Өмнө бичсэн Станбулын тухай 3н бичлгүүдийг маань доор байгаа линкээр олж уншиж болно. 
Мегарачууд ба Хагас Арал (1.Эртний Грекийн хот улсууд) 
Мегарачууд ба Хагас Арал (2.Бослого ба Нүүдэл)
Станбулын үүсэл

За өнөөдөр
Станбулд ирсэн гадаадын жуулчидын заавалчгүй дайраад гардаг Хиподромын
тухай бичнээ. Hipodrom бол Бизантын эзэнт гүрний үеээс л морь
уралдуулдаг морин тойрулгийн талбай байжээ. Энэ талбайд ард түмэн ирж
зөвхөн морьд уралдахыг үзэхээс гардна цугаацаж цэнгэдэг томоохон төв
байж. Тэр үеийн Хиподром одоогийн байгаа газраасаа 5 метр доор байрлаж
байсан байна. Хэрвээ одоогийн Мармара их сургуулийн удирдлага байгаа
байрны хажуугаар доошоо уруудвал хуучин Хиподромын ханануудын
үлдэгдэлийг харж болно. Анх үүнийг олж сонсоод тэсэлгүй өөрөө очиж харж
билээ тэгээд бүхэл бүтэн цэнгэлдэх ингээд газрын хөрсний доор орчих гэж
гайхаж байсансан. Тэгвэл одоо энэ том байгууламжаас юу үлдсэн бэ. Өөрөөр
хэлбэл хэрэв та Станбулд хэзээ нэгэн цагт ирээд Хиподромыг үзье гэвэл
юу харж болох бэ гэвэл тэр үед Хиподромын яг гол хэсэгт байрлаж байсан
хоёр өндөр Дикилташ (Dikiltaş) болон Өрмэ Сүтун (Örme Sütun) гэх нэртэй
чулуун хөшөөнүүд болон Еланли Сүтун (Yilanli Sütun) гэх хүрэл
хөшөөнүүдийг харж болно. Мөн хуучин Хиподром байсан газар болон эргэн
тойронд баригдсан Мармара их сургуулийн удирдлагийн байр, Султанахмет
сүм, Ибрахим Паша Ордон байдаг. Хиподром бол тухай үедээ ард түмний
хувьд маш чухал газар байжээ. Тиймээс ч ард түмний дунд *Хаанд ордон,
Шашиныханд Гэгээн Софигийн сүм (Aya Sofya) байдаг бол бидэнд Хиподром
бий* гэдэг үг хүртэл байж. Зөвхөн чухал байхаар ч тогтохгүй ард түмэн
өөрсдийн улс төрийн үзэл бодол, дуу хоолойгоо төр засагтаа хүргэдэг,
заримдаа бүүр бослого хөдөлгөөн ч болдог тийм газар байв. Манайхаар бол
одоо Эрх Чөлөөний талбай эсвэл Сүхбаатарын талбай шиг л нандин газар
байжээ. Харин хааны хувьд зөвхөн уралдаан үзэхээс гадна ард түмэндээ
өөрийгөө үзүүлдэг, ард түмнийхээ дуу хоолойг сонсдог өөрөөр хэлбэл ард
түмнийхээ судасыг барьдаг газар байв.

Хамгийн
анх Хиподромыг Septimus Severus (МЭ 193-211) бариулж эхлэсэн бол дараа
нь Константин (МЭ 306-337) томруулж барьсан байна. Тэр үед хааны ордон
Хиподромын хажууд буюу одоогийн Султанахмет Сүмийн байгаа газарт байсан
байна. Хааны ордноос Хиподром талруу харсан Katizma гэх нэртэй ложь
байж. Хаан тэр ложиосоо үзвэрүүдийг үздэг байсан байна. Хиподромд өглөө
4, үдээс хойш 4-н уралдаан болдог байсан ба уралдааны талбайн нийт урт
280 метр. Нэг уралдаан дээр морьд уг талбайг 7 тойрдог байжээ. Анх
Цэнхэр (агаар), Ногоон (шороо), Цагаан (ус), Улаан (гал) гэх дөрвөн баг
байсан боловч яваандаа Ногоон, Цэнхэр хоёр баг л үлдсэн байна. Энэ хоёр
баг зөвхөн уралдааны баг ч бус улс төрийн хоёт том хүчиний төлөөл болдог
байжээ. Ногоонууд хөдөөнийхөн байсан бол цэнхэрүүд сэхээтэнүүдийг
төлөөлдөг байсан байна. Энэ хоёр хүчин зөвхөн талбай дээр ч бус заримдаа
талбайн гадаа ч цус асгаруулсан тэмцэл хийдэг байж. Зарşмдаа хамтран
эзэн хааны эсрэг бослого ч гаргадаг байжээ.

