Маш сонирхолтой нэгэн жүжгийг өнөөдөр тоглох гэж байна. Нэр нь “Үтрээний хүүрнэл”. Үтрээ юу хүүрнэх бол? Танд сонирхолтой санагдаж байвал өнөөдөр 18.00 цагтУлсын филармонийг  зориорой. Охид, эмэгтэйчүүдийн эсрэг хүчирхийлэлтэй тэмцэх дэлхий дахины V-Day аяны хүрээнд АНУ-ын зохиолч Eve Ensler-ийн “The Vagina Monologues” буюу Үтрээний хүүрнэл хэмээх хандивын жүжгийг “Өөрчлөлтийн төлөөх залуу эмэгтэйчүүд” клуб  үзэгчдэд хүргэж байна. “Үтрээний хүүрнэл” жүжиг нь эмэгтэйчүүдийн амсч, туулсан учир битүүлэг, хөгжилтэй, шаналал зовиуртай, хүчтэй, ухаалаг, жигшиж зэвүүцмээр, сэтгэл догдлуулсан үйл явдлуудын гүнд үзэгчдийг аваачих гэнэ.

"Үтрээний хүүрнэл" жүжгийг өнөөдөр, маргааш хоёр өдөр тоглоно. Өнгөрсөн жил мөн “Өөрчлөлтийн төлөөх залуу эмэгтэйчүүд” клубээс охид, эмэгтэйчүүдийн эсрэг хүчирхийлэлтэй тэмцэх дэлхий дахины V-Day
аяны хүрээнд дээрх жүжгийг "Black Box" театрт англи, монгол хэл дээр тоглож байсан юм. Тухайн үед манай сэтгүүлч А.Алтантуяагийн хийсэн сурвалжлагыг хүргэж байна.

“Black box” шинэхэн теат­рын үүдний бяцхан хэсэгт төс­лийн менежер гэмээр охид намуухан дуугаар мэнд мэдэн “Үтрээний хүүрнэл” хэмээх содон нэртэй жүжгийг үзэхээр ирсэн зочдыг угтана. Нэрнээсээ эхлээд сонирхолтой санагдах энэ жүжгийг эмэгтэйчүүдийн сайн дурын бай­гууллагынхан амилуулж бай­гаа бөгөөд жүжигчид нь ч мэргэжлийнхэн бус сайн дурынхан тоглоно гэсэн танилцуулгыг уншаад тэд яаж зохион байгуулсан хэрхэн тоглох бол, яагаад заавал “үтрээний хүүрнэл”-ийг олны өмнө дэлгэв гэх мэт олон асуулт сонирхол татна.

Басхүү “Боролдой” сту­дийн гэх урлаг соёл, зар сур­талчилгааны салбарынхан төдийгүй олонхийн та­нил болсон найруулагч С.Мяг­марын босгосон шинэхэн театрт энэхүү жүжиг хэр­хэн зохицох бол гэдэг сонир­холтой. Уг нь энэ театрт дэл­гэцийн шилдэг бүтээлийн “Гоо марал” шагнал гардуулах ёслолыг зохион байгуулсан. Чамгүй олон хүн оролцсон энэ ёслолын хүндэт зочид, нэр дэвшигчдийг “Black box” театрт, харин уран бүтээлчид, найз нөхөд, хамт олныг нь МҮОНРТ-ын  600-гийн их студид байрлуулан хоёр танхимыг цэнхэр дэлгэцээр шууд холбож хийсэн нь бас л сонирхолтой шийдэл болсон. Шагнал авсан уран бүтээлчид телевизийн 600-гийн студи руу гүйж ороод л, ойрхон болохоор. Урлагийнхан товч­хон­доо “Боролдой Мягмарын хар хайрцаг” гээд нэрлэчихсэн байсан. Кабаре шоу тоглолтод зохимжтой гэмээр жижигхэн театрт жүжгийг хэрхэн “та­вих” бол гэдэг бас л нэг сонир­холтой хүлээлт байлаа. Тэр тусмаа “Үтрээний хүүрнэл” гэсэн эсэргүү нэртэй жүжиг шүү дээ.  Жүжиг үзэхээр ир­сэн танил маань “Нэрийг нь хэлэхэд жаахан эвгүй юм уу” гэж шоолонгуй мушилзсан мөртлөө бас ичингүйрсэн дүр сүүмэлзүүлээд л байсан юм даг.

