Хар тамхитай холбоотой хэрэг саяхны зүйл биш. “Аливаа түшмэл ард хэн боловч хар тамхи татаж болохгүй, Мөн тамхийг худалдах, худалдан авахыг хориглох, зөрчигчдийг ял шийтгэх,бас гадаад хүнээс хар тамхи авч үл болох, амьд цэцэг тарихыг хориглох тухай зарласан бичгүүд, дамжуулан хүргэх дугтуйтай бичгийн дагавар”ыг Төр гэрэлтийн XIX он буюу 1839 онд гаргасан байна. Манжийн үеэс эхтэй энэ үзэгдэл Хүрээний суугуул ардын дунд ихэд дэлгэрч, гэртээ цэцэг тарихыг чандлан хорьсон байхыг үзэхүл монголчууд XIX зуунаас мансууруулах төрлийн ургамлыг тарималжуулжээ. Манжаас салж, тусгаар тогтнолоо зарламагцаа гаргасан зарлиг тогтоолын дотор “Хар тамхи худалдах, татах, тарихыг цаазлан хориглосон бичээс” багтана.

Манжаас салаад ч байдал төдийлөн дээрдээгүй аж. Ардын хувьсгал гэгдэх үйл явдлаас хойш, 1921 оны арваннэгдүгээр сарын 2-нд хуралдсан Засгийн газрын XXI хуралдаанаар хар тамхи татахтай тэмцэх шийдвэр гарчээ. Эндээс эхлээд хил гаалийг нэлээд хатуу чанд болгосон бололтой. Жишээ нь, 1922 онд хятадууд Ёнзонхамба Лувсанхаймчигийн жасд түлээний аргал буулгах халхавчин дор хар тамхи хатаан хил нэвтрүүлж байсныг Ардын засаг илрүүлсэн тухай С.Жанцангийн Гэмт явдал судлал эмхтгэлд оруулсан байна.

  Социализмын бүрэн төгс ялалтын жилүүдэд ч хар тамхины хэрэг гарсаар иржээ. Ихэнх эзэн холбогдогч нь манайд байнга суугаа орос, хятад цагаач нар. 1926, 1929, 1949, 1961 он зэрэг онуудын үе үеийн Эрүүгийн хуульд хар тамхи буюу мансууруулах бодистой холбоотой заалт байсан. 1961 оны нэгдүгээр сарын 31-нд баталсан Эрүүгийн хуулийн 10 дугаар бүлгийн 186 зүйлд “Хар тамхи, Энэтхэгийн олсыг зөвшөөрөлгүйгээр таривал нэг жил зургаан сар хүртэл хорих эсвэл 500 төгрөгөөр торгоно” гэжээ. Эндээс Монголын мансууруулах бодисын хэрэглээнд зэрлэг олсны ургамал буюу “Энэтхэг өвс” гэж нэрлэсэн хашиш хэдийнэ орж ирснийг харж болох юм. Ямартай ч бид “бусдын жигшээр” хар тамхитай явж ирсэн байна.

  Мансууруулах бодис хэрэглэгчид маань тун давгүй мэргэшиж, төрөлжиж байгаа ч тэдэнтэй тэмцэх улсууд нь үнэндээ мэргэжил битгий хэл мэдлэг ч үгүй байна. Ерөнхийлөгчийн саяхны уулзалтад илтгэл тавьсан хүмүүсийн ярианд аваад үлдчих үнэмшилтэй баримт ганц ч байсангүй. Хүн айлгах зорилготой юм уу гэмээр хэдэн том тоо хаа нэг дуулдсан. “Алтан гурвалжин” нэртэй хар тамхи борлуулдаг сүлжээнд монгол залуусыг элсүүлэх болжээ гэх зэрэг сүр үгс хэлэгдсэн. Үнэндээ бол дэлхийн хамгийн том гурван бэлтгэн нийлүүлэгчийн нэгийг “Алтан гурвалжин” гэж нэрлэдэг. Үүнд опиум тариалдаг Тайланд, Мьянмар, Лаос улсууд багтдаг.

Энэ бүсээс Хятадруу мансууруулах бодис зөөдөг. Үүнд манайхан холбогдох нь элбэгшсэн. Адаглаад гаалийн үнэрч нохойдоо “татуулах” хар тамхи орлуулагч хүртэл манайд байдаггүй ажээ. Одоогоор манайд бүртгэгдээд байгаа мансууруулах бодистой холбоотой гэмт хэргүүд зөвхөн дотооддоо борлуулах, өөрөө хэрэглэх зорилготой байсан байна. Уулаасаа Хятад, Орос хоёрын энэ зах зээл манайхаар дайрдаггүй тул бид транзит орон болчихно гэж айлтгүй. Харин хүмүүсээ айлгаж байхын оронд суурь судалгаа эхлээд хийвэл үр дүн нь хавьгүй дээр баймаар. Манай зарим нэг судлаачийн судалгаагаар өсвөр насныхан шохоорхоод элдэв бодис хэрэглэж үзсэн гэж хариулдаг байна. Өнгөрсөн хэд хоногт өсвөр насныхан байтугай өвгөн хүн ч сонирхоод үзмээр “хар тамхи” гэж ярилаа даа. Тэд түүнийг сонирхож л таарна. Нас нь юм чинь. Үг яриа утаа болоод хөшилдөхийн цагт үр хүүхдээ бид зодоод нэмэр байх уу?

Үргэлжлэлийг ТОЙМ сэтгүүлийн IPAD дээрх хувилбар болон Үндэстний Тойм сэтгүүлээс хүлээн авч уншина уу