Сони корпорацийн ерөнхий захирал Морита Акио нь дунд сургуулиасаа физикийг сонирхон судлаж /японд дунд сургуулийн 3-р ангиасаа мэргэших хичээлийг сонгодог бөгөөд тэрбээр 3-р ангисаа л эхлэн физикийг сонирхон судлаж ирсэн байна/ улмаар Оосака эзэн хааны их сургуулийн физикийн ангид хавсарга физикийн чиглэлээр үргэлжлүүлэн суралцжээ.

Дайны дараа тэрээр холбооны хэрэгсэл үйлдвэрлэх компанийг өөрийн 2 нөхдийн хамт байгуулсан нь өнөөгийн сони корпорацийн эх суурь болсон байна.

Анх удаа сонигийн үйлдвэрлэсэн радиог худалдан авахаар 100000 ширхэгийн гэрээг хийхээр захиалга өгсөн компани бүтээгдэхүүн дээр нь өөрийнхөө эмблемийг тавих шаардлага тавьжээ. Энэ үед сониг хэн ч мэдэхгүй байсан боловч Акио ганцаараа энэ шийдвэрийг эсэргүүцэж захиалгыг хүлээн авахаас татгалзжээ. Хожим энэ тухай сониг хэн ч мэдэхгүй жижигхэн компани байх үед энэ том захиалгыг хүлээн авахаас татгалзсан энэ шийдвэр маань миний амьдралын туршдаа гаргасан хамгийн шилдэг шийдвэр байлаа хэмээн дүгнэсэн байдаг. Энэ шийдвэр нь Акиод хожим өөрийн компани нь тухайн захиалга өгсөн компаниас ч илүү нэр хүндтэй болно гэсэн итгэл үнэмшил байсантай холбоотой.

Дараагийн том захиалгыг өөр нэг компани өгсөн ба элдэв шаардлага тавилгүй мөн л жилд 100000-ийг нийлүүлэх захиалга хийжээ. Тухайн үед сони хамгийн ихдээ жилд 10000 радио үлйдвэрлэх чадалтай байв. Ганцхан хэрэглэгчээс хамааран үйлдвэрлэлээ хэд дахин өсгөх нь эцэстээ ашиггүй төдийгүй эцэстээ захиалагч гэнэт авахгүй болчихвол харин ч алдагдалтай болохыг Акио ойлгожээ. Энэ бол нэг талаар ашигтай мэт боловч нөгөө талаар компаниа сүйрүүлж ч мэдэх зүйл байв. Акиогийн тооцсноор хамгийн анхны үнэ нь 5000 захиалгын үед байх ба энэ үед захиалгын хэмжээ 10000 болоход хамгийн багадаа хүрэх боловч үүнээс их захиалгын хувьд үнэ эсрэгээрээ өсөж 30000-ийн захиалгын үед 5000-ийн захиалгын үнэтэй адилхан болох ба үүнээс их захиалгын хувьд үнэ улам өсөхийг тооцжээ. Ингээд захиалгын үнээ гарган захиалагчид өгөхөд захиалагч мэл гайхсан байна. Учир нь 100000-гийн захиалгын үнэ нь 5000-гийн захиалгын үнээс хэд дахин их болсон байлаа. Захиалгын хэмжээ ихсэх тусам үнэ хямдрах ёстой байтал эсрэгээрээ яагаад өсчих болов оо.

Нэгэн удаа Адольф Гросс гэдэг сайн танил нь түүнийг Бродвэд алдар нь түгсэн нэгэн бүжгэн жүжгийг үзэхийг санал болгожээ. Уг бүжгэн жүжгийн үнэ 100 доллар орчим байсан бөгөөд тэр үед энэ нь их хэмжээний мөнгө байв. Морита урд нь ийм зүйлийг үзэж байгаагүй, түүнд ийм хэмжээний бэлэн мөнгө байхгүй учраас татгалзсан боловч Гросс түүнд тасалбар авч өгсөн байна. Ингээд тухайн үед алдар нь түгсэн тухайн бүжгэн жүжгийг үзэхээр тэр 2-ыг орсны дараа Гросс жүжиг эхлэнгүүт “Акио сайхан нойрсоорой” хэмээн хэлээд 100 долларын суудалдаа тавтай аргагүй тухлан суун унтсан нь түүнд өндөр сэтгэгдэл төрүүлсэн байна.