Нэгдүгээр давхрын хэсэгт зөөлөн бөгөөд авсаархан санд­­­лууд эгнүүлэн тавьжээ. Зохион байгуулагчид нь 200 гаруй суудалтай гэж байсан. Эдгээр суудлууд жүжиг эхлэхээс 10 гаруй минутын өмнө хэдийнэ эзэдтэй болжээ. Бүгд л V-өдөр хийгээд сайн дурынхны үйл ажиллагааны талаар мэдээлэл, мэдлэгтэй, дэмжигчид болов уу гэмээр сэтгэгдэл төрүүлэхээр. Гэхдээ эмэгтэйчүүд голдуу. Өмнөх өдрийн тоглолтод эрэгтэй үзэгч илүү олон байсан гэж нэгэнбээр хэлээтэхсэн. Сайн дурынхны жүжгийг монгол хэл дээр хувилбарыг хоёр удаа, харин англи хэлээр ганцхан удаа буюу өнгөрсөн бямба гаригт тоглосон юм.

Жүжигчин, өөрөөр хэл­бэл “Үтрээний хүүрнэл”-ийг өгүүлэх гэж байгаа сайн дурын бүсгүйчүүд улаан хар, хар улаан гэсэн сон­голт хийжээ. Тас хар бие барь­сан даашинз, эгдүүтэй улаанхан туфль. Эсвэл улаан оготорхон чамин банзал, хар цамц. Мөн л улаахан бас тас хар аксессуарыг тус бүрдээ донжтойхон сонгож. Бүсгүйчүүдийн хув­цас сонголт, нүүр будаг, үс засалт үнэхээр чамбай бө­гөөд донжтой эрхэмсэг, нийц­­­­тэй байсан гэдгийг хэлэх хэрэгтэй байх. Мэдээж хэрэг бүгд тачаангуй халуун, бас эрх чөлөөтэй, донжтой. Шийдэмгий хар даашинз дээр аальгүй мөртлөө энхрийхэн улаан сарнайн чимэглэл гэсэн богинохон үгээр тэдний дүр төрхийг илэрхийлж болмоор ч юм шиг.

Сониуч хүлээлт, бүсгүй­чүүд бидний бүгдийнх нь мэддэг мөртлөө тэр бүр ил хэлж чаддаггүй гашуун үнэн, бас ёжтэй зүйрлэл, шорвогдуу хошигнол, хөнгөхөн зугаа, гүн гүнзгий утга агуулгатай дүрслэл гээд мөч бүр сониу­чирхал, гайхашрал… Бас хацар улайлган бяцхан ичингүйрэл төрүүлэм зүйрлэлүүд гээд хор­­мын ч төдий анхаарал сар­­­ниулах аргагүй тун сонир­холтой жүжиг үргэлжилсээр.

“Үтрээний хүүрнэл” л юм болохоор жүжиг монологи хэлбэрийн зохиомжтой. Анх­ны бүтэлгүй болзооноосоо хойш насан туршдаа өөрийгөө цоожлон ганцаардсан эмээ, хуульч мэргэжлээ хаяж орхиод биеэ үнэлэгч болсон халуухан эмэгтэй, харь цэргүүдэд доромж­­­луулан мөхөсдсөн араб бүс­гүй, оготор банзлаар эрх чөлөөгөө тунхагласан бардам гоолиг бүсгүй гээд өөр өөр ертөнцийн өгүүлэл мэт. Басхүү зарим  талаараа эмэгтэй хүн болгонд ижилхэн мөн чанарын илэрхийлэл ч юм шиг хүүрнэл үргэлжилнэ.

Үтрээгээ уран байж үрээ төрүүлж байгаа эмэгтэйн тухай хүүрнэлийн “Би тэнд байсан” хэсэг гэхэд зохиолч Eve Ensler охиноо хүүхэд төрүүлэхэд нь хажууд нь байхдаа төрсөн сэтгэгдлээс бичсэн гэсэн тайлбартай. Eve Ensler-ийн энэ зохиолыг дэлхийн нэртэй хэвлэлүүд “хөгжилтэй бөгөөд зүрх шимш­­­рүүлэм, оюунлаг бөгөөд эрэлхэг зоригтой” гэж тодотгож байжээ.

Жүжиг өндөрлөхөд саяхан өөр өөр хувь тавилангийн дүрийг бүтээсэн бүсгүйчүүд, ялалтын бахдам инээмсэглэл гэрэлтүүлэн, үзэгчдийн алга ташилтад бүр хөөрөн байж ядан чангаар хашгиран тэврэлдэн бие биедээ баяр хүргэх хурц эмоци танхимыг бүрхэв. Арга ч үгүй юм, магадгүй хуульч, эмч, багш гээд өөр өөр мэргэжилтэй тэдний хувьд бүхэл бүтэн жүжгийг амилуулан бүтээнэ гэдэг амаргүй даваа байсан биз. Зүгээр л өөрийнхөө жирийн амьдрал, ажил төрлөө “сэгсрэн” хаяад  тайзнаа гарна гэдэг маш их зориг ч шаардсан байж болох. Үгүйдээ л тайзан дээр гараад сандарч ээрч мууран, үгээ мартчих вий гэхээс эхлээд түм буман айдсыг тэд давсан болов уу гэж өөрийн эрхгүй бодогдмоор. Жирийн л бүсгүйчүүдийг зангидан ийм гайхалтай жүжгийг бүтээсэн сайн дурынх­ныг хүчийг ч бахархах хэрэгтэй байх. Хүмүүсийг нэгтгэж, санаа оноогоо солил­цон, ийм хэмжээний бүтээл гаргах хүртэл ихээхэн хүч чармайлт хэрэгтэй байсан нь эргэлзээгүй.

