ялгарахгүй ч нэг хүн шиг байх хятад бодлогыг тэргүүнд тавина гэж таамаглаж байгаа юм. Хятадын эрх баригчид Далай ламыг таалал төгссөний дараа л Түвдийн асуудал нэг тийш шийдэгдэнэ гэж ярьдаг боловч Түвдийн асуудал хариуцсан албаны нэгэн хүн “Далай ламын үхэл Түвдүүдийн эсэргүүцлийн хөдөлгөөнийг улам дэврээж, бослого ч дэгдээж мэднэ” хэмээн ярьсан аж. Ван Лицин Далай ламтай хэд хэдэн удаа уулзаж, Түвдийн асуудлаар ном хүртэл бичиж байжээ. 2008 оны Бээжингийн Олимпийн өмнөх түвдүүдийн бослого, эсэргүүцлийн хөдөлгөөнийг хүчээр дарсан нь түвд лам нар амьдаараа зулын гол болоход хүргэж, олон улсын зүгээс хүчтэй шүүмжлэлтэй тулгарсан юм. Бээжингийн эрх баригчидтай сүүлийн 50 жилийн турш тэрсэлдэж буй Далай лам илүү хашир болсон ч Түвд хэзээ нэгэн цагт бие даасан улс болно гэдэг итгэл найдвараа алдаагүй. Дээрхийн гэгээн “Би баттай хэлж чадахгүй ч Дарамасалад ирсэн хятад найз нөхөд маань шинэ удирдагчид ихээхэн итгэж буйгаа ярьсан. Хятадын эрх баригчид Түвдийн талаарх бодлогоо эргэн харах шинж тэмдэг гарч эхэлсэн” гэжээ. Хятадын шинэ удирдагч Түвдийн асуудалд арай зөөлөн хандана гэдэг найдлага төрүүлж буй өөр нэг зүйл нь Си Жинпинийн эхнэр буддын шашинтай нэгэн аж. Гэвч Түвдийн олон дүрвэгч Хятадын ирээдүйн удирдагчийг Түвдийн асуудалд нааштай хандана гэдэгт эргэлзэж байгаа юм.

Н.ЭНХ
NewsMN Гар утасны хувилбар Татах
NEWS.mn

Мэдээллийн эх сурвалж