Парламентын ээлжит сонгууль элдэв дуулиан шуугиангүй өнгөрнө гэж үгүй. Булхай, луйвар хийсэн талаархи маргаан заавал өрнөдөг. Бараг л ёс мэт болсон зүйл гэхэд хилсдэхгүй. Хэн луйвар хийж, сонгогчдыг залилсан бол хэмээн иргэд ч хүлээх нь бий. Болдог зүйл болдгоороо л эхэлж, луйварчид төрд шургалахаар дайрав. Увс, Өвөрхангайн тойрогт МАН-аас нэр дэвшсэн хүмүүс сонгогчдын саналыг худалдан авсан талаархи гомдол санал гарч, хууль хяналтын байгууллага бодит эсэхийг нь шалгаж байна. Эрхэм нэр дэвшигчид хэрхэн мөнгө тарааж, тал засч буй тухай баримт, материалууд ч хангалттай бүрдэж. Гэвч сонгууль өндөрлөснөөс хойш хоёр сар болох гэж байхад шийдсэн зүйл алга.

Зөвхөн нягталж байна гэхээс өөр мэдээлэл өгөхгүй сууна, СЕХ, хуулийн байгууллага. Уг нь, хийсэн үйлдэл нь хэн бүхний өмнө ил болчихсон байхад яагаад ийнхүү удаагаад буй нь хачирхалтай. Мөнгө тарааж яваад айлын хаалга хэмх өшиглөсөн, намын нэр барьж худал хэлсэн асуудал ч гарсан байгаа юм. Үүнээс гадна олон ноцтой баримтууд байгаа талаар яригдсаар. Увс аймгийн Улаангом сумын иргэн Б.Цэгээгийн гэрийн хаалгыг Б.Чойжилсүрэн, Ч.Хүрэлбаатар нарын сонгуулийн штабын ажилтан эвдсэн. Энэ нь гэмт хэрэг биш гэж үү. Гэтэл өмч хөрөнгөөрөө хохирсон нь буруутан болж, эвдэн сүйтгэсэн нь хохирогч болох дөхжээ. Бүр сум даяар тэрхүү эмэгтэйг гэмгүй нэгнийг гүтгэсэн гэмт хэрэгтэн мэт үзэх болсон сурагтай. Тодруулбал, мөнгө тарааж, сонгогчдын саналыг худалдан авах ажил хийж явсан хүмүүсийг саатуулж, цагдаад барьж өгсөн ч луйвар хийгчид заль гарган хөнгөхөн мултарсан аж. Зүгээр л штаб байгуулах санал тавьсан бололтой зүйл ярьжээ. Мөн АН-ынхан ийм зүйл хий гэж даалгавар өгч, өрсөлдөгчдийнхөө нэр хүндийг унагах гэсэн юм хэмээснээр хуулийн хариуцлагаас мултарсан гэнэ. Гэхдээ Монгол Улсын хууль журам, шүүхийн хараа хяналтаас гадуур байж тэд чадахгүй болов уу. Яагаад гэвэл иргэн бүр дагаж мөрдөх ёстой. Зөрчсөн бол зохих ёсны хариуцлагаа хүлээнэ. Магадгүй хөрөнгө мөнгө бэл бэнчин ихтэй болохоор хууль шүүхийн байгууллагыг худалдаад авчихна гэж тооцоолж байж мэдэх юм. Үүнийг цаг хугацаа харуулах биз.

Өнөөдөр шударгаар саналаа өгч, өөрийн итгэл үнэмшлээр төрийн эрх барих дээд байгууллагад төлөөллөө оруулах гэсэн Б.Цэгээ болон тус тойргийн олон зуун иргэн Б.Чойжилсүрэн, Ч.Хүрэлбаатар нар­ын бусармаг үйлдлийг илчилж, гэрчилж байгаа. Харин дээрх хоёр эрхэм юу ч болоогүй мэт сууж буй. Өрх гэрийн үүдэн тэнгэрийг эвдүүлж, хохирсон эмэгтэйг худал хэлсэн гэж гүжирджээ. Хууль шүүхийн өмнө ч тэрээр буруудах нь бололтой. Иймд тэрээ төрийн тэргүүнд хандан захидал илгээсэн байна. Тэрээр захидалдаа “Миний орон гэрт мөнгө тараагч нар орж ирж, сонгуулийн штабын байр түрээслэх гэсэн хуурамч гэрээний маягтанд гарын үсэг зуруулах гэж, мөн надад 100000 төг өгсөн юм.  Үүнийг би хүлээн зөвшөөрөөгүй бөгөөд цагдаа, хэвлэл мэдээллийнхэнд хандаж энэ үйлдэл буруу гэдгийг баримтжуулсан юм.

