Өвчин хэлж ирдэггүй, хийсч ирдэг. Муу ёрлож байгаа юм биш, гэхдээ сайд, дарга, “бөбөчин” гэх мэт ер нь хэнбугай ч байсан түлэгдэж, гэмтэхийн цагт Хуучин гэмтэл буюу олны нэрлэж заншсанаар Гэмтэл согог, судлалын үндэсний төвийн харьяа эмнэлэг гэх Түлэнхийн тө­вийг зорино. Гэтэл энэ эмнэлгийн байрыг хүнтэй адилтгавал хамгийн царай муутайд тооцогдох аж. Бас баригдсан он жилийг нь тооцож үзвэл элэнц хуланцын дайнд очихуйц хуучин барилга. Уг эмнэлэгт анх удаа эмчлүүлэхээр очсон хүн орчин, нөхцөлийг нь харчихаад зовиур нь улам нэмэгдэх шиг болдгийг нуух юун. Гадна талынх нь халцарч унасан шаварны цаанаас нэгэн зууны түүх өгүүлэм улаан тоосго цухуйна. Ер нь хэн ч харсан энэ хуучны барилгыг орчин үеийн хотожсон хүний үйлчлүүлэх газар гэвэл тун итгэмгүй. Бодит байдал ийм л байна. Эл барилга анх Хятад ажилчдын эмнэлгийн зориулалтаар 1957 онд ашиглалтад орж байжээ. Харин 1974 онд Нэгдүгээр эмнэлгийн Гэмтлийн тасаг шилжин орж, 1991 он хүртэл үйл ажиллагаа явуулсан түүхтэй. Гэмтэл согог, судлалын үндэсний төв одоогийн шинэ байр руугаа нүүхэд салбарлаж үлдсэн эмнэлэг нь одоогийн Түлэнхийн төв.

Түлэнхийн төвийн барилгын ашиг­лалтын хугацаа дууссан гэдгийг нотолж, 2006, 2009 онд Мэргэжлийн хяналтын газраас үйл ажиллагаа явуулж болохгүйг анхааруулсан дүг­нэлт гаргаж байжээ. Гэвч тэдний энэ дүгнэлтийг төрийн дээд мяндагтнууд анхааралдаа авалгүй өдий хүрч, одоо бараг эмч, өвчтнүүд нь ну­рангид дарагдахад бэлэн боллоо. Байсхийгээд л “Дээвэр нурлаа” гэх үгс  түгшүүрийн дохио аятай хан­гинах аж. Тус эмнэлгийн нэгэн эмч “Шинэ Засгийн газар байгуулах бүрд “Эрүүл мэндийн салбарыг чухам тийм сайхан болгочихно” гэсээр байтал бухын доодхыг харж үнэг турж үхнэ гэгч болж байна. Энэ эмнэлэгт насаараа ажилласан хүн. Гэтэл Эрүүл мэндийн яамнаас мөдхөн шинэ байр барьж өгнө гэсээр байгаад өчнөөн жил боллоо” хэмээн дурамжхан ярьж суусан юм. Бид өнгөрсөн оны намар Тү­лэнхийн төвийн шинэ барилга хэзээ барих талаар Эрүүл мэндийн яамны одоогийн Төрийн нарийн бичгийн дарга Н.Түмэндэмбэрлээс асуухад “Ирэх онд шинэ байр барина” гэж хариулж байв. Гэтэл түүний үг бодит ажил болохоосоо өнгөрсөн бололтой. Учир нь энэ оны төсөвт Түлэнхийн төвнийн шинэ барилгад зориулах хөрөнгө, мөнгийг тусгаагүй юм. Мөн тухайн үед зураг төсөл нь бэлэн болчихсон гэж хүртэл ярьж байв. Гэвч зарим эх сурвалжийн мэдээлснээр анх гарсан зураг төсөл нь өртөг өндөртэй байсан тул дахин шинээр хйс гэнэ. Тэгээд ч эмнэлгийн барилга бусад орон сууцны барилгаас хийцийн хувьд асар ялгаатай байдаг болохоор нэлээд нарийн тооцож хийдэг байна. Тухайлбал, эмнэлгийн барилгын давхар бүрийн өрөө, зориулалт өөр өөр байдаг бол бусад зориулалтын барилга анх сууринаас нь тооцчихоод дээд давхарууддаа адил хэмжээний хийдэг аж. Түүнчлэн Монголын барилгын салбар хөгжиж буй ч эмнэлгийн барилгын зураг төсөл хийдэг архитектур бараг бай­даггүй болохоор энэ чиглэлийн мэргэжилтнүүд маш их эрэлттэй байгааг түрүүхэн болсон Барилгын яармаг үзэсгэлэнгийн үеэр албаныхан онцолж байлаа.