Уг хөшөөг
Ромын эзэнт гүрни хаан Theodosius анх Египтээс авчирсан гэж үздэг байна.
Яагаад гэвэл уг хөшөөн дээр түүний хоёр хүү Arkadius, Honorius-уудыг
товойлгон хийсэн байдаг байна. (Theodosius хааны дараа Ромын эзэнт гүрэн
баруун, зүүн гэж хоёр хуваагдаж түүний хоёр хүү захирах болсон билээ.)
онд Латинчууд (Ромууд) Константинполист (одоогийн Станбул) иржээ. Энэ
үед Безантын эзэнт гүрэн дотроо хагарлтай байжээ. Тэгээд латинуудыг
туслаач гэж дуудсан байна. Латинууд ч Загалмайтны 4-р дайныхаа хүрээнд
Контантинполист иржээ. (Өмнө бас Загалмайтны -р дайны үерээр бас ирж
байжээ.) Загалмайтнууд ч энэ боломжыг яаж алдахав өөрсдөө 1204-1261
хооронд Безантын эзэнт улсыг удирдсан байна. Удирдсан ч юу байхав энэ
хэдэн жилийн дотор Константинполисийг нураахыг нь нурааж, дээрэмдэх юмаа
дэээмдсэн байна. Яг бодоод үзвэл энд болоод байгаа юм нь Католик болон
Ортодокс шашинуудын хоорондын зөрчилдөөн байж. Безант бол ортодокс
шашинтай улс байсан бол Ромууд католик байж. Тиймээс ч загалмайтнууд
Константинполист байхдаа ортодоксуудыг хангалттай залхаан зээрлүүлжээ.
Одоогийн Италид Безантаас дээрэмдэж аваачсан асар их түүхийн дурсгалууд
байдаг байна. Сан Марко сүмийн дээр байдаг дөрвөн моридын хөшөө тухайн
үеийн Хиподромд байсан хөшөө юм. 1261 онд Безантынхан өөрсдөө төрийн
эрхээ авсаныхаа католик шашинтанууд амьдардаг хороолол, сүмүүдийг галдаж
өгсөн байна.

За одоо
Дикилташынхаа тухай бичье. Энэ бол асар эртний эд юм. Манай эрний өмнөх
(МЭӨ) 1550 онд 3-р Фиравин Тутмосис хисэн аян дайн болох Мезопатамын
ялалтын дурсгалд зориулж хийсэн байна. Харин манай эрний 390 онд
Станбулд авчирсан гэж үздэг.

 

Харин
энэ хөшөөг Грект байдаг зөнч Аполлогийн сүмээс авчирсан юм байна. Анх
энэ хөшөө гурван ширхэг могой бие биеэ ороосон байдалтай байсан боловч
могойнуудынхан толгойнууд нь цагийн эрхэнд унасан байна. Толгойнуудын
нэг нь одоо Станбулын археологийн музейд хадаглагдаж ба,даг бол хоёр
дахь нь Британи музейд байдаг байна харин сүүлийнхэн нь олдоогүй байна.
Манай эрний 479 онд болсон Перс, Хеллэний хооронд болсон дайны дараа
ялагдсан Перс цэргүүдийн зэвсэгээр хийсэн гэж үздэг юм байна.

Өрмэ Сүтун (Örme Sütun)
Өөрөөр Konstantinus Prophgenetus Sütun гэж ч бас нэрлэнэ. Константин анх
чулуугаар хийлгэсэн гэж үздэг юм байна. Дээр нь өвөөгийнхөө хийсэн
үйлүүд болон дайнуудын тухай хүрэл хавтан дээр бичүүлэн наасан байдалтай
байж. Гэвч энэ хүрэл хавтангууд одоо үлдээгүй. Уг хүрэл хавтангуудыг
Загалмайтанууд Станбулыг эзлэх үедээ хайлуулж зэвсэг хийсэн гэж үздэг юм
байна.