Тэрээр томилолтоор явахдаа хамгийн хямдхан буудалд бууж хамгийн хямдхан зоогийн газарт хооллодог байсан тул найз Докк нь түүнийг хамгийн хямд буудалд бууснаас хамгийн сайн буудлын хамгийн муу өрөөнд буу, сайн хоолны газарт орж сайн муу хоолны ялгааг олж сур хэмээн зөвлөсөн нь түүнд өөрийгөө болон компаниа үнэлэх үнэлэмжийг тогтоож өгсөн сайн зөвлөлгөө болсон гэж одоог үздэг байна.

Сонигийн нэр хүнд өсөж хүмүүс сонирхож эхлэх үед түүний борлуулалтыг хариуцсан компани нэгэнт бүтээгдэхүүнийг хүмүүс сонирхож ихээр авах болсон тул бүтээгдэхүүнийхээ чанарыг бууруулж аль болох олноор үйлдвэрлэхийг санал болгожээ. Жишээ нь радионы гэрийг арьсаар биш хиймэл арьсаар хийх зэргээр аль болох хямдхан болгоод их хэмжээгээр борлуулахыг санал болгожээ. Харин тэр зөвхөн мөнгө олохын тулд бүтээгдэхүүний чанарыг хэрхэвч дордуулж болохгүй гэж үзсэн нь одоог хүртэл сонигийн баримтлах үндсэн зарчим болсон юм. Өөрөөр хэлбэл чанартай бүтээгдэхүүн хямдхан байх албагүй.

1960-аад оноос Сони тооны машин үйлдвэрлэж эхэлжээ. Гэтэл нэгэнт 10-аад компани тооны машин үйлдвэрлэн өрсөлдөж байв. Япончуудын нэг сонин чанар нь зах зээлд өрсөлдөх үедээ үнээ хамгийн доод хэмжээнд буулган өрсөлддөг. Энэ өрсөлдөөн нь олон компаниудыг дампууруулахад хүргэдэг учраас эцсийн эцэст Сони өрсөлдөөнөөс зайлсхийж, өрсөлдөөнд оролцвол ихээхэн хэмжээний алдагдал хүлээх нь тодорхой байсан учраас тооны машин үйлдвэрлэхээ зогсоожээ. Ингээд тооны машин үйлдвэрлэхээ больсон удалгүй зөв шийдвэр болсон нь нотлогдож үнэхээр тэрхүү өрсөлдөж байсан 10-аад компаниас зөвхөн 3 нь үлдэж бусад нь дампуурчээ. Гэвч Акио энэ шийдвэрээ буруу болсон гэж үздэг ба компанийхаа бүхий л бололцоог шавхан өрсөлдөөнд оролцох ёстой байсан гэж үздэг. Учир нь өрсөлдөөнөөс зайлсхийснээр ихээхэн хэмжээний алдагдал хүлээхээс зайлсхийж чадсан боловч тэр үед тооны машин үйлдвэрлэж эхэлсэн бол тоон технологийг хурдан эзэмшиж улмаар өдийд компьютерийн үйлдвэрлэлийн нэлээд томоохон өрсөлдөгч болох боломжийг алдсан байна хэмээн дүгнэсэн байна.