Урсгал засвар хийгээд ч нэмэргүй, хий дэмий мөнгөний зарлага болдог учир улсын төсвөөс засварын мөнгө гэж бараг төсөвлөдөггүйг эмнэлгийнхэн хэлж байсан. Ийнхүү нөхцөл байдал хүндхэн байгаа учир Түлэнхийн төвийг ирэх сард нүүлгэх шийдвэр гарчээ. Он гарсны дараахан эдний нүүх сураг дуулдаж байсан ч, хаашаа яг хэзээ нүүлгэх нь тодорхойгүй хэвээр байсан юм.

Тус эмнэлгийн дэд захирал Б.Бат-Оргилоос зарим зүйлийг тодрууллаа.

-Танай эмнэлгийг яг хэзээ нүүлгэх вэ?

-Манай эмнэлгийг ирэх сард нүүлгэх шийдвэр гарсан. Гэхдээ өдрийг нь нарийвчилж заагаагүй байгаа. Шинэ гэмтэл буюу Гэмтэл согог, судлалын үндэсний төв рүү нүүнэ. Нүүлгэлтэд 20 гаруй сая төг­рөг зарцуулна гэсэн тооцоо гарсан.

-Шинэ гэмтэл нэлээд ачаа­лал­тай байдаг. Тэнд танай эмнэлэ­гийнхэн багтах уу?

-Ачаалал ихтэй байлаа гээд яах ч билээ. Тус эмнэлэгт зохион байгуулалт хийж байж манайхыг багтаах байх.

-Тэгвэл ачаалалтай хоёр эм­нэлэг нэгдчихээр өвчтөнөө авч дийлэхгүй болох юм биш үү?

-Ачаалал ихэслээ гээд өвчтөнөө авахгүй байж болохгүй. Өвдөж, зовсон байдлыг нь харсаар байж явуулчих юм бол эмнэлэг гэж байгаад юу хийх вэ. Тэднийг хүлээж аваад эмчилж л таарна.

-Танай эмнэлгийг бусад эм­нэлэгтэй харьцуулахад ачаалал хэр байдаг вэ?

-Байнга их ачаалалтай байдаг. Энд зөвхөн түлэгдэлтэй хүмүүс ир­дэггүй. Хөлдсөн, шарх нь сэдэрсэн, гэмтлийн шархтай гэх мэт янз бүрийн өвчинтэй хүмүүс ирнэ. Түлэгдэлтэй өвчтөнүүдийн дийлэнх нь хүүхдүүд байдаг. Яг одоогийн байдлаар манай эрчимт эмчилгээний тасагт есөн хүн эмчлүүлж байгаагийн найм нь хүүхэд байна. Тэд болгоомжгүй, эцэг эхчүүдийн хараа хяналтгүй байдлаас болж цай, уур, хоол ундандаа түлэгдчихдэг.

-Одоогийн байдлаар хэчнээн өвчтөн хэвтэн эмчлүүлж байна вэ?

-131 өвчтөн байгаа.

Тэрбээр ийн хариулсан. Дашрамд дурдахад, арьсны нөхөн сэргээх бүхий л эмчилгээг энэ эмнэлэгт хийдэг. Нийт 14 их эмчтэй. Ихэнх эмч нар нь Франц, ОХУ, Өмнөд Солонгос зэрэг улсад сургууль төгссөн, манай улсын шилдэг мэргэжилтнүүд байдаг аж.