Яагаад ч юм Дуурь бүжгийн эрдмийн театрт орох бүр ямар нэгэн гайхамшигтай үлгэрийн ертөнцөд очих гэж байгаа мэт сэтгэгдэл төрдөг. Өнгөрсөн ням гаригт бас нэгэн гайхалтай үлгэрийн ертөнцөд зочлохоор театрыг зорьлоо. Энэ өдөр театрт хөгжмийн зохиолч Ж.Мэнд-Амарын “Үйлийн гурван толгой” бүжгэн жүжиг тайзнаа амиллаа. Энэхүү бүжгэн жүжгийг “Учиртай гурван толгой” зохиолоос сэдэвлэжээ. Гурван бүлэг, дөрвөн үзэгдэл бүхий энэ бүжгэн жүжгийн үйл явдал Юндэн, Нансалмаа, Балган, Хоролмаа нарын хооронд болсон янаг амрагийн эмгэнэлт харилцааг харуулдаг.
…Үдшийн бүрийд болзоот хоёр хайрын бүжиг хийж байгаагаар бүжгэн жүжиг эхэлнэ. Юндэн, Нансалмаа хоёр нэг нэгэндээ хязгааргүй их хайртай. Тэднийг юу ч үл салгаж чадна. Энэ үед нутгийн залуус ирэн цүү хаян тоглоцгооно. Хоролмаагийн анхны учрал нь Юндэн. Гэтэл Юндэн Нансалмаад хязгааргүй хайртай. Үүнийг ойлгосон Хоролмаа Юндэн, Нансалмаа хоёрыг салгахыг хүснэ. Нутгийн залуус хөгжилдөн баяссаар үүр цайж, Юндэн аян замд гарлаа. Нансалмаа дурлалт залуугаа гунигтайгаар үдэн гаргаснаар нэгдүгээр үзэгдэл өндөрлөнө. Хоёрдугаар үзэгдэл эхлэхэд Балган тайзнаа сүр жавхлантай гарч ирнэ. Энэ үед Хоролмаа Балганд Нансалмаагийн тухай ярьж, түүнийг эхнэрээ болгохыг ятгаснаар Балган өөрийн дагуулуудыг явуулна. Түүний дагуулууд Нансалмааг барьж ирэхэд Балган Нансалмааг харан гэргийгээ болгохоор шийднэ. Хоролмаа ч Балганыг сайтар ятгасны үр дүнд Балган Нансалмааг гэр лүүгээ авч явна.
Юндэнгийн дүрд балетчин Х.Ганбаатар тоглосон бол, түүний дурлалт бүсгүй Нансалмаад соёлын тэргүүний ажилтан Г.Цолмон, хорон санаат Хоролмаагийн дүрд соёлын тэргүүний ажилтан Х.Ганчимэг, Балганы дүрд соёлын тэргүүний ажилтан Х.Мөнгөнхөлөг тоглов. Нутгийн залууст Дуурь бүжгийн эрдмийн театрын бүжигчид болон Хөгжим Бүжгийн Коллежийн сонгодог бүжгийн ангийн оюутнууд тоглосон. Симфони найрал хөгжимчид удирдаач Ц.Мөнхболдын удирдлага дор аялгуут сайхан хөгжмийн гайхамшгийг үзүүлсэн.
….Ургах наран гарч, Балган ноёны хашаа хаалгаа хаан, гэргий болох Нансалмааг жижиг гэрт хорин, хуриманд бэлтгэнэ. Нансалмаа зугтахыг хүсэвч Балганы дагуулууд түүнийг хаашаа ч явуулахгүй хорино. Хуримын бэлтгэл хангагдаж зочид их гэрт морилж, Нансалмаа Балган хоёр ч хуримаа хийнэ. Хурим, найр дуусч зочид явахад баярлаж хөөрсөн Балган согтож, Нансалмаа ч энэ үеийг ашиглан хашааны манаачтай хуйвалдан зугтаж амжлаа. Ухаанаа алдтал архи уусан Балган Нансалмааг зугтсаныг мэдэн уурсаж, дагуулуудынхаа хамт араас нь мөшгин хөөнө.
Энэ үед Хоролмаа Юндэнг ирэхийг хүлээн зогсоно. Хоролмаа холын замаас ирж яваа Юндэнг тосон очтол, Юндэн ганцхан хүнийг л эрж, хайна. Хоролмаа Юндэнд, Нансалмаа Балгантай хуримаа хийсэн тухай хэлж, түүнээс урвасан мэтээр ойлгуулахад Юндэн эргэлзсээр… Энэ үед Нансалмаа гүйн ирж Юндэнд бүхнийг тайлбарлана. Хайртай бүсгүйгээ олсон Юндэн Нансалмаа хоёр дахин хэзээ ч хагацахгүй мэт жаргалтай бүжнэ. Гэтэл хос хоёрын жаргалыг Балган түйвээж орхив. Нансалмаагийн араас хөөсөөр ирсэн Балган Нансалмааг авч явах гэтэл Юндэн дурлалт бүсгүйгээ хамгаална. Балганы дагуулууд Юндэнг нэвширтэл нь зодож амийг нь хөнөөдөг. Нансалмааг авч явахад, Хоролмаа хайрт залууг нь зодсонд Балганд  зэвүүцэн амийг нь хорооно. Балмагдсан Хоролмааг Балганы дагуулууд баривчилж, авч явлаа. Арай хийж Балганы дагуулуудаас зугтсан Нансалмаа Юндэн дээр ирэхэд Балган ч тэр, Юндэн ч тэр хоёулаа аль хэдийн нас баржээ. Удаан хүлээсэн хайртай залуу нь амьсгал хураасан байхыг харсан Нансалмаа Балганы хутгыг аван өөрийнхөө амийг егүүтгэж, хос хоёрын нэг нэгнээ хайрласан үнэнч хайр эмгэнэлтэйгээр төгслөө. Үлгэр бүхэн жаргалтай төгсдөг ч энэ удаагийн үлгэр уйтгар гунигаар төгсч хөшиг хаагдлаа.
М.Дөлгөөн