Мирота Акиог Английн хатан хааны урлагийн академиас англи хэлний ярианы чадварыг үнэлж медалиар шагнажээ. Үүнийг англи хүний тэргүүн зэргийн хошигнол хэмээн үздэг байна. Учир нь нэгэн хүлээн авалт дээр тэр зүгээр хошигнож бид ямагт шинэ юм бүтээж ирсэн, шинэ англи үг хүртэл бүтээсэн, тэр бол манай анхны бүтээгдэхүүн Уокмен ба компаний нэр болох Сони болно хэмээн хэлсэнд тэд баяр хүргэж улмаар Альберт медалиар шагнасан байна. Энэ шагнал нь нэлээд нэр хүндтэй, жилд нэг л хүнийг шагнадаг ба үүнийг Томас Эдисон, Мария Кюри, Луй Пастер зэрэг нэр цуутай эрдэмтэд шагнагдаж ирсэн байна.

Японд менежерийн хамгийн чухал үүрэг бол ажилтнуудтайгаа эрүүл саруул харилцааг бий болгоход чиглэх ёстой гэж үздэг. Компани нэг гэр бүлийн шинжтэй буюу ажилтнууд, менежерийн хувь заяа адилхан гэсэн сэтгэл зүйг бий болгох чухал.

Дайны дараа Япон цэцэглэж хөгжиж бэл бэнчинтэй олон хүнийг төрүүлэн гаргажээ. Гэсэн хэдий ч эдийн засгийн хямрал, төр засаг өөрчлөгдөх, дайн болсон ч тэсч гарч чаддаг Англи, Европын орнуудад байдаг хэдэн үе дамжин залгамжилсан баян байхгүй. Хөрөнгийн хөдөлгөхгүй бол 3 дахь үе дээрээ барагддаг гэсэн ойлголт олон хүнд байдаг. Үе залгамжилсан хөрөнгөөс авдаг татварын судалгаа үүнийг үнэн болохыг харуулдаг.

Дайны өмнө Японд үе залгамжилсан олон баячууд байсан боловч дайны дараа америкчууд дайнд баячууд ямар нэгэн хэмжээгээр буруутай гэж үзэн үе залгамжилсан баячуудыг устгах бодлогыг явуулахад хүргэсэн. Гэвч энэ нь Сони мэтийн шинэ компани төрөн гарч хүчирхэгжих бололцоог олгосон нь харин ч олон япончуудыг баяжих боломжийг олгосон гэж үздэг. Үүнээс гадна дайны дараах шинэ хуулиар хүнийг ажлаас чөлөөлөхийг төвөгтэй болгож, ажлаас халсан тохиолдолд асар их торгууль төлөхөөр хуульчилжээ. Энэ нь ч хүмүүсийг нэг компанид тогтвор суурьшилтай олон жил ажиллах талаар харин ч сайн нөлөөг үзүүлсэн гэж үздэг.

Дайны дараах татварын тогтолцооны нөлөөгөөр ажилчдын цалинг нэмж болохгүйд хүрсэн. Учир нь цалинг жаахан нэммэгц асар их татвар төлөх шаардлагатай болгосон. Иймээс цалин нэмэхийн оронд нөхөн олговор буюу ажилчдын байрны хөлсийг төлөх, унааны зардлыг төлөх, орон сууцаар шагнах гэх мэт өөр зүйлээр урамшуулах болсон.

