-Сурын спортод хэр­хэн дур­лах болов. Ер нь энэ спорт юугаараа таны сэтгэлийг татсан бэ?

-Дур сонирхолдоо хөтлөг­дөн өдий хүртэл хичээллэж кайф авч явна. Байнга нар салхи агаарт биеэ чийрэгжүүлж байд­гаараа бусад спортоос давуу талтай. Мөн эрчүүд нэг талдаа 70 м, эмэгтэйчүүд 65 м явж байдгаараа  эрүүл мэндийн чухал ач холбогдолтой.

-Сурын спортод насны хяз­гаар байхгүй. Найман нас­тай балчраас наян нас­тай буурал харваж болдог спорт.

-Тэгэлгүй яахав. Зарим спорт зөвхөн залуу насны ажил байдаг. Гэтэл манай спортоор Улсын гарамгай мэргэн 89 нас­тай Цэвээн гуай л  гэхэд өнөөдөр ид залуугийнх шигээ харваж байх жишээтэй. Бас 60 гарчих­сан спортын мастер эгч нар маань залуучуудтай эн зэрэг­цэж хар­ваад л явж байна. Миний хувьд ч 1981 оноос хойш үндэс­ний бөхийн гурван үеийн авар­гууд­тай хамт наадаад явж байна.

-Удахгүй “Монгол туур­га­тан” олон улсын тэм­цээн болох гэж байна. Та энэ тэмцээнд оролцох уу?

-Энэ тэмцээн Өвөрмонголын Шилийн голд зохион байгуу­лагдана. Манай сурын спортоос арав гаруй харваач оролцоно. Тэр тэмцээнд оролцох бэлтгэл сургуулилтаа базааж байгаа.  

-Гарын шавь бэлтгээд байгаа гэсэн. Ер нь хүүх­дүү­дийн сурах идэвх со­нир­хол ямар байх юм?

-Тийм ээ. Залгамж халаа бол­сон охидууд бэлтгэж байна. Ши­нэ харваачдад өөрийн чадах мэ­­дэх бүхнээ зааж сургаж, үн­дэс­ний сурын харвааны уламж­лалыг өвлүүлэхийн төлөө хи­чээж байгаа.  Бусад харваачдын адил үндэсний сурын харваан­даа хайртай.     

-Наадмаар халуунд халж, бороонд норж хам­гийн их үүрэг гүйцэтгэдэг хүмүүс харваачид. Гэтэл та бүхний үнэлэмж, бай шагнал морь бөхөөс хавь­гүй доогуур. Энэ тал дээр жил бүр шүүмжлэл дагуулдаг?

-Бидний үнэлэмжийг морь бөхтэй харьцуулшгүй, маш бага. Улсын баяр наадмаар  бө­хөд хэдэн сая төгрөг, хөдөө орон нут­гийн наадамд түрүү­лэхэд машин өгдөг. Гэтэл би­дэнд дээд тал нь 400-500 мянган төгрөг өгдөг байлаа. Сүүлдээ нэмэгдээд 800 мянган төгрөг бол­сон. Харин сүүлийн үед дөр­вөн сая төгрөг өгдөг болсон нь бидний хөдөл­мөрийг үнэлсэн чухал алхам болсонд  баяртай байгаа. 

-Таны сэтгэлд үлдсэн наадам?

-Амьдралынхаа нэгээхэн хэсгийг сурын спортод зориулж байгаа болохоор жил бүрийн наадам сэтгэл догдлуулдаг. Улсын наадамдаа зургаан удаа айрагдсан. Нэг удаа манлай харваач зургаан удаа шилдэг харваачаар тодорсон. Мөн шинэ дүрмээр 40 сумаас 39 онож эмэгтэйчүүдийн рекорд ам­жил­тыг тогтоосон.  2011 оны  баяр наадмаар буриад харвааны мэргэн болсон.

-Манай харваачид сүү­лийн үед амжилт арвинтай байгаа. Та л гэхэд томоо­хон тэмцээнээс анх удаа дэлхийн аварга болж байс­ныг  санаж байна?

-2010 онд дэлхийн уламж­лалт харваанд монголоос анх удаа дэлхийн аварга болсон. Гэвч энэ шинэ үнэлэмжийг спортын удирдлагууд үнэлэх­гүй байгаад манай сурынхан  сэтгэл дундуур байдаг. Гэхдээ цаашдаа энэ тал дээр харж үзэх байх гэдэгт найддаг. 30 гаруй орны 300 гаруй харваачид оролц­сон том наадам болсон шүү дээ. Манай сурчид зөвхөн Монгол­доо биш олон тэмцээнд орол­цож бусад топ спортын адил турш­лага судалж ур чадвараа ха­руулж байгаад нь сэтгэл хангалуун байдаг.  

-Нум сумны онцлог, үнэ ханшийн тухайд?

-Нум сумыг бусад буудлага, байтын спорт шиг үйлдвэр­лэ­дэггүй, гар аргаар  эвэр илгээр хийдгээрээ онцлогтой. Манай гарын таван хуруунд багтах мастерууд өөрсдөө нум сумаа хийдэг. Тэднээс чанартай цөө­хөн нум сум гардаг. Сурын спор­тыг хүмүүс  жилээс жилд илүү их сонирхдог болоод байгаа. Харамсалтай нь хэрэглэл нь байдаггүй. Хэрэглэл нь ховор учраас түүнийгээ  дагаад үнэтэй байгаа юм.  Гэлээ гээд яахав дээ цехээс гарч ирэхийг нь хүлээж авч хэрэглээд л явж байна

-Нум сум үнэтэй гэлээ. Та хэдэн төрөгийн үнэтэй нум хэрэглэж байна вэ?

-Олон харвасан улсын мэр­гэн цолтой гэдэг утгаараа хү­мүүс нэг их хатуурхаад байдаг­гүй. Дундаж үнэтэй нум олддог юм. Чанартай нум 500 мянган төгрөгийн үнэтэй, дээр нь сум 100 мянган төгрөг. Гэхдээ энэ бүхэнд үнэ хайрладаггүй. Сум модныхоо хийц, цавуу, чанараас шалтгаалж элэгдэл хорогдол нь янз бүр байдаг. Зарим нь гурав дөрвөн зуун  мянган төгрөгөөр авсан нумаа удаан эдэлж бай­хад зарим нь долоо хонолгүй л хугарчих жишээтэй.

-Таны хань бас харва­даг гэсэн байх аа?

-Багшийнхаа ажлыг орхиод нөхөртэйгээ хамт харвадаг бол­сон. Хань маань спортын мастер Б.Батбаатар гэж хүн бий. Хоёр хүү маань бас харвадаг. Одоо түр харваагаа орхиод гадаадад сурч байгаа.

-Цолоо ахиулах, шинэ цолд хүрэх харваач хүний туйлын зорилго?

-Хүн  бүхэн л улсын наадмаа бэлгэдэж цолоо ахиулахыг бодож байгаа. Гэхдээ миний хувьд энэ жил тийм бодол төрөхгүй байна. Олон жил мө­рөөд­сөн болоод ч тэр үү улсын мэргэн цолоо өнөөг хүртэл баталж чадаагүй л байна.