Гэтэл хууль хяналтын байгуул­лагууд, албан тушаалтнууд мөнгөтэй баян хүнд үйлчилж, жирийн иргэдийг доромжилж, гүтгэх үйл ажиллагаа явуулж байгаад харамсч байна. Гишүүн Ч.Хүрэлбаатар, Б.Чойжилсүрэн нар Увс аймагт үйл ажиллагаа явуулдаг өөрийн “MBC” телевизээр иргэн намайг гүтгэж, миний нэр хүндийг гутаасан нэвтрүүлэг хийж доромжилсон юм. Би хүн гүтгээгүй, бодит үнэнийг гэрчлэн шударгаар хэлсний төлөө бүх талаар хохирч явна. Хэрэв би худал хэлж хүн гүтгэсэн бол, надад  хуулийн дагуу шийтгэл хүлээлгэх хэрэгтэй. Энэ хоёр нэр дэвшигчийн буруутай үйл ажиллагааг шударгаар шийдвэрлэхэд, Монгол төрийн тэргүүн таныг дэмжлэг үзүүлнэ гэдэгт итгэж энэхүү захидлыг бичлээ” гэсэн байна. Мөнгө тараагч Н.Ариунтуяа нь ноён Б.Чойжилсүрэнгийн арван жилийн найз. Нэг ангийн андууд аж. Ийм атал АН-ынхны захиалгаар хууль зөрчсөн гэж мэдүүлсэн нь өдгөө илчлэгдэв.

Ерөнхийдөө дээд албан тушаалд чамгүй хугацаанд тухалсан хоёр эрхэм дахин сонгогдохын тулд зориудаар хийсэн булхай луйвар, хууль бус үйлдлээ нуун дарагдуулахаар ханцуй шамлан зүтгэж эхэлжээ. Тэдний хийж буй үйлдлийн тухай дүрс бичлэг, баримт цөөнгүй. Тухайлбал, Увс аймагт нэр дэвшигч Б.Чойжилсүрэн, Ч.Хүрэлбаатар нар зургадугаар сарын 17-ны өдөр иргэдэд 100-150 мянган төгрөг бэлнээр тарааж байсан. Нэр дэвшигчид өөрсдөө айлд зочлон мөнгө тараана гэж байхгүй. Тэд хөшигний ард сууж бусдаар үйлдүүлнэ. Бүр ил цагаан тарааж, МАН-аас нэр дэвшигчдэд санал өгөөрэй гэсэн утгатай гэрээ хүртэл байгуулж. Увс аймгийн оюутны холбооны тэргүүн, УИХ-ын Байгаль орчин, хүнс хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны референт Ш.Чинбат, Б.Чойжилсүрэнгийн тус­лах Я.Баттогтох нар нэр бүхий оюутанд 150 мянган төгрөг тарааж буй бичлэг юу хийснийг батална. Энэхүү үйлдлийнхээ төлөөсийг өгөх­өөр туслахууд нь цагдаагийн хаалга татаад буй.

Харин иргэдийн санал хул­гайлагчид гавьяа байгуулсан мэт төрийн түшээгийн тангараг өргөсөн. Магадгүй хууль зөрчсөн маань илрэхгүй, бид бүрэн эрхтэй боллоо шүү хэмээн тухайн үед баярлаж суусан биз.

Өдгөө тэд Увс аймагт байгаа. Хийсэн хэргээ баллуурдахаар арга заль хэрэглэж яваа нь тэр. Б.Чойжилсүрэнгийн хөрөнгө орлого нь хэдэн тэрбумаар тооцогддог. Иймд энэ насандаа идэж барахааргүй их хэмжээний хөрөнгө цуглуулсан болохоор хүүдийгээр нь тарааж, түшээ цолоо хадгалж үлдэн, дахин зөөлөн суухаар зүтгэсэн бололтой. Гарын арван хуруунаас хэтэрсэн олон компанитай түүнд группийн захирал хэмээх сэтэр, суудал нь хатуудаж, албан тушаал нь жижигдсэн тул ямар ч  аргаар хамаагүй түшээ болохоор зүтгэж. Энэ цолд хүрэх хамгийн найдвартай арга нь сонгогчдын санал худалдан авах гэж тэрээр тодорхойлжээ. Үүнийг нь хийж хэрэгжүүлэх хүмүүс ч тодорхой гэсэн бодолтой байсан биз. Гэвч өнөөдөр тэдний хийсэн булхай түмэн олны өмнө ил болов.

Тэд гардан хийгээгүй ч удирдан зохион байгуулсан учир санал худалдаж авсан үйлдэл нь мэдээж хэрэг ялтай. Эрүүгийн хуу¬лийн 82.1 гэсэн зүйлчлэлээр хариуцлага хүлээх юм. Уг заалтад “Төрийн эрх мэдлийг хууль бусаар авах зорилгоор сонгуулийг зохион байгуулалттайгаар будлиантуулсан бол 6-20 жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ” гэж заасан байна. Хуульд ийнхүү заачихсан учир одоо шүүхийн шийдвэрийг л хүлээх үлдэж байна.

Юутай ч, тус тойргийн хороонд хэрэг үүсгэн шалгаж эхэлсэн. Шүүх хурал нь ч тун удахгүй болох сурагтай. Нэгэнт баримт нотолгоотой учир тэднийг УИХ-ын гишүүнээс эгүүлэн татаж хариуцлага тооцох нь лавтай. Хэргээ нуун дарагдуулж, өөрсдийн талд шийдвэр гаргуулчихгүй бол шүү дээ. Ирэх сарын дунд гэхэд худалдаа арилжааны зарчмаар сонгогчдын саналыг авч, хууль зөрчсөн Б.Чойжил­сүрэн, Ч.Хүрэлбаатар нар шүүхийн өмнө толгой гудайлган зогсч, хийсэн хэргээ дэнслүүлэх нь.