Ажлаасаа гараад өөр ажилд хялбархан орж болдог Америкийнх шиг шилжих хөдөлгөөн Японид бараг байдаггүй. Тэгвэл өөрийн дур сонирхолгүй ажлыг насан туршаа хийх бол яах вэ гэсэн асуулт гарна. Акио орой болгон залуу ажилчидтай хамт хооллон тэдний яриаг сонсдог байв. Гэтэл нэг залуу ”Би Сониг гайхалтай газар гэж анх боддог байсан. Гэтэл одоо хэлтсийн даргынхаа төлөө л ажиллаж байгаа мэт бодогддог боллоо. Манай хэлтсийн дарга бол огт чадваргүй хүн. Ийм тэнэг хүн Сониг төлөөлж байгаад би үнэн сэтгэлээсээ гутарч байна” хэмээн сэтгэлээ уудлан ярьжээ. Үүнээс болж иймэрхүү бодолтой хүмүүс компани дотор маш олон байгааг анзаарсан байна. Ингээд тэр компани дотроо шилжих хөдөлгөөн хийхийг зөвшөөрчээ. Үүний тулд эхлээд компани дотор шинээр гарсан орон тоог 7 хоног тутам танилцуулах ба энэ албан тушаалд очихыг хүссэн хүмүүсийг нууцаар бүртгэнэ. Үүнд хариуцсан дарга нь татгалзах ёсгүй. Ингээд компани дотор 2 жил тутамд хүнийг шилжүүлэн ажиллуулах тогтолцоог бий болгожээ. Гэхдээ маш чадварлаг зарим ажилчдын хувьд тогтсон нэг байрлалдаа өөрөө сонирхвол удаан хугацаагаар ажиллахыг зөвшөөрдөг. Энэ шилжих хөдөлгөөн нь 2 талын ач холбогдолтой. 1-рт хүн өөрийн сонирхсон ажлаа хийх боломжийг олгоно. 2-рт ямар даргаас хүмүүс зугтаад байгааг харж болох ба үүнээс хамаарч түүний ажлыг өөрчлөх тохиолдол ч гарч байсан.

Бүхий л шийдвэрийг зөвхөн дээд удирдлагын гарт төвлөрүүлсэн компани дэвждэггүй гэсэн ойлголт японд түгээмэл байдаг. Хүнийг зөвхөн биеийн хүчний ажлаар үнэлэж дүгнэх нь сайн бус. Өөрөөр тэд толгойгоо ажиллуулах нь мөн л чухал юм. Өнөөдөр жирийн Сонигийн ажилтанд жилд дундажаар 13 санал гаргадаг. Эдний ихэнх нь ажлын бүтээмжийг сайжруулах, ажлын нөхцлийг сайжруулах талаар үр ашигтай санал байдаг. Эдгээр саналыг нухацтай үзэж хэрэгжүүлж болох саналыг шууд гүйцэтгэх хэрэгтэй. Санал олон дахин гарч давхцаж байвал захиргаа үүргээ биелүүлэхгүй байна л гэсэн үг.  Ихэнх санал нь тухайн хүний ажлын байртай холбоотой байдаг учраас энэ тухай мэдээлэл нь маш чухал байдаг.

Залуу хүмүүс ихээхэн уян хатан өвөрмөц оюун ухаантай болохоор удирдах ажилтны зүгээс хөшүүн, атгаг санаагаар харьцаж болдоггүй. Компаний өдөр тутмын үйл ажиллагааг эрч хүчтэй оргилуун залуу ажилтнууд авч явдаг болохыг олйгосон удирдлага л өөрийнхөө хүч боломжийг зөв үнэлж, ирээдүйгээ төлөвлөж чаддаг. Японд хүн бүрийн гүйцэтгэх үүргийг хатуу тогтоох нь ухаалаг бус гэж үздэг. Нэгэнт нэг гэр бүл л учраас шаардлагатай үед бие биеэ орлож чаддаг байх ёстой. Тэгж л тэднийг сургах ёстой.  Мэдээж том байгууллагыг нэг гэр бүлийн хэмжээнд тавьж болохгүй боловч ямар нэгэн алдаа гарвал түүний эзнийг тодруулах гэж удирдлагын зүгээс хэт улайрах нь нэг талаар аюултай, нөгөө талаар тэнэг хэрэг байж ч магадгүй. Хамгийн гол нь хэн нэгэн хүнд хариуцлага тооцохдоо бус алдаа яагаад гарав гэсэн шалтгааныг тогтооход байдаг.

Ихэнх хүмүүс их мөнгөний төлөө бус удаан хугацааны баталгаатай цалин авахыг л хүсдэг. Зөвхөн мөнгөний төлөө ажиллаж байгаа хүмүүс бүхэлдээ нийт хамт олныхоо төлөө ажиллах учиртай гэдгээ үе үе мартдаг.

