Хятадын төрийн өмчийн “Чалко” компани Монголын Овоот толгойн ордод үйл ажиллагаа явуулдаг “South gobi sands” компанийн 57.6 хувийг тухай мэдээлэл гарснаас хойш багагүй хугацаа өнгөрлөө. Хэлцэл дөрөвдүгээр сарын эхээр хийгдэж, энэ талаар Financial times мэдээлсэн. Харин Монголд дөрөвдүгээр сарын 11-нд эдийн засагч Д.Жар­галсайхан энэ хэлцлийг эсэргүүцэн бичсэнээр асуудал олны анхаарлын төвд орсон билээ. Хэрвээ бид 35 хоногийн дотор багтаж Стратегийн орд газруудад гадаад улсын төрийн өмчийн компанийн оролцоог хязгаарлах тухай хуулиа баталж чадвал нүүрсний салбараа хятадын төрийн мэдэлд алда­хаас сэрэмжилж чадна гэж буй. УИХ-ын гишүүн Н.Батбаяр, Д.Тэрбишдагва тэргүүтэй дөрвөн гишүүн дээрх хуулийн төслийг өргөн барьснаар өнгөрсөн долоо хоногт анхны хэлэлцүүлгийг хийсэн билээ. Гишүүдийн дийлэнх нь энэ хуулийг яаралтай батлах хэрэгтэй гэж байсан ч хараахан баталж амжсангүй. Харин энэ хооронд мөнөөх 35 хоногийн хугацаа ойртсоор л байна. Өнөөдөр дөрөвдүгээр сарын 30 гэж бодохоор бидэнд ердөө тав хүрэхгүй хоногийн хугацаа үлджээ. Гэтэл хууль батлагдаагүй л байна.

Өнгөрсөн долоо хоногийн тухайд Хууль зүй, дотоод хэргийн сайдыг огцруулна, огцруулахгүй гэж ярьсаар өнгөрлөө. Түүний өмнөх долоо хоногт Н.Энхбаяраар дээр дооргүй “амьсгалсаар” өнгөрсөн билээ. Ерөнхийдөө улстөрчид дээрх хуулийг яаралтай батлах хэрэгтэй гэж байгаа ч ярьж хэлж байгаа шигээ хурдан хөдөлж чадахгүй нь бололтой. Үүнийг олон улсын зах зээл соргогоор мэдэрсэн бололтой, долоо хоногийн сүүлчээр “SGS”-ийн хувьцааны ханш өсч эхэллээ. Өнгөрсөн баасан гарагийн байдлаар тус компанийн хувь­цааны ханш Хонконгийн хөрөнгийн бирж 53.35 хонконг долларын ханштай байлаа. Харин долоо хоногийн эхээр хувьцааны ханш 52.60 хонконг доллараар үнэлгэдэж байжээ. Долоо хоногийн дундуур буюу дөрөвдүгээр сарын 25-ны өдөр хувьцааны өсөлт дээд цэгтээ хүрсэн нь 54.20 ам.доллар байв. Ерөнхийдөө хувьцааны ханш ийнхүү өсөлттэй байгаа нь Монголын Засгийн газар, УИХ-ын шийдвэрийн удаан, хойрго байдалтай холбоотой байхыг үгүйсгэхгүй. Нөгөөтэйгүүр South gobi sands энэ хугацаанд зүгээр суусангүй. Тэд монголын нүүрсний ложистикийн сис­темийг атгадаг “Винсвей” компанийн 29.9 хувийг авахаар болжээ. “Энэхүү хэлцэл нь “South gobi”-ийн наймаатай салшгүй холбоотой” гэдгийг “Чалко”-ийн төлөөлөгч мэдэгд­лээ. Ингэснээр “Чалко” тус компанийн хамгийн том хувь­цаа эзэмшигч болж байна байгаа юм.

Нүүрсний томоохон ордыг тээвэртэй нь хамт худалдан авч байгаа “Чако”-гийн үйлдэл Монголын нүүрсэнд илт шунаж буйг илтгэж байна. Хятадын хөнгөн цагааны корпораци буюу “Чайналко”-гийн охин компани болох “Чалко” нь хөн­гөн цагааны салбарт үйл ажиллагаа явуулдаг. Гэвч сүүлийн жилүүдэд хөнгөн цагаанаас төдийлөн ашиг оло­хоо больсон тул өөр салбар луу хүч түрэн орохыг эрмэлзэж байгаа юм байна. Тэдний гол бай Монголын нүүрсний салбар болсон бололтой. Харин манай улс хуулиа батлах эсэх нь өнөөг хүртэл тодорхойгүй л байна. Хэрвээ хууль батлагдахгүй байж байгаад хэлцэл бүрэн хүчин төгөлдөр болчихвол яах вэ. Хятадын төрийн өмчийн компани монголын нүүрс­ний салбарт худалдан авагч, нийлүүлэгч, тээвэрлэгч гэсэн үндсэн гурван чиглэлд моно­поль байдлаа тогтоох нь. “Винсвей”-г худалдаж авсан учраас “Чалко” Овоот толгойн ордоос олборлосон нүүрсээ тээвэрлэх гэж нь зовох асуудал гарахгүй бололтой. Мэдээж “Чалко”-ийн хувьд энэ хэлцэл тун ашигтай. Тодруулбал, “South gobi”-ийн хувьцаа энэ сарын 24-ний хүртэл тасралтгүй унаж байсан. Энэ нь Монголын Засгийн газар, УИХ дээр хуулийн төслийг баталж, хэлцлийг зогсоох тухай асуудал эрчимтэй яригдаж эхэлсэн, Ашигт малтмалын газраас “South Gobi”-ийн нэр дээрх лицен­зүүдийг түдгэлзүүлсэн зэрэг мэдээлэлтэй холбоотой. Харин 24-нд “Чалко” “Винсвей”-г худалдан авах болсон талаар мэдээлсний дараах өдөр буюу 25-ны өдрийн нээлтийн ханшаар хувьцааны үнэлгээ огцом өссөн байгаа юм.

Юутай ч УИХ хуулиа батлах эсэх асуудал ирэх долоо хоногт шийдэгдэнэ гэсэн хүлээлт үүсээд байна. Удахгүй бүх асуудал тодорхой болох биз ээ.