Хувцас аксессуар гайхал­тай байсан гэснээс үтрээний эрх чөлөөг хашгиран тунхаг­ласан хар улаан хослолт бүс­гүйчүүдийг жирийн амьдрал дээр, өдөр тутам ямар ажил хийдэг, ямар дүр төрхтэй хү­мүүс байдаг болохыг нь ха­рах юм сан гэсэн сониу­чирхал төрөөд байсан шүү.  Нүдний шил хамар дээрээ тохсон хуульч бүсгүй, хав­тас тэврэн яаран гүйдэг төс­лийн менежер, дадлага аж­лаа дуусгаж ядан толь бичиг шагайн суугаа оюутан охин, намуухан дуугаар утас­ны дуудлагад хариу өгөх лав­лахын ажилтан … янз бүрийн ажил мэргэжил, дүр төрхтэй бүсгүйчүүд байгаа байх. Тэд өөр өөрийнхөө өвөрмөц онцлогтой дүрийг бүтээсэн нь бас гайхамшиг. Жүжиг үзээд сууж байхад энэ дүрд хэрвээ мэргэжлийн жүжигчид тоглосон бол… гэсэн бодол байн байн эргэлдэнэ. Сайн дурын жүжигчин бүсгүйчүүд огтхон ч алдаа гаргасангүй. Тэдний оронд мэргэжлийн жүжигчид тогло­сон бол жүжиг харин ч “утгаа алдах” байсан болов уу гэ­сэн бодол төрүүлнэ. Бид цөө­хөн хэдэн жүжигчдээ өөр өөрийнхөөр нь хүлээж аваад сурчихсан. Хэтэрхий мэргэжлийн тэд маань ч бас заримдаа хэтэрхий “мэр­гэжлийн” тоглолт жүжиглэл, мэргэжлийн өндөр ур чадвараа шавхан гайхуулж, үзэгчдээ “ядраачих” нь ч бий. Зарим үзэгч жүжгийн гол санаа, аугаа шийдэл, нийгэмд үзүүлэх үр нөлөө, жүжигчдийн ур чадвар гэх мэт “чухал” асуудлуудыг тунгаан харж шүүн хэлэлцэх дуртай ч юм шиг. Гэтэл энэ жүжигт тийм зүйл алга. Бүр зарим нэг нь олон нийтэд хавтгайруулан үзүүлж болохгүй “ба ба” ч гэж магадгүй. Тиймээс ч мэргэжлийн жүжигчид биш сайн дурынхан чин сэтгэлээрээ амьдруулан бүтээсэн биз. Тэд ямар нэгэн изм тунхаглан зарлах гээгүй, жүжгээ хэн бүхэнд тулган үзүүлэх гээгүй. Бас ашиг олох гээгүй. Зүгээр л хэний ч танил бус бүсгүйчүүд хэн бүхний танил юм шиг мөртлөө тэр бүр илэрхийлэн гаргадаггүй, гаргая гэвч чаддаггүй үнэнийг л өгүүлсэн. Гэхдээ бас хөгжилтэй, аальгүй, эрэмгий дайчин, ичмээр гээд янз бүрийн өнгө төрх, шигтээ чимэглэлтэйгээр…

Зовж шаналсан, ичингүй­рэн нуугдсан, эсвэл дурлал таашаалын ид бахыг тунхаглан зарласан, хүсэл тэмүүлэлдээ хөтлөгдөн асч дүрэлзсэн бүс­гүй хүн болгоны өөр өөр ер­төнцийн хүүрнэлийг тэд хүр­гэсэн. Магадгүй энэ бүхэн бүгдээрээ нийлээд ч нэг хүнд цогцолсон байгаа ч юм уу. Бүсгүйчүүдийн таагдашгүй ертөнц өө гэж… Таагдашгүй ер­төнцийн эгэл үнэнийг өгүүл­дэг болохоороо ч энэ жүжиг ийм алдартай, бас шохоорхол татам байсан биз ээ.