Заргаар дүүрэн нийгэм буюу америкд авто замын ослыг шийдэхдээ буруутай этгээдээс гаргасан хохирлын 65%-ийг хуульчид үлдсэн 35%-ийг хохирогч хүртдэг хэмээн үздэг. Америкд жилд 13000 хуульч шинээр нэмэгддэг бол Японд энэ тоо дөнгөж 300 хүрдэг. Харин Америкд жилд 17000 инженер бэлтгэгддэг бол Японд 24000-ийг бэлтгэдэг.

Америкд бизнессмэнүүд өөр хоорондоо үл итгэх нь ердийн зүйл. Удирдлага нь ажилчдаа, ажилчид нь удирдлагадаа үл итгэнэ. Өөрийн компанид ажиллаж байсан хүн маргааш өрсөлдөгч компанид очих нь ердийн зүйл.

Америк ажилчид амьдралынхаа туршид дундажаар гурван өөр компанид ажиллаад авдаг гэдгээс үзвэл америк менежерүүдийн компани хоорондын шилжилт хөдөлгөөн дэндүү их гэж үзэж болно. Олонх менежерүүд өөрийн бүтээгдэхүүний талаар сайн мэдэхгүй байх тохиолдол ч энгийн үзэгдэл болсон.

Америкийн менежер нь өнөөдөр олсон ашигнаас хамаарч цалинждаг. Иймээс ихэнхдээ удаан хугацааны хөрөнгө оруулалт хийхийг дэмждэггүй. Тэрбээр миний цалин санхүүгийн амжилтаас шалтгаалдаг болохоор цалингаа баагасгахын тулд ямар хэмжээгээр удаан хугацааны хөрөнгө оруулалт хийхгүй. Удаан хугацааны хөрөнгө оруулалтаас орох ашгийг миний дараа ирэх шинэ удирдлага л хүртэнэ шүү дээ гэсэн бодол олонх менежерт байдаг байна. Харин Японд хурдан хугацаанд их ашиг олсонд орвол зах зээлд байр сууриа эзлэх нь илүү чухал байдаг. их үнэтэй хөрөнгө оруулалт хийснээр ойр олох ашиг багасах боловч компаний байр суурийг бэхжүүлнэ гэж үзвэл удаан хугацааны хөрөнгө оруулалтыг зайлшгүй хийх шаардлагатай гэж үздэг.

Өнөөдөр жилд дундажаар 18000 компани японд дампуурдаг.  Нэгэн үе Япон телевизор үйлдвэрлэдэг 40 компани байсан бол одоо 6 л тэсэж үлдсэн. Өнөөдөр Японд нэхмэлийн 7000 гаруй компани байгаа боловч Хятад, Хонгконг, Тайван, Зүүн Өмнөд Азийн бусад орноос орж ирж буй хямдхан чанартай бүтээгдэхүүнтэй өрсөлдөж чадахгүй дампуурах ирмэг дээр байна. Химийн бодис, цаасан бүтээгдэхүүн, хөнгөн цагааны үйлдвэрлэл дээр ч гэсэн зах зээл бараг хаагдаж байгаа. Хэдхэн жилийн өмнө Хонда компанийг Америкт томоохон хөрөнгө оруулалт хийж байгааг мэдсэн Ямаха Японы зах зээлээс Хондаг шахах оролдлого хийжээ. Үүний тулд Ямаха шинэ мотоциклийг үй олноор нь үйлдвэрлэж идэвхтэй сурталчилгаа явуулж эхлэв. Санхүүгийн хувьд хүнд байдалд байсанч Хонда яаралтай арга хэмжээ авч жилийн турш 7 хоног бүр шинэ загварын мотоцикл гарган хүчтэй хариу барьсанд эцсийн эцэст Ямаха ялагдаж түүний захирал огцорсон байна.